۲-۱-۱-۱-۵-۲. نظریه محرومیت نسبی^[۵۶]
از جمله نظریه­ های مطرح دیگر در ارتباط با شادی، نظریه محرومیت نسبی است براساس این دیدگاه انسان­ها عموماً به مقایسه خود با دیگران می­پردازند و در این رابطه وقتی احساس فقر و بی­ عدالتی می­ کنند واکنش­های شدید عاطفی (مانند تعویض شغل، کارشکنی و خودکشی و…) انجام می­ دهند و وقتی این احساس به اعلی درجه خود برسد به احساس تضاد اجتماعی می­انجامد و تعارضات شدیدی را در پی دارد(رفیع پور، ۱۳۷۸: ۴۵ به نقل از صفری شالی،۱۳۹۰: ۱۳۰). رویکردهای محرومیت نسبی دارای چند ویژگی با اهمیت هستند که باعث می­گردند به عنوان یک رویکرد در ارزیابی از عدالت در جامعه و رضایت از زندگی مطرح گردند. اول اینکه از فرایندهای مقایسه اجتماعی در تحلیل­های خود سود می­جویند، فرایندی که در اغلب نظریه­ های ارزیابی از عدالت مطرح و در آنها مستتر می­باشد. دوم، این نظریه ­ها درباره تبیین انقلاب و نا­آرامی­های ناشی از واکنش­های جمعی، بسیار مورد استفاده قرار می­گیرند و سوم، در ارتباط با ویژگی دوم، این نظریه ­ها برای تبیین انقلاب دارای نگرش­های فردگرایانه و روانشناختی هستند یعنی اصالت را در بروز پدیده انقلاب به وضعیت فرد و تصور او از موقعیت قرار گرفته در آن می­ دهند(هزار جریبی و آستین­فشان، ۱۳۸۸: ۱۳۰). تدگار(١٩٧٠)، به هنگام بحث از محرومیت نسبی در کتاب خود به نام «چرا انسان­ها شورش می­ کنند؟ » بیان می­دارد: نارضایتی­های اجتماعی همیشه در نتیجه بروز این احساس و حالت روانی به انسان­ها دست می­دهد. به اعتقاد وی شرایط بروز احساس محرومیت، یگانه و همانند نیست، بلکه می­توان انواع گوناگون و شرایط متعدد بروز آن را از یکدیگر تفکیک کرد. او خود سه نوع محرومیت را از یکدیگر متمایز کرده است« اول محرومیت ناشی از کاهش امکانات که در آن توقعات ثابت باقی می­مانند، دوم، ناکامی ناشی از افزایش سطح توقعات که در آن امکانات نسبتاً ثابت هستند، سوم ناکامی فزاینده که در آن توقعات افزایش و امکانات کاهش می­یابد». از یک نظر تئوری محرومیت نسبی، ریشه در فرضیه ناکامی پرخاشگری دارد و از نظر دیگر احساس محرومیت، خود نتیجه فزاینده مقایسه است(تدگار،۱۹۷۰: به نقل از همان). به طور کلی براساس دیدگاه محرومیت نسبی، فرد به مقایسه خود با افراد دیگر و گروه مرجع دست می­زند و دوست دارد که شرایط مشابه با آنها را داشته باشد و اگر در نتیجه مقایسه برای فرد چنین پنداشتی بروز نماید که براساس میزان سرمایه ­گذاری و تلاش، پاداش و نتیجه­ای که عایدش شده در مقایسه با دیگران عادلانه و منصفانه نیست دچار احساس محرومیت نسبی گردیده و این امر باعث بروز نارضایتی و احساس کسالت(عدم نشاط) در دو سطح فردی و اجتماعی می­گردد(همان: ۱۳۰).

جمع­بندی نظریه محرومیت نسبی و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی: براساس این دیدگاه انسان­ها عموماً به مقایسه خود با دیگران می­پردازند و در این رابطه وقتی احساس فقر و بی­ عدالتی می­ کنند واکنش­های شدید عاطفی(مانند تعویض شغل، کارشکنی و خودکشی و…) انجام می دهند و وقتی این احساس به اعلی درجه خود برسد به احساس تضاد اجتماعی می­انجامد و تعارضات شدیدی را در پی دارد. در کل این رویکرد به عنوان یک رویکرد در ارزیابی از عدالت در جامعه و رضایت از زندگی مطرح شده است.
جدول شماره(۲-۳): جمع­بندی نظریه محرومیت نسبی و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی

۲-۱-۱-۱-۵-۳. نظریه خشنودی از تأمین نیازها^[۵۷]
این دیدگاه معتقد است ارضاء نیاز­ها مهم­ترین دلیل به وجود آمدن احساس مسرت در شخص می­ شود، مثل خوردن، آشامیدن، ارضاء نیاز به عشق و … در این دیدگاه حس خوب بازتاب برآورده شدن نیازها در زمان معین به طور کامل است در این تئوری نیاز ^[۵۸]ماهیتی متفاوت با خواسته^[۵۹] دارد. نیاز ذاتی و جهانی است در حالی که خواسته ­ها اکتسابی و در میان فرهنگ­های مختلف متفاوت است البته خواسته ­ها می­توانند کم و بیش با نیازها همپوشانی داشته باشند. در این دیدگاه خوشبختی یک موقعیت دست یافتنی است و ما قادر به ایجاد خوشبختی بیشتر برای افراد بیشتری خواهیم بود و این از طریق بهبود در وضعیت محیط حاصل می­ شود. احساس ناخوشایندی وقتی نیازهای اولیه نظیر گرسنگی، تشنگی و نیاز به ارتباط با دیگران ارضاء نمی­ شود در انسان به وجود می ­آید. این دیگاه تمام نیاز­های معنوی و نیازهای مادی را در نظر می­گیرد. مطالعات تجربی نشان می­ دهند متوسط احساس خوشبختی افراد بازخوردی از دو مقوله ارضاء نیاز­های معنوی نظیر (ازدواج ، ارتباط با دستان و …) و ارضاء نیازهای مادی نظیر (درآمد ، شغل ، مسکن و …) است(هلیول و لایارد و ساچ ، ۲۰۱۳ : ۷۷).
جمع­بندی نظریه خشنودی از تأمین نیازها و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی: احساس خوشبختی افراد بازخوردی از دو مقوله ارضاء نیاز­های معنوی نظیر (ازدواج، ارتباط با دستان و…) و ارضاء نیازهای مادی نظیر (درآمد، شغل، مسکن و …) است.
جدول شماره(۲-۴): جمع­بندی نظریۀ خشنودی از تأمین نیازها و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی

۲-۱-۱-۱-۵-۴. نظریه هم­بستگی اجتماعی^[۶۰]
ایدۀ اساسی این نظریه این است که انسان­ها گرد هم می­آیند، احساسات مشترکی را تجربه می­ کنند و به گونۀ یک کنش جمعی آن را بیان می­دارند. بنا بر آنچه که دورکیم می­گوید، مهم کنش جمعی است مهم نیست به چه منظوری. برای مثال دورکیم کارکرد مناسک دینی را در قالب کنش جمعی و نتیجتاً کنش و انسجام تبیین می­ کند. بر این منوال شاید بتوان صور دیگر پدیده اجتماعی را که به کنش جمعی منجر می­شوند، عامل انسجام اجتماعی تلقی کرد(خورشیدی،۱۳۹۳: ۶). جشن­های دسته جمعی را می­توان یکی از موارد مهم از این نوع دانست. جشن­ها معمولا به صورت گروهی برگزار می­شوند. تعدادی افراد گرد هم می­آیند و با تمسک به یک موضوع خاص، به تبادل احساست و عواطف نسبت به هم می­پردازند. این گونه جشن­ها برای خود قاعده­مندی­ها و روش­های خاص دارند. از این نظر، بین جشن­های دسته جمعی و مناسک دینی نوعی همانندی وجود دارد. بدین معنی که در هر دو پدیده، عنصر قاعده­مندی و روشمندی وجود دارد و برگزاری آن ها فاقد نظم و مقررات خاص نیست اما جشن­های گروهی برخلاف مناسک دینی که از تقدیس برخوردارند و کمتر تغییرپذیرند، آسان­تر با شرایط، مقتضیات و نیازهای زندگی بشری سازگار می­شوند. از سوی دیگر، برگزاری جشن­های دسته جمعی ضمن اینکه به کنش جمعی می­انجامد، شادابی، کاهش تنش­های عاطفی، رفع تیرگی­های روابط بین افراد و کاهش کشمکش­های اجتماعی را به همراه دارد (همان: ۷). جشن­های دسته جمعی، معمولاً تفاوت­های رایج طبقات اجتماعی را که باعث تقسیم ­بندی اعضای جامعه و ایجاد خط کشی­های سخت می­شوند، تضعیف و به طریق اولی حذف می­ کنند. مناصب، مقام ها، موقعیت­ها و پایگاه­های اجتماعی حین برگزاری جشن­ها عامل اساسی به شمار نمی­روند. بنابراین می­توان گفت که برگزاری جشن­ها همانند مناسک دینی، از جمله عوامل ایجاد هم­بستگی، انسجام و وفاق اجتماعی هستند. مضافاً اینکه در جشن­ها تنوع بیشتری به چشم می­خورد. با این وصف، جشن­های گروهی در خدمت حفظ منافع جمعی هستند؛ چرا که هم­بستگی اجتماعی را تضمین می­ کنند و سلامت روحی و روانی اجتماع را به ارمغان می آورند. به هر حال، ایجاد و حفظ هم­بستگی اجتماعی برای ادامۀ حیات مفید و ثمربخش جوامع، بسیار مهم و تعیین کننده است. جشن­های گروهی ابزار مناسبی برای ایجاد چنین هم­بستگی اجتماعی به شمار می­روند؛ زیرا معمولا برگزاری جشن­ها بر هر عنوان و علتی که باشد، مورد استقبال عموم مردم قرار می­گیرد. آنچه شادابی، نشاط، هم­بستگی و انسجام اجتماعی را هم زمان به وجود می ­آورد، شایستۀ آن است که بیشتر از آنچه امروز هست مورد عنایت قرار گیرد. جشن­های دسته جمعی چنین کارکردی دارند. بنابراین، ایجاد شور و نشاط بین افراد جامعه و نتیجتاً دستیابی به یکپارچگی اجتماعی در گروه توجه به ویژه به آن است(همان:۷).
جمع­بندی نظریه هم­بستگی اجتماعی و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی: امر اساسی این نظریه این است که انسان­ها گرد هم می­آیند، احساسات مشترکی را تجربه می­ کنند و به گونۀ یک کنش جمعی آن را بیان می­دارند و این عامل انسجام اجتماعی باعث ایجاد شادمانی می­ شود.
جدول شماره(۲-۵): جمع­بندی نظریه هم­بستگی اجتماعی و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی

۲-۱-۱-۱-۵-۵. نظریه بیگانگی اجتماعی^[۶۱]
نظریه ­هایی اجتماعی که تاکنون دربارۀ بیگانگی مطرح شده ­اند تلویحاً در برگیرنده مقوله رضایت از زندگی و احساس شادی و نشاط هم هستند. به عبارت دیگر می­توان احساس بیگانگی اجتماعی را تلویحاً به معنای تبیین نارضایتی و عدم بهروزی به شمار آورد. به عبارت دیگر بیگانگی به طور کلی به معنای بیگانگی فرد از جنبه­ های اصلی وجود اجتماعی­اش بوده است، مبیین نارضایتی و ناخرسندی است(محسنی تبریزی، ۱۳۷۳: ۷۳ به نقل از صفری شالی، ۱۳۹۰: ۱۳۰). نظریه­ های کلان دربارۀ بیگانگی، اساس دیدگاه خود را بر این پایه استوار کرده ­اند که وجود پدیدۀ بیگانگی در جامعه، به نمودهای گوناگون رفتارهای بیگانه­وار نظیر بی قدرتی، انزوا، تنفر فرهنگی و … منجر خواهد شد(سولاو^[۶۲]،۲۰۰۳: ۱۱۰). به نظر مرتون هر سه جنبه بیگانگی یعنی بی­قدرتی^[۶۳]، بی هنجاری^[۶۴] و احساس انزوای اجتماعی^[۶۵] می ­تواند در فرد توأماً یا به صورت مجزا تظاهر کند( زهرا جریبی، ۱۳۸۸: ۱۶). بنابراین بیگانگی اجتماعی به معنای انزوا و اثربخشی کمتر، برابر با کاهش نشاط اجتماعی است. البته مقوله بیگانگی فقط توسط جامعه­شناسان مطرح نگردیده، بلکه در نظریه­ های روانشناسی هم سخت مورد توجه قرار گرفته است(صفری شالی،۱۳۹۰: ۱۳۱).
جمع­بندی نظریه بیگانگی اجتماعی و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی: بیگانگی به طور کلی به معنای بیگانگی فرد از جنبه­ های اصلی وجود اجتماعی­اش بوده است، مبیین نارضایتی و ناخرسندی است. بیگانگی اجتماعی به معنای انزوا و اثربخشی کمتر، برابر با کاهش نشاط اجتماعی است.
جدول شماره(۲-۶): جمع­بندی نظریه بیگانگی اجتماعی و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی