۲٫ بررسی تأثیر تحریم بر سرمایه گذاری شرکتهای نفتی بین المللی در منابع نفت و گاز ایران.
۳٫ بررسی اثرات تحریم بر منافع امریکا.
۴٫ پیشبرد مطالعات و بررسیهای علمی در این زمینه.
۵٫ شناسایی راهکارهای علمی وعملی مقابله با این نوع تحریم با بهره گرفتن از تئوری بازیها.
۱-۳- سوالات تحقیق
بر اساس تحقیقات انجام گرفته در زمینه تحریمهای اعمال شده مشاهده شده که این تحریمها اثرات منفی بر اقتصاد ایران گذاشته است. با توجه به اهمیت بسیار این اثرات اقتصادی بر بخش نفت و گاز ایران در اینجا این سوال وجود دارد:
تحریم بخش نفت و گاز ایران از طریق تعامل بین ایران، امریکا و شرکتهای بین المللی چه تاثیری بر روند رشد و توسعه این بخش دارد؟
۱-۴- فرضیه ها
تحریم بخش نفت و گاز ایران از طریق عدم تعامل بین ایران، امریکا و شرکتهای نفتی باعث تأخیر در رشد و توسعه این بخش شده است.
۱-۵- ضرورت انجام تحقیق
با توجه به اهمیت بسیار زیادی که میدانهای مشترک برای منطقه دارند و کشورهای منطقه از مدتها قبل بهره برداری از این میدانهای مشترک را آغاز کرده اند به نظر میرسد ایران نیز باید در راستای رقابت با شرکای شیخنشین خود شتاب بیشتری به برداشت از این میادین مشترک دهد. با توجه به روند رو به رشد افزایش استفاده از تحریمها ایران در روابط بینالملل خود با مشکل مواجه شده است از سویی منابع عظیم نفت و گاز ایران نیاز به بهره برداری با سرعت بیشتر دارد و بخش عظیمی از تحریمهای آمریکا علیه این منابع عظیم می-باشد.
لذا با توجه به کمبود محسوس مطالعات و بررسیهای علمی و دانشگاهی درباره این موضوع باید در این زمینه مطالعاتی صورت گیرد بلکه بتواند افقی را برای دستاندرکاران و مدیران اقتصادی و سیاسی کشور مشخص نماید.
۱-۶- روش تحقیق
روش بکار رفته برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در این تحقیق، روش تحلیلی – توصیفی است و نتایج اقدامات امریکا علیه ایران در مقاطع زمانی مختلف با مشاهده وضعیت وکمیت وکیفیت مورد توصیف و تحلیل قرار میگیرد. لیکن مبانی نظری موضوع را نظریه بازیها تشکیل میدهد.
۱-۷- جنبه جدید بودن و نوآوری
این پژوهش از دو جنبه نوآوری دارد. اول اینکه مطالعات معدودی اثرات تحریمهای اقتصادی را بصورت کمی مورد مطالعه قرار دادهاند. تمامی مطالعات صورت گرفته در ایران، اثرات تحریم را بصورت کیفی وتحلیلی مورد بررسی قرار دادهاند. این مطالعه اولین مطالعه ای است که تحریم بخش نفت و گاز ایران توسط امریکا را بصورت کمی بررسی مینماید. بعد دیگر نوآوری در روش تحقیق است، تحلیل این موضوع به کمک نظریه بازیها از نوآوریهای این پژوهش به شمار می آید.
فصل دوم
بخش انرژی در روابط ایران، امریکا و شرکتهای نفتی بین المللی
۲-۱- مقدمه
صنعت نفت، گاز و پتروشیمی طلایهدار توسعه صنعتی و فناوری کشور میباشند. این صنایع با سابقه تاریخی طولانی و گستردگی زیاد خود، نقش مهمی در توسعه ملی دارند و پایه اقتصاد کشور را تشکیل می دهند. دهها طرح کلان عمرانی در این صنایع توسط متخصصین و شرکتهای ایرانی، ثبت اختراعات و مقالات علمی متعدد در مراکز تحقیقاتی و ابسته به آن و مواردی از این دست گواه تلاشهای انجام شده در جهت توسعه فناوری در این صنعت است.
ایالات متحده امریکا، به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان و مصرف کنندگان و نیز دومین تولیدکننده نفت خام جهان از بزرگترین بازیگران عرصه انرژی جهان به شمار میرود. بنابراین سیاستها و اقدامات این ابرقدرت اقتصادی جهان تاثیرات قابل توجهی بر بازار جهانی انرژی و واردکنندگان و تولیدکنندگان عمده انرژی جهان بر جای خواهد گذاشت.
یکی از اقدامات ایالات متحده امریکا اعمال تحریم علیه کشورهای عمده تولیدکننده نفت از جمله ایران میباشد. این تحریمها اثرات بلندمدتی بر بازارهای انرژی جهان بر جای خواهد گذاشت.
در این فصل به بررسی روابط ایران، امریکا و شرکتهای بین المللی و همچنین به بیان سطح تکنولوژی موجود درکشور ایران و لزوم رابطه این کشور با شرکتهای بین المللی خواهیم پرداخت.
۲-۲- الزامات توسعه تکنولوژی در صنعت نفت
با وجود تلاش های انجام شده در حوزه توسعه فناوری در صنعت نفت، الگوی غالب صنعت نفت کشور از ابتدا تا کنون، الگوی فروش منابع طبیعی با تکیه بر دانش، تکنولوژی و سرمایه خارجی یا به عبارت دقیقتر الگوی “منبع پایه یا بهره برداری” بوده است. این الگو تا کنون موانعی را در مسیر توسعه پایدار این صنعت ایجاد کرده و ادامه روند فعلی، می تواند به عنوان یکی از تهدیدات اساسی آینده در سطح این صنعت و همچنین در سطح ملی قلمداد شود.
چشم انداز بیست ساله کشور ، ایران ۱۴۰۴ را ایرانی برخوردار از دانش و تکنولوژی و اقتصاد آنرا اقتصاد دانشبنیان عنوان نموده است. تبعیت از این جهتگیری کلی در صنعت نفت ، مستلزم تغییر الگو از منابع پایه به سمت الگوی مبتنی بردانش و توسعه تکنولوژی است.
منابع دانش و آگاهی عبارتند از تکنولوژی، سازماندهی تکنولوژی و کاربرد آن، اطلاعات، آموزشها و مهارتها. ارزیابی تکنولوژی صنعت نفت و چگونگی تغییر جهت فرایندهای صنعت نفت از منابع پایه به دانش پایه از مباحث اساسی در آینده صنعت نفت خواهد بود.
مطالعه چشمانداز توسعه تکنولوژی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی بر اساس نگرش انتقال از صنعتی منبعپایه یا بهرهبردار به صنعتی دانشپایه تنظیم شده است. در این کار روندهای موجود تکنولوژی و آینده آن در صنعت نفت، شرایط محیط ملی و چالشهای پیشروی آن مشخص می شود و بر این اساس چشم انداز مطلوب و سیاستهای لازم برای تحقق آن برشمرده می شود.
مدلی که براساس آن، مطالب فوق بیان شد در شکل ۱ نشان داده شده است .
بررسی شرایط داخلی
بررسی شرایط خارجی
قوت ها
ضعف ها
فرصت ها
تهدیدات
اهداف کلی
سیاست های اجرایی
چشم انداز
چالش ها
بررسی محیط تکنولوژی در صنعت نفت
شکل ۲-۱: الگوی مطالعه چشم انداز توسعه تکنولوژی در صنعت نفت ، گاز و پتروشیمی
بررسی ساختار صنعت نفت در کشورهای مختلف جهان، دو الگوی مختلف توسعه را نشان میدهد. این دو مدل عبارتند از: الگوی توسعه مبتنی بر تولید مواد خام یا بهره برداری و الگوی مبتنی بر توسعه تکنولوژی. الگوی نخست عمدتا منابع پایه بوده و حول بهره برداری از مخازن نفت و گاز به وسیله تکنولوژی وارداتی و سرمایه خارجی متمرکز است. هدف اصلی از این الگو ، حداکثر سازی درآمد ناشی از فروش نفت خام و گاز طبیعی میباشد. اما الگوی دوم، مبتنی بر ایجاد قابلیتها و زیر ساختهای تکنولوژیکی به منظور بهرهبرداری بهینه از مخازن نفت و گاز و تبدیل این منابع طبیعی به محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر و همچنین فروش تکنولوژی میباشد این مدل را میتوان الگوی دانش پایه هم نامید.
مطالعه صنعت نفت کشور نشان میدهد علیرغم تلاش های انجام شده در این حوزه، الگوی توسعه این صنعت از مدل منبعپایه یا بهره برداری تبعیت می کند.
۲-۳- سطوح قابلیتهای تکنولوژیکی
غالبا تکنولوژی را به معنی ماشینآلات، دستگاهها و ابزار تولید به کار میبرند. این کاربرد رایج ، ما را از معنی درست این کلمه دور می کند. تکنولوژی توانایی تولید و تبدیل منابع به محصول و خدمات است. این توانایی نتیجه پیوند نظاممند مجموعه ای از نرمافزارها و سخت افزارهاست که امکان تولید کالا و خدمات را فراهم میآورند. تعریف تکنولوژی به معنی توانایی نشان می دهد که تکنولوژی صرفا” ماشین آلات، کارخانه صنعتی یا ابزار تولید نیست بلکه قابلیت نرم افزاری است که به وسیله سازماندهی منظمی از مجموعه اجزاء خود ایجاد می شود.
صاحبنظران ، قابلیتهای تکنولوژیکی صنایع را به پنج سطح شامل:
-
- بهره برداری
-
- تعمیر و نگهداری
-
- ساخت و تولید
-
- طراحی و مهندسی
- تحقیق و توسعه