اگر مدیریت، به درختی تشبیه شود که شاخههای گوناگونی، مانند مدیریت صنعتی، مدیریت مالی و چون اینها دارد، یکی از شاخههای جدید این درخت، مدیریت شهری است. روشن است که مشخصات و ساختار نهادهای قانونی اداره کننده شهر از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارد و هر جامعهای با توجه به ساختار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود تعریف یا تلقی خاصی از مدیریت شهری دارد. مدیریت شهری به زبان ساده تمامی مراحل پیاده سازی مدیریت در کالبد و اجتماع شهر است. شهر به عنوان پیچیدهترین مصنوع بشر نیازمند به مدیریتی با دارا بودن طیفی از ادراک این پیچیدگیها است. برنامه ریزی دقیق و درست سبب رشد اقتصادی، تثبیت سیاسی و افزایش مشارکت شهروندان در امور شهرها میگردد، شکست در حل مشکلات و مسائل شهری، سبب رکود اقتصادی، نارضایتیهای اجتماعی،سیاسی، فقر، بیکاری و تخریب محیط زیست خواهد شد. (سعیدنیا،:۲۰-۳۹۱۳۸۳،)
۱-۸-۲ خدمات شهری
به جرأت میتوان «خدمات شهری» را قلب «مدیریت شهری» دانست. چون آنچه در ارتباط مستقیم و منسجم با زندگی روزانه شهروندان است و کیفیت زندگی آنان را تعیین می کند، نحوه ارائه خدمات شهری توسط شهرداری (و دیگر نهادهای مرتبط) و نحوه دریافت آن خدمات توسط یکایک شهروندان است.
۱-۸-۳ مبانی و مفهوم مشارکت
یکی از ارکان مهم تجدید حیات شهری مشارکت است. مشارکت یکی از چهار رکن اساسی معرفی شده برای توسعه پایدار شهری می باشد. اساسیترین خط مشی که در رسیدن به پایداری محیطی اتخاذ می شود، مشارکت، همت و تلاش کسانی است که از محیط بهره می برند. به دیگر سخن حضور و مشارکت مردم در دراز مدت خواهد توانست محیطی پایدار را نتیجه دهد. همینطور میتوان امیدوار بود اصلاح، حفظ و نگهداری محیط با تکیه بر نیروی مردمی همواره به صورت یک چرخه تداوم یابد و روز به روز با قوت بیشتری ادامه یابد.(باغبانی و گنجی،۱۳۸۴).
یکی از ابعاد مشارکت، مشارکت شهروندی میباشد. مشارکت شهروندی را میتوان به معنای شرکت و حضور جدی، فعال،آگاهانه، سازمان یافته و مؤثر افراد، گروه ها و سازمانهای شهری در فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زندگی شهری برای نیل به اهداف جمعی شهری دانست.(اکبرپور،۱۳۸۷).
از این رو مشارکت وسیله ای میباشد برای تبدیل یک شهرنشین بی تفاوت به یک شهروند، یعنی تبدیل شهرنشین به انسانی که با محیط خود رابطه ذهنی- عاطفی داشته و مسئولیت بهسازی محیط خود را در یک همیاری مستمر با دیگران بدیهی بپندارد.(پاکزاد،۱۳۸۲).
۱-۸-۴ مفهوم شهروندی
برداشتها و نگرشهایی که ناظر بر مفهوم جامعه مدنی و شهروندی است بر روند، فرایند سرشت و سرنوشت، شکل گیری و شکل دهی به شهروندی در یک جامعه تأثیر به سزایی دارند. بنابراین فهم پدیده ها بر نحوه عینیت یافتگی آنها مؤثر است. لذا شناخت برداشتهای نظری از مفاهیم ؛ کمک زیادی به شناخت پدیده ها می کند. این اصل در مورد مفهوم شهروندی نیز صادق است. در زمینه مفهوم شهروندی برداشت مدیران شهری و مقامات محلی شهرداران، اعضای شوراهای اسلامی و نمایندگان مجلس از این مفهوم حائز اهمیت میباشد. (نجاتی حسینی،۱۳۸۰،۱۸).
برای عملیاتی کردن مفهوم مدیریت شهری باید عناصر تأثیرگذار در مدیریت شهری که شامل شهروندان، شهرداری، شورای شهر و بخش خصوصی میباشد که در توسعه و عمران شهر نقش بسزایی دارند را بررسی کرد.(صرافی و عبدالهی،۱۳۸۷،۱۳۰).
شهروندان با مشارکت و داشتن اطلاعات در مورد فضای شهری و داشتن شعور اجتماعی بیشترین خدمت را به خود می کنند. مثلاً اطلاعیههای شهرداری در مورد احداث اماکن عمومی را مطالعه کنند و از داشتن اماکن عمومی مانند پارکها بهره ببرند و آن را جزئی از زندگی خود بدانند.
شورای اسلامی شهری با در اختیار گرفتن افراد متخصص و باسواد در این امر و جلسات متوالی برای ارائه خدمات بهتر به مردم و همچنین نظارت بر سازمانها و ارگانهایی که در حفظ سلامت شهری تأثیر گذار هستند جایگاه ویژهای دارد.
۱-۹ روش شناسی تحقیق
روش تحقیق در پژوهش حاضر بر مبنای ماهیت و روش از نوع توصیفی- تحلیلی میباشد، در این نوع روش تحقیق محقق علاوه بر تصویر سازی آنچه که هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسأله و ابعاد آن می پردازد. محقق برای تبیین و توجیه دلایل، نیاز به تکیهگاه استدلالی محکمی دارد. این تکیهگاه از طریق جستجو در ادبیات و مباحث نظری تحقیق فراهم می شود.(حافظنیا،۱۳۸۹،۷۱)
۱-۹-۱ ابزارگردآوری دادهها
در این پژوهش از کلیه منابع، شامل گزارشهای مؤسسات و مراکزتحقیقاتی و دانشگاهی، سازمانها، نهادهای دولتی و غیردولتی، به روشهای میدانی گردآوری شده است. منابع مورد استفاده در این تحقیق بخشی از آن بصورت کتابخانهای که از کتب داخلی و خارجی، پایان نامه ها، نشریات، مقالات و مجلات مربوط به موضوع تحقیق استفاده شده است و نیز اطلاعات آمار و ارقام جمع آوری شده از سازمانهای مختلف نظیر شهرداری، فرمانداری و… صورت گرفت و بخشی دیگر به صورت مطالعات عینی و میدانی بوده است.
۱-۹-۲ جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه
نقشه ۱-۲ موقعیت استان لرستان و شهرستان کوهدشت در کشور
مآخذ: سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان لرستان
۱-۹-۳ موقعیت جغرافیایی شهرستان کوهدشت
شهرستان کوهدشت بین ۴۷ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و ۳۳ درجه و ۳۲ دقیقه عرض شمالی از خط استوا در غرب استان لرستان قرار دارد. این منطقه از غرب و جنوب غربی به شهرستان اسلام آباد ، از شرق و جنوب شرقی به ترتیب به شهرستانهای خرم آباد و پلدختر و از شمال مرز مشترک با دلفان دارد.
طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان کوهدشت ۲۱۸۹۲۱ نفر میباشد. براساس فرمول کوکران که میتوان حجم جامعه را نیز در آن دخالت داد و به یک نمونه منطقیتر دست یافت جامعه آماری مورد مطالعه ما در این پژوهش که شهرستان کوهدشت میباشد چون به نوعی همه مردم شهرستان با این معضل دسته و پنجه نرم می کنند و برای مشخص کردن حجم یک جامعه دویست هزار نفری با پراکندگی ۷۰ درصد و با سطح اطمینان ۹۵ درصد و احتمال خطای ۵ درصد از فرمول کوکران استفاده شده است.
N: 200000
Z: 1.96
d: %5
p: 0.7
q: 0.3
که حجم نمونه جامعه مورد نظر ما با توجه به جامعه آماری ۳۸۳ می باشد.
از میان خدمات شهری که شامل ( مبلمان شهری، سد معبر، رفع سد معبر، ساخت وساز غیر مجاز، تخریب، رنگ آمیزی،آبگرفتگی، زباله، زباله های بیمارستانی، لجن، تخریب، آذین بندی، سطل زباله و زیباسازی شهری، روکش و آسفالت کردن خیابان ها و…) سد معبر و رفع سد معبر در بافت مرکزی از میدان فرمانداری حدفاصل خیابان امام تا میدان امام و میدان شهدا، خیابان رهبری، چهارراه بسیج و خیابان های فرعی منشعب از خیابان اصلی که بار ترافیک و حجم گستردهی حضور وسایل نقلیه موتوری و عابران پیاده را درخود جای داده است درنظر میگیریم. اگر در خیابان اصلی شهرستان کوهدشت قدمی بزنیم متوجه پیادهروهایی میشویم که از کیسه های خواربار و لوازم آشپزخانه و انواع مواد غذایی و… پرشدهاند به طوری که راهی برای عبور آسان عابران باقی نمانده است.تصاویر زیر هم حاکی از انواع سدمعبر در خیایانهای اصلی شهرستان میباشند:
۱-۱۰ محدودیتهای پژوهش
در تهیه هر تحقیق و پژوهشی مشکلات و مسائل فراوانی وجود دارد، که این مشکلات در شهرستانی چون کوهدشت چشمگیر میباشد؛ از مهمترین مشکلات این تحقیق میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
-
- از دادن اطلاعات به بهانهی محرمانه بودن خودداری میکردند.
-
- فقر شدید اطلاعات آماری و پژوهشی خصوصاً پژوهشهای علمی و دانشگاهی در مورد مدیریت شهری کوهدشت.
-
- عدم وجود نقشههای جدید و ممانعت از تحویل آنها و وجود قوانین دست و پاگیر اداری را میتوان نام برد.
امید است با معرفی مشکلات فوق همکاری میان مراکز دانشگاهی و سازمانها و ادارات مختلف انجام گیرد تا دانشجویان بدون موانع موجود بتوانند فعالیتهای چشمگیرتر وتحقیقات کاملتر و دقیقتری ارائه دهند.
فصل دوم
مبانی نظری
۲-۱مقدمه
مدیریت شهری، موضوعی نسبتاً جدید است که با افزایش شهرنشینی و موج برنامه های تمرکز زدایی در دهههای ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ اهمیت یافت. اکنون که مدیر شهری مسئولیت هایی را پذیرفته، تمرکززدایی امور به منظور ادارهی شهر بر عهده وی گذاشته شده است. مدیر شهری با چار چوبهای نظری مفید متعددی آشنا شده است.
“دیوید سون” و” نینتید ” ماهیت مدیریت شهری را به عنوان برعهده گرفتن نقشی فعال در توسعه، مدیریت و هماهنگ کردن منابع برای دستیابی به اهداف توسعه شهری یک شهر، تعریف می کنند. این تعریف اگرچه رضایت بخش است اما کوتاه و کلی میباشد.
تعریف «تریبیلون» که مدیریت شهری را «عملی کردن یک طرح» می داند، تعریفی بسیار ساده است. تریبیلون به حق بر نقش مهم حمایتکنندگان در تحریک مدیریت شهری برای توسعه کشورها تأکید می کند.در نهایت، وظیفهی مدیران شهری را میتوان به عنوان «برعهده داشتن مسئولیت زیرساختهای ضروری» تعریف نمود، هر چند که این تعریف نیز بسیار محدود است.
«استرن» (۱۹۹۳) مدیریت شهری را «مفهوم فرار میداند که از تعریف فرار می کند». مهمتر آنکه استرن تأکید می کند که مدیریت شهری مفهومی تلفیقی است که نیاز به درک گذر از « طرحریزی فیزیکی » به مدیریت شهری را دارد.
جامعترین تعریف مدیریت شهری را “ون کلینک” و “برامزا” ارائه داده اند. آنها « مدیریت شهری مدرن» را بدین صورت تعریف می کنند: فرایند توسعه، اجرا، هماهنگ و ارزیابی کردن استراتژی های منسجم با کمک عاملین شهری و در نظر گرفتن اهداف بخش خصوصی و منابع شهروندان در چارچوب سیاستی که در سطح بالای دولت، به منظور دستیابی به امکان توسعه اقتصادی پایدار تبیین شده است.
۲-۲ مفاهیم نظری
۲-۲-۱ تعریف مدیریت و مدیریت شهری