۵۶

۰۰۰/۶۹۵۰

مجموع

۵۵

۳۵۷/۳۰۵

مجموع اصلاح شده

فصل پنجم
بحث و نتیجهگیری
۵-۱- مقدمه
به طور کلی اعتبار هر عمل پژوهشی به نتایج استخراج شده و قابلیت بهرهبرداری از آن بستگی دارد. در این پژوهش تلاش شده تا تاثیر روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) برمیزان یادگیری ویاد داری درس شیمی مقطع متوسطه بررسی شود. در فصل اول، کلیات پژوهش شامل شرح موضوع و زمینهی پژوهش، سؤالاتی که پژوهش گر در جستجوی پاسخ به آنهاست، اهداف و سابقه پژوهش، فرضیه های پژوهش، روش انجام پژوهش، ابزار گردآوری اطلاعات، جامعه آماری و قلمرو زمانی و مکانی پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم بررسی ادبیات موضوع میباشد.
در فصل سوم روش انجام پژوهش ارائه گردید و در فصل چهارم، تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار آماریSPSS وآزمون t و تحلیل کوواریانس صورت گرفت. مطالب این فصل به نتایج و یافته های پژوهش، محدودیتهای پژوهش و پیشنهادات برای ارتقاء یادگیری و یادداری و غنی کردن محیط های یادگیری و پژوهش های آتی اختصاص یافته است.

۵-۲- خلاصه فصل های پنج گانه پژوهش
تغییرات سریع و غیر قابل پیش بینی عصر حاضر در حوزه تکنولوژی و فن آوری اطلاعات و ارتباطات، تمام ابعاد زندگی زندگی بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است. نظام آموزشی به عنوان محور توسعه ی همه جانبه، نمی تواند در مقابل این همه پیشرفت و تغییر منفعل باشد و از خود واکنش نشان ندهد. لذا متخصصان و دست اندرکاران حوزه ی تعلیم و تربیت حرکتی را آغاز نموده اند که از طریق آن، بتوانند ضمن به خدمت گرفتن آخرین دستاورد های تکنولوژی و فن آوری اطلاعات و ارتباطات، رویکردهای جدیدی را در تدریس و یادگیری ایجاد نمایند.
آموزش و یادگیری همواره از مسایل و دغدغه های اصلی پیش روی انسان بوده است. صاحبنظران و دانشمندان علوم تربیتی و روانشناسی سعی در یافتن قوانین و عوامل تاثیرگذار در یادگیری را داشته اند و حاصل تلاش آن ها مبانی نظری یادگیری می باشد، که اینک به صورت رویکرد ها و نظریه های یادگیری نمود یافته و در اختیار طراحان آموزشی، برنامه ریزان درسی و معلمین قرار گرفته است، تا در عرصه آموزش و یادگیری از آن بهره مند شوند. مهمترین رویکرد های یادگیری، رفتارگرایی، شناخت گرایی و ساختن گرایی هستند که در طراحی محیط های یادگیری و به کارگیری انواع روش های تدریس مورد توجه قرار می گیرند.
تحول ایجاد شده در مواد و رسانه های آموزشی، و استفاده ی گسترده از چند رسانه ای های آموزشی، شبیه ساز های آموزشی، نرم افزارهای آموزشی و فناوری های برخط، عرصه را بر روش های تدیس سنتی صرف، که در آن ها معلم محور آموزش و یادگیری است را تنگ نموده و میدان عمل را در اختیار روش های تدریس فعال و نوین که در آن ها فراگیران محور و اساس یادگیری می باشند قرار داده است.
در سال های اخیر محققان، پژوهش های فراوانی را در خصوص میزان اثر بخشی روش های نوین و فعال تدریس انجام داده اند که نتایج اغلب آن ها، برتری این روش ها را بر روش های سنتی تدریس اثبات نموده است. از میان این روش ها می توان به تدریس با بهره گرفتن از چند رسانه ای های آموزشی، نرم افزارهای آموزشی، شبیه ساز های آموزشی، آموزش الکترونیکی و روش های ترکیبی تدریس اشاره نمود. هیچکدام از این روش ها را نمی توان به تنهایی، بهترین و مؤثرترین روش تدریس دانست و ان را برای تدریس تمام درس ها، پایه ها و مقاطع تحصیلی تجویز نمود. چه بسا روش تدریسی که برای یک درس مناسب نیست، برای درس دیگر بهترین روش تدریس ممکن باشد.
امروزه، روش های ترکیبی که در آن ها از ترکیب چند روش تدریس استفاده می شود، اثر بخشی خود را در آموزش و به تبع آن، یادگیری بهتر و بیشترنشان داده اند. نتایج پژوهش های متعدد مؤید این موضوع است. از جمله روش های ترکیبی نوین، ترکیب اموزش الکترونیکی و آموزش سنتی چهره به چهره است. در این روش در کلاس های درس معمولی می توان از انواع فن آوری های برخط، چند رسانه ای ها و شبیه سازهای آموزشی بهره گرفت.
روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) از روش های ترکیبی تدریس است که در آن از ترکیب روش تدریس کاوشگری گروهی در آزمایشگاه و شبیه سازی(یا استفاده از فیلم، اینترنت، انیمیشن یا تصویر سه بعدی بنا به ضرورت تدریس ) و سخنرانی کوتاه در موقعیت های مختلف( بنا به ضرورت ) استفاده می شود. مبنای نظری این روش تدریس، که در آن کلاس و آزمایشگاه از هم جدا نیست و در زمره روش های فعال تدریس می باشد، ساختن گرایی می باشد. بنابراین در این روش تدریس دانش آموزان فعالانه در جریان یادگیری هستند و خودشان دانش و مهارت خود را می سازند و معلم نقش راهنما دارد. همکاری و تعامل از جمله ویژگی های دیگر این روش تدریس می باشد.
با وجود پیشرفت های چشمگیر در حوزه تعلیم و تربیت و تاثیر تکنولوژی و فناوری بر محیط های آموزشی و تنوع ایجاد شده در روش های تدریس، متاسفانه در دروس پایه، مانند شیمی شاهد افت تحصیلی و کج فهمی هایی هستیم که اغلب، آن ها را نتیجه استفاده معلمان از روش های تدریس سنتی مانند سخنرانی می دانند. درس شیمی به خاطر مفاهیم انتزاعی، از جمله درس های سخت محسوب می شود. لذا باید با بهره گیری از روش های فعال تدریس و به خدمت گرفتن تکنولوژی های نوین، تدریس آن را برای دانش آموزان لذت بخش نمود و زمینه یادگیری عمیق آن را ایجاد نمود. در این پژوهش مسأله اصلی این است که آیا روش تدریس فعال فناورانه بر یادگیری و یادداری درس شیمی دانش آموزان متوسطه مؤثر است؟
در این تحقیق که به منظور بررسی تاثیر روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) بر یادگیری و یادداری درس شیمی دوره متوسطه انجام شد، ابتدا مبحث ” محلول ها ” از کتاب شیمی ۳ و آزمایشگاه که در بازه ی زمانی نیمسال دوم سال تحصیلی تدریس می شود، انتخاب گردید تا محتوای آن در ۸ جلسه آموزشی ۹۰ دقیقه ای در هر دو گروه آزمایش و کنترل تدریس شود. طرح درس جلسات آموزشی تهیه گردید. در گروه آزمایش تدریس به روش فعال فناورانه و در گروه کنترل به روش معمول (سخنرانی ) انجام شد.
جامعه آماری تحقیق را تمام دانش آموزان دختر سال سوم متوسطه شهر ایوانغرب که در سال تحصیلی ۹۳/۹۲ درس شیمی۳ و آزمایشگاه را می گذراندند تشکیل داده است. از بین ۷ کلاس از ۴ دبیرستان، دو کلاس سال سوم رشته علوم تجربی از دبیرستان دخترانه دولتی کوثر به روش خوشه ای انتخاب شدند و یکی از کلاس ها به تعداد ۲۸ نفر به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر به تعداد ۲۸ نفر به عنوان گروه کنترل انتخاب شد. بنابراین حجم نمونه تحقیق ۵۶ نفر می باشد که ۲۸ نفر را گروه کنترل و ۲۸ نفر را گروه آزمایش تشکیل می دهد.
به منظور گردآوری داده ها از آزمون های محقق ساخته استفاده شد. سوالات این آزمون ها که شامل پیش آزمون و پس آزمون بودند بر اساس جدول دو بعدی هدف – محتوا که قبلا تهیه شده بود طرح شد. روایی آزمون ها را متخصصان موضوع تایید کردند و پایایی آزمون با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS به روش الفای کرونباخ ۷۰۳/۰ تعیین شد. قبل از اجرای تدریس، پیش آزمون به طور همزمان در دو گروه آزمایش و کنترل انجام شد و نتایج لازم استخراج شد. پس از تدریس مباحث مورد نظر در گروه ها، پس آزمون یادگیری برگزار شد و سه هفته بعد از آخرین جلسه آموزشی پس آزمون یادداری نیز انجام شد و نتایج لازم از این آزمون ها استخراج شد. به منظور تجزیه و تحلیل نتایج داده های تحقیق از نرم افزار SPSS استفاده شد. تحلیل داده ها به استفاده از آزمون t و تحلیل کوواریانس انجام شد. در ادامه با طرح فرضیه های پژوهش به بحث در خصوص نتایج حاصل از این تحقیق می پردازیم.
۵-۳- نتایج و دستاوردهای حاصل از پژوهش
۵-۴- فرضیه های تحقیق:
۵-۴-۱- فرضیه اول تحقیق:
میان میزان یادگیری و یادداری شیمی از طریق روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL ) و روش معمول (سخنرانی ) تفاوت معنی دار وجود دارد.
بررسی ادبیات پژوهش که در فصل دوم آمده است نشان میدهد که مطالعات متعددی ارتباط بین روش های فعال تدریس و یادگیری را بررسی کردهاند. پژوهش هایی که در این خصوص انجام گرفته، عموما مؤید این فرض بوده که روش های فعال تدریس بر یادگیری و یادداری تأثیر مثبت دارد. با توجه به مسایل مطروحه، فرضیه H1 مدعی این است که میان میزان یادگیری و یادداری شیمی از طریق روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL ) و روش معمول (سخنرانی ) تفاوت معنی دار وجود دارد.با توجه به جدول شماره ۴-۷ که نتایج آزمون t مستقل برای تفاوت میانگین ها را نشان می دهد، مقدار t محاسبه شده برابـر بـا ۵۱۲/۵ و درجـه آزادی ۵۴ در سطح ۰۵/p < معنادار می باشد. یعنی بین میزان یادداری دانش آموزان دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجـود دارد . همچنین با استناد به داده های جدول شماره۴-۸ که نتایج تحلیل کوواریانس را نشان می دهد می توان نتیجه گرفت که اثر معنادار کاربرد نوع روش تدریس (۰۰۰/۰=,sig035/209=F ) مورد تایید قرار می گیرد و با در نظر گرفتن ضریب اتا میتوان گفت ۷۸ درصد تفاوت موجود بین یادگیری گروه آزمایش که با روش فعال فناورانه آموزش دیده بودند، با گروه کنترل که با روش معمول آموزش دیده بودند، نتیجه تاثیر این روش تدریس می باشد که در واقع تاکیدی بر به کار گیری روش های فعال تدریس است. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش های بلچر(۲۰۰۳) همخوانی دارد. بلچر برای بررسی تاثیر استفاده از روش فعال فناورانه دانش آموزان را به سه گروه ضعیف، متوسط و قوی تقسیم نمود و با به کارگیری این روش و مقایسه آن با روش سنتی موثر بودن روش فعال فناورانه را برای هر سه گروه تایید کرد. نتیجه این تحقیق همچنین در راستای نتایج تحقیق شیه ، چانگ و لیو(۲۰۰۸) می باشد. آن ها در بررسی تاثیر یادگیری فعال فناورانه در یادگیری فیزیک عمومی به این نتیجه رسیدندکه میزان یادگیری گروه آزمایش که با روش فعال فناورانه آموزش دیده بودند ۱۱ درصد بیشترکنترل بوده است.نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق نصرت،فاطمه؛ یوسفی، علیرضا و لیاقتدار، محمد جواد(۱۳۸۹) همخوانی دارد .در این پژوهش که با عنوان تأثیر آموزش فعال فناورانه فیزیک بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهر فلاورجان انجام دادند به این نتیجه رسید که ۲۴ درصد تفاوت موجود بین پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش که با روش یادگیری فعال فناورانه آموزش دیده بودند، با گروه گواه که به روش سنتی آموزش دیده بودند، نتیجه تأثیر این روش تدریس می باشد. یافته های ای پژوهش با یافته های تحقیق کرمی گزافی، علیرضا؛ عابدینی، رحمن و ملک زاده فاطمه(۱۳۸۹)، که با عنوان بررسی تاثیر تدریس کاوشگری با بهره گرفتن از معلمان آموزش دیده بر یادگیری دانش آموزان سال سوم راهنمایی ناحیه ۲ کرج انجام گرفت همسو است بر اساس نتایج این تحقیق دانش آموزانی که با روش کاوشگری آموزش دیده اند یادگیری بیشتری دارند.
۵-۴-۲- فرضیه ی دوم:
میان میزان یادداری شیمی از طریق روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL ) و روش معمول (سخنرانی ) تفاوت معنی دار وجود دارد.
بررسی ادبیات پژوهش که در فصل دوم آمده است نشان میدهد که مطالعات متعددی ارتباط بین روش های فعال تدریس و یادداری را بررسی کردهاند. پژوهش هایی که در این خصوص انجام گرفته، عموماً مؤید این فرض بوده که روش های فعال تدریس بر یادداری تأثیر مثبت دارد. با توجه به مسایل مطروحه، فرضیه H1 مدعی این است که میان میزان یادداری شیمی از طریق روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL ) و روش معمول (سخنرانی ) تفاوت معنی دار وجود دارد. با توجه به جدول شماره ۴-۱۰ که نتایج آزمون t مستقل برای تفاوت میانگین ها را نشان می دهد، مقدار t محاسبه شده برابـر بـا ۶۶۷/۳ و درجـه آزادی ۵۴ در سطح ۰۵/۰p < معنادار می باشد. یعنی بین میزان یادداری دانش آموزان دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجـود دارد . همچنین با استناد به داده های جدول شماره ۴-۱۱ که نتایج تحلیل کوواریانس را نشان می دهد می توان نتیجه گرفت که اثر معنادار کاربرد نوع روش تدریس (۰۰۰/۰=,sig380/50=F ) مورد تایید قرار می گیرد و با در نظر گرفتن ضریب اتا میتوان گفت ۴۷ درصد تفاوت موجود بین یادداری گروه آزمایش که با روش فعال فناورانه آموزش دیده بودند، با گروه کنترل که با روش معمول آموزش دیده بودند، نتیجه تاثیر این روش تدریس می باشد که در واقع تاکیدی بر به کارگیری روش های فعال تدریس است. در مطالعه پیشینه پژوهش، تحقیقی با عنوان تاثیر روش فعال فناورانه که موضوع این تحقیق می باشد بر یادداری موردی یافت نشد. اما از آن جهت که تاثیر روش های فعال تدریس دیگر در این زمینه انجام شده اند نتایج آن ها با نتایج تحقیق حاضر مقایسه و نتایج، تعمیم داده می شود.نتایج این تحقیق با نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق لاکدشتی؛ یوسفی و خطیری(۱۳۹۰)همسو است. نتایج دست امده از این تحقیق که با عنوان تاثیر نرم افزار های شبیه ساز بر یادگیری و یاد سپاری دانشجویان و مقایسه آن با روش سنتی تدریس انجام گرفت، حاکی از آن است که بین یادگیری و یادسپاری در آموزش با نرم افزارهای شبیه ساز و روش سنتی تدریس تفاوت معنا دار وجود دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق رضوی (۱۳۸۳) هم خوانی دارد. بر اساس نتایج این تحقیق که بر استفاده از چندرسانه ای ها در موقعیت های تدریس و یادگیری تأکید می کند،استفاده از نرم افزارهای چندرسانه ای به شیوه های مختلف می تواند باعث تسهیل فرا یند یادگیری و یادداری و نیز غنی تر شدن محیط های یادگیری شود. همچنین نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق (خسروی، علی آبادی،۱۳۸۴)هم خوانی دارد نتایج تحیق آن ها که با عنوان مقایسه تاثیر آموزش جغرافیا با روش های سخنرانی، همیاری و استفاده از کامپیوتر بر عملکرد دانش آموزان (پسر پایه اول راهنمایی منطقه ۲ شهر تهران سال ۸۲-۸۱) انجام گرفت به این شرح زیر است: ۱- عملکرد دانش آموزانی که با بهره گرفتن از روش آموزش به کمک کامپیوتر و روش همیاری آموزش دیدند بهتر از روش سخنرانی و همچنین عملکرد آنها با بهره گرفتن از روش آموزش به کمک کامپیوتر بهتر از روش همیاری بود.۲- میزان یادداری دانش آموزانی که با بهره گرفتن از روش سخنرانی و همیاری آموزش دیدند بهتر از میزان یادداری دانش آموزانی بود که با روش آموزش به کمک کامپیوتر آموزش دیدند.
۵-۵- نتیجه کلی پژوهش
با توجه به اندازه اثر به دست آمده، ۷۸ درصد تفاوت موجود بین یادگیری و ۴۷ درصد تفاوت موجود بین یادداری گروه آزمایش که با روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL) آموزش دیده بودند، با گروه کنترل که به روش معمول ( سخنرانی ) آموزش دیده بودند، نتیجه تاثیر این روش تدریس می باشد که در واقع تأکیدی بر به کار گیری روش های فعال تدریس است. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش های بلچر(۲۰۰۳)، درمشکین (۲۰۰۸)، شیه و همکاران (۲۰۰۸)، نصرت (۱۳۸۹) و پریشانی (۱۳۹۰)در به کار گیری روش تدریس فعال فناورانه همسو است. نتایج تحقیقات باراک و دوری (۲۰۰۵) در استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ارتقاء درک مفاهیم شیمی دانش آموزان، بویل و همکاران(۲۰۰۳) در تاثیر مثبت روش تدریس ترکیبی ، سوان و همکاران(۲۰۰۸) در تاثیر معنی دار استفاده از نرم افزار های شبیه ساز و کرمی گزافی، علیرضا؛ عابدینی، رحمن و ملک زاده فاطمه(۱۳۸۹)، که با عنوان بررسی تاثیر تدریس کاوشگری با بهره گرفتن از معلمان آموزش دیده بر یادگیری دانش آموزان سال سوم راهنمایی ناحیه ۲ کرج انجام گرفت همسو است.
از ویژگی های ممتاز روش تدریس فعال فناورانه تلفیق کاوشگری گروهی در آزمایشگاه با فناوری های نوین و سخنرانی کوتاه می باشد. استفاده از آزمایشگاه مجازی و شبیه سازهای آموزشی در مواقع ضروری، مشکلاتی را که معلمان در استفاده از روش های فعال با آن ها مواجه هستند بر طرف می نماید. ارائه سخنرانی کوتاه باعث هدایت جریان کاوشگری گروهی می شود. استفاده از فناوری های برخط، در انجام تکالیف و ارائه بازخورد معلمان به استفاده بهینه از زمان کمک می کند.
از محاسن بارز این روش تدریس انعطاف پذیر بودن آن و بهره گیری از تمام امکانات ممکن برای رسیدن به یک یادگیری معنادار است . در این روش که تدریس در محیطی ساختن گرایانه انجام می شود، دانش آموزان به صورت گروهی و در تعامل با هم به ساختن دانش خود می پردازند و معلم تنها هدایتگر فرایند یادگیری است.
درس شیمی به دلیل بسیاری از مفاهیم انتزاعی که در کتاب های درسی مطرح شده است، درسی سخت به شمار می آید و آموزش و یادگیری آن با روش های سنتی باعث افت پیشرفت تحصیلی و در بسیاری موارد باعث کج فهمی دانش آموزان می گردد. لذا به نظر می رسد در کشور ایران آموزش شیمی و روش تدریس آن با مشکل جدی مواجه است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که استفاده از روش تدریس فعال فناورانه بر یادگیری و یادداری دانش آموزان در درس شیمی تأثیر مثبت دارد و امید است استفاده از نتایج آن در آموزش شیمی مؤثر واقع شود.
۵-۵- پیشنهادها و توصیههای کاربردی:

• با توجه به یافته های حاصل از فرض شماره ۱ و ۲ مبنی بر اثر بخشی روش تدریس فعال فناورانه بر یادگیری و یادداری دانش آموزان و عملی بودن اجرای آن در مدارس دارای امکانات آزمایشگاهی و کارگاه IT ، به دبیران و مدرسان پیشنهاد می شود تا با تناسب ماده درسی و امکانات و وقت خود از روش مذکور استفاده کنند.

• با توجه به اینکه روش فعال فناورانه ، یک سیستم ترکیبی از آموزش چهره به چهره با آموزش الکترونیکی می باشد و یافته های این پژوهش تاثیر مثبت این روش ترکیبی را نسبت به روش های معمول تدریس نشان داده است، به معلمان در مقاطع و پایه های مختلف پیشنهاد می شود برای آموزش جذاب تر و یادگیری بیشتراز این روش تدریس و سایر روش های ترکیبی به تناسب ماده درسی، وقت و امکانات استفاده نمایند.

• با توجه به اینکه روش فعال فناورانه ، یک سیستم ترکیبی می باشد و یافته های این پژوهش تاثیر مثبت این روش را نسبت به روش های معمول تدریس نشان داده است، جهت آشنایی کامل معلمان با این روش و سایرروش های ترکیبی که در آن ها از فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند چند رسانه ای ها، شبیه سازها، اینترنت و …استفاده می شود پیشنهاد می شود که با ترتیب دادن کلاس های آموزشی توسط مدرسان مجرب در قالب دوره های ضمن خدمت زمینه آشنایی آن ها را با این روش ها فراهم آورند.