• در بعضی موارد، رشد عمومی و وضعییت برجسته جسمانی نونهالان، با استعدادِ واقعی ورزشی اشتباه گرفته می­ شود.

• • به نظر گروهی از دانشمندان تربیت بدنی، تخصصی کردن زود هنگام برای نوجوانان و نونهالان قابل توصیه نمی ­باشد.

• سن مناسب استعدادیابی برای رشته­ های مختلف ورزشی به طور قاطع تاکنون شناسایی نشده است، لذا نمی­ توان با اطمینان خاطر، فرد نوجوان را در سن معیینی به سمت تخصص ورزشی ویژه­ای هدایت کرد.

• فرایند استعدادیابی مشکل است و پس از آن پی گیری مصرانه احتیاج دارد.

۴٫۱٫۲٫ اصول استعدادیابی
هاوی سک^[۵۹]و همکاران (۱۹۸۲) اصول ده گانه­ای را برای استعدادیابی پیشنهاد کرده ­اند که در زیر به آنها اشاره می­ شود:

• روش­ها و آزمون­هایی که به کار گرفته می­شوند باید اعتبار و پایایی لازم را در شناسایی افراد مستعد از غیر مستعد داشته باشد.

• در انتخاب افراد با استعداد لازم مراحل زیر رعایت شوند:

الف- انتخاب اولیه افراد با استعداد در کلاسهای معمولی تربیت بدنی مدارس
ب- انجام تمرینات تخصصی فقط در یک گروه هم خانواده ورزشی، بر حسب توانایی­ها و
ویژگی­های بدنی و روانی افراد
ج- هدایت ورزشکار به سمت فقط یک ورزش تخصصی
د- تعیین و فراهم آوردن امکانات برای این که فرد به اوج عملکرد ورزشی خود برسد.

• از تخصصصی کردن زود هنگام خردسالان در فقط یک ورزش باید خودداری شود و فعالیت در یک گروه از ورزش­های هم خانواده باید در ابتدای کار قرار گیرد.

• استفاده از متغییرهای پایدارتر ارثی برای ورزشکاران مستعد پیشنهاد می­ شود ولی، چون افراد با بهبود وضعییت زندگی و استفاده از مربیان و تکنولوژی بهتر می­توانند با سرعت بیشتری پیشرفت کنند لذا، تأکید تنها بر ویژگی­های ارثی برای پیشگویی عملکرد ورزشی در آینده ناکافی خواهد بود.

• از نظر این که رسیدن به اوج ترقی در ورزش نیاز به متغییرها و عوامل مختلف و متعدد دارد، لذا در امر استعدادیابی باید از علوم و متخصصین متنوع و متعدّد استفاده شود تا جامعیت استعدادیابی تأمین گردد.

• در انتخاب و اولویت بندی متغییرها برای استعدادیابی لازم است در درجه نخست، عوامل پایدار غیر قابل جبران مانند قد، در درجه دوم، عوامل پایدار ولی قابل جبران مانند سرعت و در درجه بعدی، عوامل ناپایدار و قابل جبران مانند انگیزه توجّه شود.

• افراد مستعد باید از بین بیشترین تعداد ممکن از افراد قابل انتخاب برگزیده شود.

• در فرایند استعدادیابی باید جنبه­ های دموکراسی و انسانی رعایت شود.

• فرایند استعداد یابی باید به طور بسیار دقیق برنامه ریزی شود و روش­های کنترل کیفی در همه مراحل و موارد آن به کار رود.

• استعدادیابی را باید به عنوان بخشی از پرورش استعدادهای ورزشی در نظر گرفت و اجرا کرد.

چند اصل راهنما برای استعدادیابی ورزشی:
از مجموعه الگوهایی که تا کنون ارائه گردید، یک نتیجه گیری کلی می­توان به عمل آورد. بررسی مشکلات و نکات ویژهای که باید در فرایند استعدادیابی ورزشی به کار گرفته شود، همراه با این نتیجه گیری­ها را می­توان به صورت اصولی که در زیر می ­آید، طبقه بندی کرد. قابل توجّه این که پژوهشگران بعدی، مانند رنیه (۱۹۸۷) در الگوهای استعدادیابی ورزشی خود از این استفاده نموده اند.
اصل یکم– فعالیت­ها و فرایند استعدادیابی را باید به عنوان بخشی از یک برنامه وسیع پرورش استعداد در کشورها دید و به اجرا گذارد. بدون این برنامه کلی، یافتن استعدادهای ورزشی، زحمتی بیهوده خواهد بود.
اصل دوم–فرایند استعدادیابی باید آینده دور عملکرد ورزشی افراد را مورد توجّه قرار بدهد.
اصل سوم– فرایند استعدادیابی باید ویژگی­های اختصاصی هر رشته ورزشی را در نظر بگیرد.
اصل چهارم– از آنجا که عوامل متعدّدی در عملکرد ورزشی اثر می­گذارند، لازم است که در فرایند استعدادیابی از همه رشته­ های علمی مورد نیاز استفاده شود و تصمیم گیری نهایی جامعیت داشته باشد.
اصل پنجم– در فرایند استعدادیابی باید نقش و سهم بزرگی را به متغییرهایی که مستقیماً عملکرد ورزشی را می­سازند و دارای جنبه­ های ارثی هستند داده شود.
اصل ششم– فرایند استعدادیابی باید جنبه­ های فعال عملکرد ورزشی مانند نسبت تأثیر هر متغییر بر عملکرد ورزشی و تغییر آن با افزایش سن، همچنین اثر تمرین و رشد بر این متغییرها را در نظر داشته باشد (رنیه، ۱۹۸۷).
عوامل مؤثر در تشخیص افراد مستعد در ورزش
همه افراد می­توانند کارهای ساده را بیاموزند، در حالی که فقط عده معدودی از آنها قادر به فراگیری امور پیچیده فنی و مهارتی می­باشند. بروز استعداد در نژادها و ملل مختلف و گروهای سنی متفاوت است. ادعا می­ شود که تفاوت افراد در درجه اول بر اثر وراثت و فطرت و در درجه بعد بر اثر محیط است. وراثت عامل ثابتی است که در اولین لحظه تشکیل نطفه برقرار می­ شود ولی محیط دائم در حال تغییر است (هادوی، ۱۳۷۸).
در سال ۱۹۷۶، کلی سواراس^[۶۰] اظهار داشت که ماهیت بیولوژیکی اولیه باید وجود داشته باشد تا فرد به یک ورزشکار خوب تبدیل شود، همچنین اضافه کرد که تمرینات مناسب می ­تواند عمیقاً بر نیروی بالقوه فرد تأثیر بگذارد اما فقط در حدود مرزهای تعیین شده ارثی. کلی سوارس عقیده دارد همه توانایی­ها و مراحل فیزیولوژیکی در انسان یک سقف تعیین شده ژنتیکی دارند. واین سقف اجرای مهارت نشان می­دهد که تمرین­های سخت ورزشی نمی­تواند به پیشرفت فرد بیش از آنچه توارث در او تعیین کرده، کمک کند. او توصیه کرد، از آنجایی که توارث عملکرد خوبی داشته باشد، لازم است تا محیط مناسب برای رشد عوامل ارثی فراهم شود (کلی سوارس، ۱۹۷۶).
در سال ۱۹۸۳، آل و لوکو^[۶۱]در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که وضعیت جسمانی و
توانایی­های اجرای مهارت خاص، موروثی بوده و به طور ژنتیکی در فرد وجود دارند. خصوصیات موروثی که کمتر تحت تاٌثیر عوامل خارجی یا محیطی قرار می­گیرند عبارتند از: وضعیت جسمانی، انعطاف پذیری، ظرفیت هوازی، زمان عکس العمل، هماهنگی، شتاب، ویژگی­های سرعت، قدرت نسبی و خصوصیاتی که به راحتی تحت تاثیر عوامل خارجی قرار می­گیرند. اگر این حدود به دست نیامده باشد و فرد به حدود ارثی خود نرسیده باشد، با تمرین بیشتر می­توان تغییر بیشتری در عملکرد به دست آورد. آنها همچنین اظهار کردند که بررسی تاثیر توارث در مقایسه با تاثیر عوامل محیطی بر نحوه عملکرد، در انتخاب و تربیت مستعد بسیار با اهمیت است (آل و لکو، ۱۹۸۳).
تانر^[۶۲] در تحقیقی که بر روی قهرمانان المپیک انجام داد به این نتیجه رسید که ورزشکاران، با توانایی­های بالقوه بالایی به دنیا می­آیند، پس از آن در اثر تمرین کردن، موجبات بروز استعدادهایشان در ورزش مورد نظر فراهم می­گردد (تانر، ۱۹۶۴).
در بررسی تعیین عوامل ارثی بر تفاوت­های فردی، اوستریس^[۶۳] (۱۹۸۸) تحققاتی انجام داد و نتیجه گرفت که علت اصلی تفاوت­های فردی در زمینه مهارت حرکتی و مهارت­ های دستی، توارث است. علاوه بر این محققین معتقدند که اگر چه ویژگی­های ویژگی­های جسمانی به طور عمومی ارثی هستند ولی توسعه ارگان­های مختلف بدن موجودات زنده ناشی از نفوذ عوامل محیطی، تغذیه، بهداشت و الگو­های حرکتی است و تاثیر آن بر عوامل ارثی مانند قدرت، مقاومت، چابکی، هوش و استعداد کاملاً مشهود است (نمازی زاده، ۱۳۵۵).
از طرفی نویسندگان مختلف، عوامل مختلف در تشخیص افراد مستعد در ورزش را به
صورت­های متفاوت طبقه بندی کرده اند. به عنوان نمونه، آقا علی نژاد این عوامل را عبارت از سلامت کامل جسمانی و روانی، برخورداری از اندازه­ های پیکرسنجی مناسب، ویژگی­های وراثتی برجسته، برخورداری از امکانات ورزشی کافی، شرایط مناسب محیطی و در اختیار بودن متخصصین ورزشی می­داند (آقا علی نژاد، ۱۳۷۹).
هادوی و امیرتاش عوامل مؤثر در استعداد را تفاوت­های فردی مشتمل بر عوامل محیطی و زیستی، آمادگی­های جسمانی و حرکتی، ویژگی­های روانی (شخصیت) و اختصاصات اجتماعی
می­دانند (هادوی، ۱۳۷۸ش).
بلوم فیلد معیارهای استعدادیابی را به ظرفیت­های بدنی، ظرفیت­های حرکتی، ظرفیت­های فیزیولوژیکی و ظرفیت­های روانی طبقه بندی کرده است (بلوم فیلد، ۱۹۹۵).