از احداث مدارس ابتدایی در زمین هایی با شیب بیش از ۶ درصد و مدارس راهنمایی با شیب بیش از ۸ درصد احتراز گردد. این ارقام در مناطق کوهستانی به ترتیب ۸ و ۱۵ درصد می باشد. احداث ساختمان های آموزشی روی خاکریزها، شیب های سست، زمین هایی با مقاومت کمتر از نیم کیلوگرم بر سانتی متر و نقاط پست و سیل گیر و مسیر قنوات دایر متروک، حریم گسل وقوع زلزله، رودخانه فصلی و دائمی، محل ریزش کوه یا بهمن خودداری می گردد. (سازمان و نوسازی و توسعه تجهیز مدارس کشور، و دفتر فنی، ۸۰)
- خصوصیات خاک و توپوگرافی
توجه به موادی که پایه ی ساختمان و تاسیسات بر روی آن قرار کیرد و گاهی سخره های سخت و گاهی سنگ های فرسایشی، گاهی نیز مواد رسوبی ضروری است. هم چنین با توجه به طبیعت خاک رویه و زیرین برای تحمل وزن بنا و رشد گیاهان و مناطق باتلاقی و یا مناطقی که دارای آب زیرزمینی سطحی دارند که باید زهکشی شود و یا عملیات خاک برداری و آماده سازی زمین در مناطق پرشیب و سنگلاخ و مجاورت به چین های گسل ها و سایر عوامل زمین شناسی حائز اهمیت است. و زمین هایی که از لحاظ شکل دارای زوایایی بسته ای برخوردارند. و بطور نسبی با زوایای کوچکتر از مقدار تقریبی ۷۰ درجه احتمالاً از زمین بیشتری در ساخت و ساز استفاده می شود پیشنهاد نمی گردد.
- جهت گیری
جهت و موقعیت ساختمان آموزشی باید طوری انتخاب شود که تابش آفتاب و تهویه فضاها از جمله کلاسها در تمام فصول به نحو احسن انجام شود. و از احداث ساختمان آموزشی در مسر بادهای شدید و مزاحم خودداری شود.
- شرایط اقلیمی
درنظر گرفتن شرایط آب و هوایی از عوامل اساسی مکان یابی بخصوص مکان یابی فضای آموزشی خواهد بود. تغییرات دما، ریزش های جوی، میزان رطوبت، باد و تابش آفتاب در تعیین مکان فعالیت آموزشی باید مورد بررسی قرار گیرد که با دو تابش خورشید شاخصهای اساسی در مکان یابی فضای آموزشی هستند.
۲-۹-۳- ظرفیت
ظرفیت مکانی به عنوان یک عامل اساسی تعیین کننده سطوح آموزشی خواهد بود. برای تعیین سطوح فضای آموزشی متناسب با تعداد دانش آموزان سرانه فضای آموزشی (زیربنا و محوطه زمین) موردتوجه قرار میگیرد. استفاده بهینه از هر یک از فضاهای آموزشی در صورتی امکان پذیر است که دارای ابعاد و اندازههای متناسب با عملکردی را که ارائه می دهند باشند.
بنابراین در همه ناحیه با توجه به شعاع دسترسی و تراکم جمعیت دانش آموزان لازم التعلیم، جمعیت دانش آموزان تحت تعلیم، افت تحصیلی، هرم های سنی دانش آموزان، سیاست دولت می توان تعداد و ظرفیت مورد نیاز مکان آموزش را تعیین نمود. (قاضی زاده، ۱۳۷۲)
۲-۱۰- ایمنی واحدهای آموزشی
۲-۱۰-۱- ایمنی در مقابل سوانح طبیعی
سوانح طبیعی نظیر زلزله و سیل و سقوط بهمن و ریزش کوه و. . . که ضوابط و آئین نامه های مرتبط با موضوعات باید رعایت شود.
۲-۱۰-۲- ایمنی در مقابل سوانح غیرطبیعی
- حریق
- درب کلیه فضاها به طرف بیرون و در جهت فرار باز شود.
- درب تمام فضاها حداکثر ۳۰ متر از راه پله یا خروجی ساختمان فاصله داشته باشد و در صورتی که این درب در قسمت بن بست راهرو واقع باشد این فاصله به ۱۸ متر تقلیل مییابد.
- فضاهایی که امکان خطر آتش سوزی در آنها بیشتر از سایر فضاها می باشد، مثل آزمایشگاه ها، آبدارخانهها، بعضی از کارگاه ها از سایر فضاها جدا گردد. این جدایی توسط دیوارها و درهایی با مقاومت زیاد و یا از طریق وسط قرار دادن فضاهای دیرگر، مثل سرویس های بهداشتی یا راهروها صورت می گیرد.
- موتورخانه در ساختمان جداگانه پیش بینی گردد و منابع سوخت در بیرون ساختمان و در صورت امکان زیر خاک کار گذاشته شوند.
- کپسول آتش نشامی در فضاهایی با خطر آتش سوزی زیاد پیش بینی شود هم چنین شیرهای آتش در طبقات تعبیه گردد.
- در مدارس سه طبقه، بیشتر، بهتر است بیش از دو راه پله تعبیه شود.
- خطوط انتقال و توزیع برق
حریم خطوط انتقال توطیع نیروی برق طبق وزارت نیرو رعایت گردد.
۲-۱۰-۳- ایمنی در ارتباط با حوادث داخلی مدرسه
- مسیر وسایل نقلیه در مدارس حتی الامکان از پیاده رو و سایر قسمت های محوطه جدا شود.
- مشهول ها و کانال های بر انتقال آب های محوطه پوشانده شوند.
- نرده های حیاط طوری انتخاب شوند که امکان بالا رفتن یا خریدن اجناس از میان آنها برای کودکان میسر نباشد.
- از بکارگیری مصالح صاف و صیقلی در کف پرهیز شود.
- در فاصله طبقات راه پله، پاگرد مناسب درنظر گرفته شود.
- پنجره ها باید به داخل باز شوند تا به سادگی قابل تمیز کردن باشند.
- نصب حفاظ برای پنجره ها در طبقات لازم است. در طبقه همکف این حفاظ باید طوری طراحی شود که در مواقع اضطراری امکان فرار از پنجره میسر باشد.
- اتاق کمک های اولیه در نزدیکی دفتر مدرسه و یا اتاق مربی بهداشت پیش بینی شود به طوریکه از نور طبیعی، تهویه و فضای کافی برای تجهیزات کمک های اولیه برخوردار باشد.
- کلیدهای برق باید بر روی دیوار خارجی توالت ها نصب شود. در توالت ها بهتر است به طرف بیرون باز شوند.
- مبلمان و مدارس باید عاری از هرگونه ترک خوردگی و یا لبه های تیز فلزی باشد.
۲-۱۱- سرانه فضاهای محوطه
سرانه فضاهای آموزشی با بهره گرفتن از ضوابط و شاخص های ملی و بین المللی و نیز اساس آمار شاگردان و نوع فعالیت های آموزشی، متوسط سرانه فضاهای آموزشی در هر یک از سطوح تحصیلی براساس برآوردی که سازمان نوسازی و توسعه تجهیزات مدارس وابسته به وزرات آموزش و پرورش در سال ۱۳۸۰ به عمل آورده است به شرح زیر است.
۲-۱۱-۱- صف جمع و تفریق
این فضاها مستقیماً در جلوی ساختمان آموزشی قرار می گیرد. سطح موردنیاز صف جمع به ازای هر دانش آموز در دوره ی ابتدائی در حدود ۱ تا ۶/۱ مترمربع و در دوره راهنمایی ۳/۱ تا ۹/۱ مترمربع است که بطور متوسط می توان برای هر نفر ۶/۱ مترمربع را منطور نمود.
۲-۱۱-۲- فضای بازی و ورزش
برخورداری از امکانات ورزشی نقش موثر در بهداشت روانی و سلامت جسمی دانش آموزان دارد. با توجه به فعالیت های هر دوره، مساحت لازم برای فضاهای بازی ورزش تعیین می شود.
۲-۱۱-۳- فضای سبز
ضمن ایجاد محیط جذاب برای دانش آموزان باعث تقویت خلاقیت و نوآوری می شود. با توجه به شرایط و امکانات موجود، میزان فضای سبز مدارس برای هر دانش آموز ۳/۰ تا ۵/۰ متر مربع درنظر گرفته می شود.
۲-۱۱-۴- فضای توقف وسایل نقلیه
سطح لازم برای پارکینگ هر اتومبیل در مدارس به انضمام محل پارک و فضای عبور و مرور، در حدود ۲۱ مترمربع است.
۲-۱۱-۵- فضاهای ارتباطی غیرمفید
ﻧﮕﺎرش ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوهشی در مورد بررسی شرایط مناسب فضاهای آموزشی و فرهنگی همساز با ...