اغلب مطالب در این تحقیق به صورت ترکیبی (کتابخانهای و میدانی) جمعآوری خواهد شد و برهمین اساس برای متغیر اقتصاد با توجه به سؤالات پژوهش و هدف تعریف شده، گویه های متناسب با پرسشهای پژوهش و هدف و به صورت پرسشنامه در آورده شد.
۱-۷ معرفی جامعه آماری نمونهها
در پژوهش شناخت مؤلفه های تاثیر گذر بر رونق اقتصادی به سه جامعه آماری میپردازیم. جامعه خریدارن، فروشندگان و تولیدکنندگان صنایع دستی و تاکید بر کسانی است که در حوزه مینای نقاشی فعالیت می کنند. که این سه جامعه آماری به لحاظ فعالیت در بخش صنایع دستی مورد توجه قرار گرفتند اما به دلیل دسترسی جهت این پژوهش، تهران و خیابان ویلا(نجات اللهی) را در نظر داشته ایم، زیرا به جامعه پژوهش نزدیک بودند و در حوزه فروش صنایع فلزی دستی نیز فعالیت داشتند. از آنجا که در بین صنایع دستی فلزی به صنایع دستی مینای نقاشی کمتر پرداخته شده بود، و گرایش تحصیلی نیز فلز بود، این گروه ها در تهران جهت مصاحبه و مشاهده و پرسشنامه استفاده شدند. در تهران خیابان ویلا یا همان استاد نجات اللهی را بیشتر ایرانی ها با صنایع دستیاش می شناسند و البته اگر کسی به چم و خم بازارهای صنایع دستی آشنا باشد، نام میدان ولیعصر هم برای خرید این کالاها معروف بود. پس از آن بازار تهران است که بخشی از آن به فروش صنایع دستی تعلق دارد. در این میان صنایع دستی بازار تهران از صنایع دستی فروشگاه های خیابان ویلا ارزان تر است.از سه جامعه آماری تولید کنندگان مینای نقاشی که غالبا در اصفهان هستند و از اصفهان به تهران توزیع مینمایند، فروشندگان مینای نقاشی در بازار شهر تهران و خریداران که در این پژوهش، مورد نظر کسانی هستند که به خیابان ویلا مراجعت کرده و خرید مینمایند. اما باید بیان نمود که به طور شاخص تنها اصفهان تولیدکننده مینای نقاشی است، لذا برای بدست آوردن اطلاعات در بخش تولید به اصفهان سفر کرده و با آنان مصاحبه انجام گرفت و از طریق پرسشنامه به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد.اصفهان مهد صنایع دستی است اما با بازار صنایع دستی استان اصفهان امروزه در تسخیر تولیدات محصولات غیر ایرانی است. این معضل در اندازه‌ایی رخ نمایی می‌کند که در بسیاری از زمینه‌ها ابتکار را از پنجه‌های طلایی هنرمندان این منطقه ربوده است. امروزه ورود این محصولات به بازارهای صنایع دستی کشور به حدی است که ورشکستگی تعداد زیادی از هنرمندان این صنعت را به دنبال داشته و دل هنر دوستان ایرانی را به درد آورده است. با نگاهی گذرا به بازار سنتی مثل بازار اصفهان، میتوان اهمیت حفظ ارزشهای صنایع دستی در ایران را دریافت.بدتر از همه فروشندگان و کاسب کارانی هستند که ترجیح می‌دهند به هر قیمت شده از این شغل امرار معاش کنند و کالاهای وارداتی را با مارک وطنی به مشتریان و توریست‌های داخلی و خارجی بفروشند. در سالهای اخیر محصولات غیر ایرانی در کنار صنایع دستی بومی که تولید هر یک حاصل دسترنج چند ماهه استاد کاران است، قرار گرفته و بازار صنایع دستی اصفهان را به عنوان مهد صنایع دستی تحت الشعاع قرار داده است.
۱-۸ ابزارهای گردآوری داده‌ها و اطلاعات
یکی از اصلی تر ین بخشهای هر کار پژوهشی را جمع آوری اطلاعات تشکیل میدهد. چنانچه این کار به شکل منظم وصحیح صورت پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد. روشهای گردآوری اطلاعات پژوهش به دو دسته کتابخانهای و میدانی تقسیم میشود. در خصوص گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش از روشهای کتابخانهای و جهت جمع آوری اطلاعات، برای تایید یا رد فرضیه‌های پژوهش از روش میدانی استفاده میشود. برای جمع آوری اطلاعات در کارهای پژوهشی چهار روش عمده را مورد استفاده قرار می دهند. با مطالعه این بخش می‌توانید روش منتخب برای جمع آوری داده ها در تحقیق خود را تشخیص دهید و با انتخاب شیوه مناسب از سوگیری در تحقیق خود پیشگیری کنید.
پیش از گردآوری داده ها باید طرح مشخص برای اینکاردر نظر گرفت. پاسخ به سوالات زیر می تواند راهگشا باشد.
داده ها چگونه توصیف و تفسیر می شوند ؟
چه مقدار هزینه برای گردآوری داده ها و تفسیر آنها لازم است ؟
داده ها چگونه گزارش می شوند ؟
۱-۸-۱ استفاده از اطلاعات و مدارک موجود
در این پژوهش، تحقیقات و اطلاعاتی را که باید به عنوان داده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد که از پیش آماده هستند. بدین صورت که در این بخش، بدنبال اطلاعات جدید نبوده بلکه نسبت به جمع آوری اطلاعاتی که از قبل تهیه شده و موجود است اقدام شده است.
مزایا در این روش آنکه، به واسطه موجود بودن اطلاعات ارزان است. در وقت صرفه جویی می شود. مهمترین مزیت آن امکان ارزیابی روند موضوع مورد بررسی در گذشته است که در مطالعات گذشته نگر بسیار حائز اهمیت است و معایبش ناقص بودن و دردسترس نبودن اطلاعات از اشکالات عمده این روش است. برخی ملاحظات مانع از دستیابی به اطلاعات مورد نظر می باشد. قدیمی و کهنه بودن اطلاعات هم ممکن است در برخی موارد مطرح باشد.
۱-۸-۲ مشاهده
مشاهده از روش های جمع آوری اطلاعات در این پژوهش است که در آن رفتار فروشندگان و پدیده های موثر بر عرضه و تقاضا، با بهره گرفتن از ویژگی های گوناگون آنها ملاحظه و ثبت می گردد. منظور از مشاهده ثبت دقیق تمام جوانب بروز رفتار و گفتار فرد یا افراد از راه حواس و یا سایر راه های ادراکی ( کمک گرفتن از ابزار خاص ) می باشد. (هوشیار،افتخاری راد،۱۳۹۱).
مشاهده منظم در تحقیق ضروری است. بنابراین مشاهده باید به هدف تحقیق مربوط باشد و برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنظیم شده باشد. به طور دقیق و منظم ثبت شود. میزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسی باشد.
مزایای این روش در پژوهش رونق اقتصادی، امکان بررسی جزئیات موضوع وجود دارد. می توان صحت اطلاعات جمع آوری شده را با وسائل دیگر آزمایش کرد. برای جمع آوری اطلاعات زمینه ای پژوهش مناسب است. در زمان کوتاه اطلاعات زیادی بدست می آید و اعتبار علمی اطلاعات بالاست معایبش حضور مشاهده گر می تواند بر روند فعالیت مورد مشاهده تاثیر گذار باشد. تمایلات شخصی مشاهده گر و میزان توانائی او در مشاهده و ثبت دقیق فعالیت مورد مشاهده ممکن است تاثیر گذار باشد ولی سعی بر آن بود تا آنچه دیده میشود نگاشته شود و حضور پژوهشگر، مانع تاثیر گذاری باشد. عوامل محیطی بر نوع و روش گرد آوری اطلاعات موثر است. در این روش استاندارد کردن و طبقه بندی اطلاعات مشکل است ( بویژه در ثبت رفتار انسانی ). برای نمونه های زیاد وقت گیر و پر هزینه است.
۱-۸-۳مصاحبه
مصاحبه یکی دیگر از روش های جمع آوری اطلاعات این پژوهش است که در آن به صورت حضوری از افراد یا گروهایی چون تولیدکنندگان، فروشندگان، مصرف کنندگان پرسش شد. نکته مهم آن است که سوالات مصاحبه، از پیش اندیشیده شده و تعیین شده است. آنچه مصاحبه را به صورت های مختلف طبقه بندی می کند میزان انعطاف پذیری آن و یا نحوه اجرای آن است. مصاحبه را یکی ازروشهائی دانسته اند که امکان دریافت پاسخ در آن بیش از روش های دیگر است، زیرا در هنگام مصاحبه امکان تحریک آزمودنی برای دادن پاسخ وجود دارد و نیز می توان در صورت ابهام با توضیح موضوع را روشن ساخت.( هوشیار،افتخاری راد،۱۳۹۱)
درپژوهش شناخت مؤلفه های هنری تاثیرگذار از انواع مختلف مصاحبه بنا به شرایط پاسخگویی استفاده شد. مصاحبه انعطاف پذیر یا آزاد، در این پژوهش صورت پذیرفت، نوع چارچوب و حدود پرسشها مشخص ولی زمان و توالی پرسش به شرایط پاسخدهی افراد بستگی داشت.دراین مصاحبه رفتار، طبیعیتر است و اطلاعات واقعی تری بدست می آید. سوالات اضافی نیز در زمان مصاحبه طرح شد. مصاحبه با انعطاف پذیری متوسط یا منظم : در این نوع مصاحبه ، مصاحبه گر از پرسشنامه ای با پرسشهای مشخص و با توالی ثابت استفاده می کند ، اما معمولا پرسش ها به صورت باز هستند. در این جا جمع آوری اطلاعات کمی و سطحی است که از این روش استفاده نشد. مصاحبه با انعطاف ناپذیریا پرسشنامه همراه با مصاحبه : مصاحبه گر از پرسش نامه ای با پرسش های مشخص و با توالی استاندارد استفاده می کند. پاسخها ثابت و از قبل پیش بینی و طبقه بندی شده اند و معمولا پرسش ها به صورت بسته هستند. این روش در مطالعات بزرگ و زمانی که پژوهشگر از تنوع پاسخ ها اطلاع دارد بکار می رود.
سعی بر آن بود تا نکات مهم در مورد انجام مصاحبه لحاظ شود از قبیل: تکلم با زبان شخص مصاحبه شونده زیرا در برخی موارد جامعه آماری ما کم سواد بودند و یا به دلیل سن بالا قادر به خواندن نبودند، دخالت ندادن تمایلات شخصی،کسب اجاره درهنگام استفاه از دستگاه ضبط صدا، رعایت مقام وموقعیت اجتماعی افراد، بیان توضیحات کافی قبل از شروع مصاحبه انجام میشد.
۱-۸-۴ پرسشنامه
پرسشنامه به عنوان یکی از متداول ترین ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی مورد استفاده قرار میگیرد و عبارت است از مجموعه‌ای از پرسشهای هدف دار که با بهره گیری از مقیاس‌های گوناگون نظر، دیدگاه و بینش یک فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار می دهد.
پرسشنامه در این پژوهش، شامل دسته ای از پرسش هاست که برطبق اصول رسیدن به پاسخ سوالات و اهداف پژوهش تدوین گردیده است و به صورت کتبی به افراد ارائه می شود و پاسخگو بر اساس تشخیص را خود جواب ها رادر آن می نویسد. هدف از ارائه پرسشنامه، کسب اطلاعات معین در مورد موضوع پژوهش است. بزرگ بودن گروه یا جامعه مورد مطالعه، یکی از دلایل مهم برای استفاده از پرسش نامه است چه امکان مطالعه نمونه های بزرگ را فراهم می آورد. کیفیت تنظیم پرسشنامه در بدست آمدن اطلاعات صحیح و درست و قابل تعمیم بسیار با اهمیت است.
بر اساس نحوه اجرای پرسش نامه و نیز نوع سوالات پرسشنامه می توان آنرا به دسته های متفاوت تقسیم نمود.
پرسشنامه باز
در این نوع پرسشنامه با سوالات باز روبرو هستیم.در اینجا پاسخگو می تواند بدون محدودیت هرپاسخی را که مد نظرش باشد در مورد آن پرسش بنویسد و یا در آن زمینه توضیح دهد. در اینگونه سوالات ، اطلاعات دقیق تر، کامل تر و دارای ارزش بیشتر هستند ولی طبقه بندی و نتیجه گیری از آنها مشکل تر و له تجربه زیاد نیازمند است.
پرسشنامه بسته
پرسشهای بسته در این پژوهش، نوع پرسشنامه بسته ارائه می شود. برای هر پرسش تعدادی گزینه و پاسخ انتخاب شده است که فرد پاسخ دهنده باید یکی از آنها رابه عنوان پاسخ بگزیند. هریک از پاسخ ها به گونه ای تنظیم شده است که در عین منطقی بودن برای آن سوال از پاسخ مربوط به دیگر سوالات مجزاست. در اینجا پاسخ ها را می توان به سرعت نوشت و تجزیه و تحلیل و طبقه بندی پاسخ ها نیز ساده تر است اما اطلاعات به دقت و کاملی پرسش نامه باز نیست. با توجه به اینکه در پاسخ به سولات پژوهش، گاهی خود فرد پاسخ دهنده به توضیح سوالات و مواردی دیگر می پرداخت که بسیار راهگشا و کارآمد بود.
طبقه بندی بر اساس نحوه اجرا
در این پژوهش، پرسشنامه همراه با مصاحبه که به صورت حضوری پرسش ها از افراد پرسیده می شود و پاسخ ها را پرسشگر در برگه پرسشنامه وارد میشد.
پرسشنامه الکترونیک نیز مورد استفاده بوده است ، با بهره گرفتن از شبکه های اطلاع رسانی و اینترنت ، اقدام به ارسال پرسشنامه الکترونیک برای افراد شد و افراد پاسخ ها را در همان پرسشنامه وارد و با پست الکترونیک برای محقق باز گرداندند
نکات مهم در طراحی پرسشنامه
نوشتن یک مقدمه رسا ، واضح در ابتدای پرسشنامه برای معرفی پرسشگر، وجود پرسش های قابل فهم و خالی از ابهام، قرار دادن پرسش های حساس و مهم در پایان پرسش نامه، استفاده از پرسش های باز و بسته به همراه هم، در هنگام نوشتن پرسشنامه باید دقت نمود تا ابتدا از پرسش های زمینه ای استفاده گردد و سپس به پرسش هائی که در زمینه موضوع طراحی شده اند، رسید. منصفانه: دلالت بر معنا و مفهوم خاصی ننماید و آزمدنی را به موضع خاص نکشاند بی آزار : به مسائل خصوصی افراد وارد نشود مگر با اجازه قبلی خود آنها :خصوصیات یک پرسش .
۱-۹ محدودیتهای پژوهش
در زمینه رونق اقتصادی هنر میناکاری پژوهشنامه و پایان نامه های از دانشگاه های مختلف وجود ندارد. اما در بخش مینا و میناکاری، پایان نامه خانم مهدیزاده از دانشگاه الزهرا با عنوان «بررسی هنر میناکاری با تاکید بر روشهای ساخت آن» و پژوهشنامه خانم اشرف دقت با عنوان «هنر میناکاری ایران» مورد استفاده قرار گرفته، اما این مطالب در حوزه اقتصاد و عوامل اقتصادی مؤثر بر مینای نقاشی نبوده است.
با اطلاعاتی که از مینای منقوش با مطالعه مقالات و کتابها به دست آورده شده بود، به اصفهان سفر کرده و به مصاحبه و مشاهده عینی پرداخته و بعد از این سفر در کارگاه مینای میراث فرهنگی، با راهنمایی سرکار خانم اسدیانی استاد راهنمای عملی، مینای نقاشی را شروع کرده و بعد از آن در طی دوسفر بعدی پس از تهیه رنگ و بوم مینای نقاشی از اصفهان به اجرای مینای منقوش در کارگاه مینا در میراث فرهنگی در تهران اقدام کرده و تجربیاتی را در حین کار عملی به دست آورده شد.
مینای نقاشی کار هنری پر از تکنیک برای یادگیری است و عوامل بسیاری در بدست آوردن یک مینای بدون اشکال دخالت دارند. همچون درجه کوره، مواد مورد استفاده از قبیل مس، رنگ، بوم و … که در تمامی مراحل ساخت با کوچکترین موردی نتیجه بدست آمده مورد تأیید نبوده و میبایست از ابتدا ساخته شود.
عدم همکاری فروشندگان، تولیدکنندگان، خریدارن، که جامعه آماری را تشکیل می دهند، در پر کردن پرسشنامه و انجام مصاحبه از محدودیتهای خاص این پژوهش محسوب می شود. از سوی دیگر بعضی از افراد به علت کمی تحصیلات و یا سن بالا، توانایی خواندن پرسشنامه را نداشتن و مجبور به خواندن پرسشنامه و حتی توضیح در مورد سوالاتی حتی ساده شدیم.
فصل دوم
مبانی، مباحث نظری و داده های اولیه پژوهش
۲-۱ معرفی جامع واژگان
۲-۱هنر
هنر زبان مشترک همه انسانها میباشد و الفبای آن برای همه کم و بیش شناخته شدهاست. هرکس به فراخور مقدار شناختی که از این الفبا دارد از زبان هنر بهرهمند می شود. شاید رمز و راز جذابیت آثار هنری نیز در همین نکته نهفته است، چرا که هنر ظاهری دارد و باطنی. «جهان آفرینش همواره مملو از ناگفتهها و نادیدههاست، ناگفتههایی که هیچ زبانی جز زبان هنر قادر به بازگویی آن نیست و نادیدههایی که هیچ چشمی جز چشم تیزبین هنر قادر به دیدن و بازنمایی آن نخواهد بود» (یعقوبی جبلی، ۱۳۸۵، ۱۷).
«خلق هر اثر هنری، بازتاب احساسات و ادرکات انسان هنرمند از محیط پیرامون و زمینه های مورد علاقهاش بوده و آثاری که هنرمند با الهام گرفتن از طبیعت و اعتقادات و ذهنیاتش به وجود می آورد، مظهر فرهنگ و تمدن و پدیده های حاکم بر زندگی اوست. اما از آنجا که در عرصه هنر هیچ قاعده و قانونی مطلق، قطعی و غیرقابل تغییر نیست و هنر مستقیما با جریانات روحی و فکری انسان مرتبط است که آن نیز همواره دستخوش تغییر و تحول است، لذا شاید نتوان تعریفی کاملا دقیق و مورد قبول همه صاحبنظران از هنر ارائه داد». (یاوری، ۱۳۸۹، ۲۳۲).
هنر دنیایی به گستردگی تاریخ علم را در خود جای داده است، ودیعه ای است الهی که با رویکردهای طبیعی، مادی و انسانی که تاکنون بشر به آنها پرداخت بنیادی داشته. به تعبیر بسیاری از عرفا، حکما و فلاسفه شرق و غرب تجانس و نزدیکی ذاتی آن با حقیقت مطلق جنبه ای است که روحی معنوی و ساختاری ماورائی به آن بخشیده است. این هنرمند است که می کوشد اشیا را چنان بازنماید که نسبت آنها را با خداوند، یا مبدا آنها، بیشتر بیان کند و «بدین سان هنر یکسره به کمال میگراید، کمالی که در آن عناصر تصویری و عناصر صوری نه فقط با یکدیگر ائتلاف و سازش مییابند، بلکه سراسر عین هم میشوند. در این مقام بعید ولی تقریبا همواره حاضر، همه وجوب و ضرورت هنر از میان میرود. متکلمان مسلمان در این دعوی کاملا حق دارند که یگانه هنرمند حقیقی (مصور) خداوند است. (کومارا سوامی، ۱۳۸۴)
۲-۲هنرهای سنتی
یکی از هنرهایی که بخصوص در سالهای اخیر به آن توجه بسیاری شده است هنرهای سنتی میباشد. هنرهایی که با آداب و رسوم و فرهنگ هر منطقه عجین بوده و با حفظ جنبه های هنری آن جنبه های کاربردی خوبی را نیز در اختیار مصرف کنندگان گذاشته است. در حقیقت میتوان چنین گفت که «یکی از عوامل بسیار مهمی که همواره در شکل گیری هنر جوامع نقش غیرقابل انکاری داشته، فرهنگ جامعه است. یکی از معانی فرهنگ را میتوان مجموعه باورها و سنتهای مشترک جامعه دانست براین اساس هنگامی که صحبت از هنر به میان می آید نمی توان فرهنگ را نادیده گرفت در واقع فرهنگ یکی از مهمترین بنیانهای اصلی هنر است.
ایران به عنوان یکی از قدیمیترین تمدنهای شناخته شده جهانی دارای فرهنگ غنی و سرشار است. این فرهنگ برگرفته از اسطورهها، باورها و سنتهای کهن این سرزمین است. سنتها ریشه در پیدایش آئینها دارند. برای مثال در طراحی نقوش فرش تطابق طرحهای ادوار مختلف تاریخی دیده می شود که ارتباط تنگاتنگی با نقوش بکار رفته در تذهیب، کاشی، جلدسازی، پارچهبافی، سفالگری و قلمزنی در هر عصر بوده است. هنرمند شرقی برای رسیدن به زیبایی و کشف آن، معمولا از قدرت لایزال الهی که بخشی از آن در وجود آدمی به ودیعه نهاده شده است مدد میگیرد گاه برای دستیابی به قدرت مذکور مسیر عرفان را کوتاهترین و مؤثرترین راه میشناسند. برای او زیبایی مطلق، خداوند است و هرآنچه نشانی از زیبایی دارد، لاجرم باید رگههایی از قدرت خداوند را در آن جست و جو کرد. چون خداوند جمال مطلق است و این جمال در ذات اوست پس آفریدههای او نیز ذاتا زیبا هستند. (یعقوبی جبلی، ۱۳۸۵).
اما در همین راستا صاحب نظران زیادی تعاریفی را از هنرهای سنتی ارائه دادهاند؛ بورکهارت معتقد است: هنر مقدس، هم به لحاظ صورت و هم معنا و هم سبک، از بیانی خاص برخوردار است که هنرهای صناعی یکی از حوزه های توانا در ابلاغ این صورت و معناست. کوماراسوامی، متفکر هندی، همانند بسیاری از متفکران که خاستگاه هنر سنتی و قدسی را واحد و حتی گاه هنر سنتی و قدسی را یکی میدانند، ضمن دفاع از هنر سنتی که در صورت بیان رمز و نماد متجلی می شود، هنر قدسی را هنری سنتی تلقی می کند. (یاوری، ۱۳۸۹).
۲-۳صنایع دستی
پژوهش های پیشین با موضوع مؤلفه های هنری تأثیرگذار بر رونق اقتصادی مینای نقاشی ...
