ب ) عوامل خانوادگی: یکی از مهمترین نهادهای مؤثر در تربیت و رفتار آدمی را سازمان خانواده میدانند. زیرا خانواده اولین و با دوام ترین عامل در تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی ، اخلاقی عاطفی و عقلانی آنان است. والدین در شکل گیری نگرش فرزندانشان نسبت به تحصیل نقش دارند. نگرش مثبت به مدرسه و معلمان و تحصیل از متغیرهای اثر گذار سطح تحصیلات و میزان در آمد خانواده میباشد. مهمترین نقش والدین در زمینهی پیشرفت تحصیلی ایجاد محیط آرام و مساعد برای مطالعه و انجام تکالیف است.  

ج) عوامل آموزشی : ۱-  امکانات و فضای مناسب آموزشی   ۲-  برنامه ریزی آموزشی ۳-  شیوه های تدریس دبیران
۱-  امکانات و فضای مناسب آموزشی :
استاندارد بودن اندازه ی کلاس ها و تراکم دانش آموزان ؛ بطور کلی مطالعات نشان می دهند که در کلاس های کم تراکم موفقیت دانش بیشتر نیست ، مگر آن که تراکم کلاس کمتر از ۱۵ نفر باشد که در این صورت امکان آموزش انفرادی فراهم می شود. نور کافی ، سرما و گرمای لازم به موقع لزوم امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی دسترسی به سایت های اینترنتی و غیره را می توان جزو امکانات و فضای مناسب آموزشی تلقی نمود که در یادگیری دانش آموزان تأثیر دارند.
۲-برنامه ریزی های آموزشی :
برنامه های آموزشی مدارس باید مناسب باشد.  برنامه ی درسی هفتگی، برنامه ساعات معلمان و برنامه ی امتحانات باید بتواند مطلوب دانش آموزان و اولیاء و مربیان قرار بگیرد و از معلمان و دبیران در جای خود استفاده شود. در برخی مدارس به دلیل کمبود متخصص از غیر متخصص تدریس رشته های غیر مرتبط استفاده می شود. و یا برای رفع گیرِ برنامه و یا تکمیل ساعات یک دبیر از دروس غیر تخصصی استفاده می شود. این امر مسلماً مانع رشد و پویایی دانش آموزان می گردد. دو مقوله باید مورد توجه قرار گیرد. یکی تکنولوژی برنامه ریزی درسی و دیگری عوامل تعیین کننده برنامه درسی  برنامه های درسی باید با دقت جرح و تعدیل شوند. 
۳ -  شیوه های تدریس معلمان :
در بسیاری از مدارس هنوز معلمان از روش های سنتی مبتنی بر سخنرانی استفاده می کنند و دانش آموزان این گونه مدارس محکوم به نشستن و شنیدن هستند. بدون این که در فرایند یادگیری نقش داشته باشند و معلم متکلم وحده و فعال ترین عنصر یادگیری است و طبیعی است در چنین موردی حجم یادگیری بسیار اندک خواهد بود. پژوهش های زیادی در ارتباط با روش های تدریس و آنچه معلمان باید برای به دست آوردن پیشرفت بیشتر در امر فرایند یادگیری و یاددهی انجام دهند صورت گرفته است.
در تبیین تأثیر فوق العاده عنصر معلم در فرایند آموزش و یادگیری مهر محمدی (۱۳۸۶) معتقد است: شاید در صحت و اعتبار این پاسخ که از میان عناصر و مؤلفه های گوناگون تشکیل دهنده ی نظام تعلیم و تربیت، اولویت قطعی را باید برای معلم قائل شد، نتوان تردید و تشکیک کرد. معلم از آن جهت مورد تأکید و توجه جدی و دارای نقش محوری است که کارگذار اصلی تعلیم و تربیت به شمار می رود و اهداف و منویات متعالی نظام های تعلیم و تربیت در ابعاد مختلف، در نهایت باید به واسطه ی او محقق شود. همچنین رمز سلامت، رشد و بالندگی نظام های تعلیم و تربیت را باید در سلامت، رشد و بالندگی معلم جست و جو کرد.
معلم، روش تدریس و تربیت معلم:
پژوهش های زیادی در ارتباط با روش های تدریس و آنچه معلمان باید برای به دست آوردن پیشرفت بیشتر در امر فرایند یادگیری یاددهی انجام دهند، صورت گرفته است.
۱- تجربه معلمان:
معلمان با سابقه گرایش بیشتری به سمت به پرورش مهارت های آموزشی و کلاس داری از خود نشان می دهند. آنها میزان وقتی را که برای امور اداری کلاس صرف می شود، کاهش می دهند. در بازگرداندن نظم به کلاس به سرعت عمل می کند و روش تدریسی را برمیگزینند که وظایف بیشتری را بر دوش دانش آموزان قرار دهد (اندرسون.^[۱۳] ۱۹۸۸). از این بررسی نتیجه می شود که باید تمام کوشش را به کاربست تا معلمین مجرب به طور یکسان در مناطق شهری حاشیه شهرها و مناطق روستایی به کار گرفته شوند و ترک خدمت و جابجایی تقلیل یابد البته این مسئله با حقوق معلمان و ارتقاء منزلت آنها ارتباط دارد.
۲- آماده کردن درس و نمره دادن:
معلمین که برای آماده ساختن درس و همچنین نمره دادن تکالیف درسی و کار کلاس دانش آموزان وقت گذاری می کنند نسبت به معلمینی که این کار را انجام نمی دهند، دانش آموزان آنها نتایج بهتری کسب می نمایند. اگر در تربیت معلم بر این موضوع تأکید شود و اگر معلمین برای در آمد اضافی مجبور به کار اضافی نباشند انتظار می رود فرایند یادگیری بهبود یابد.
۳- مهارت ها:
معلمین که در نظر دانش آموزان سخت گیرتر و متوقع تر هستند معلمینی که توانایی برقراری سریع نظم را در کلاس درس دارا هستند معلمینی که به روش نظام مند از کار خود ارزیابی می کنند و بر آنچه که یک دانش آموز یاد گرفته یا یادنگرفته در برابر همه آنچه باید یاد می گرفت به درستی واقفند و به دانش آموزانی که مطالب را در بار نخست یاد نگرفته اند، فرصت فراگیری مجدد را می دهند و معلمینی که به دانش آموزان کمک می کنند تا میزان اهمیت مطالب را پی ببرند و بتوانند بین مطالب اصلی و فرعی تمیز دهند، در معلمی موفق تر از معلمین دیگرند و دانش آموزان آنها از پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردارند.
برخی از معلمین فداکار توانایی این را دارند که در محرومترین مناطق دانش آموزان را به فراگیری مطالب تشویق نمایند. آوالوس^[۱۴] (۱۹۹۸)، در این زمینه مطالعاتی در چهار کشور آمریکای لاتین انجام داده است و آنان را گل های سرخ فرهنگی نامیده است. لیکن مطالعات بیشتری نیاز است تا بتوان به شیوه کار این گونه معلمان که نتایج بسیار خوبی را در کار با دانش آموزان محروم بدست می آیند پی برد.
۴-تحصیلات عمومی:
مطالعات  (پکر،^[۱۵] ۱۹۷۶)، نشان میدهد که معلمینی که دارای مدارج تحصیلی بالاتری پس از دوره متوسطه میباشند نسبت به معلمینی که از مدارک تحصیلی پایین تر بر خوردارند موفقیت بیشتری داشته اند. البته این دستاورد برای مسئولان آموزش و پرورش کشورهایی که با کاهش بودجه آموزش و پرورش و با افزایش تعداد دانش آموزان روبرو هستند و مجبورند با گذراندن دوره های یک ساله برای فارغ التحصیلان سیکل اول یا دوم متوسطه آنها را برای تدریس در مدارس متوسطه آماده سازند، چندان تسلی بخش نیست.
۵-تحصیلات در زمینه تعلیم و تربیت:
پاسو^[۱۶] ۱۹۷۶ ، هیچ گونه تفاوتی بین میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و طول دوره های آموزش تعلیم و تربیت معلمان آنها پیدا نکرده است. این نتیجه نشان می دهد که در محتوای دوره های تربیت معلم مشکلاتی وجود دارد. چه نوع فعالیت هایی برای تدریس/ یادگیری انواع مختلف هدف ها و وظایف آموزشی در موضوعات مختلف درسی مورد نیاز است؟ برخی از نتایج حاصله از فعالیت های معلمان که بر یادگیری دانش آموزان اثر بخش است قبلاً ارائه شد. از این گونه مطالعات است که محتوای قسمت های تربیتی دوره های تربیت معلم باید بیرون کشیده شود. این مطالعات همچنین نشان می دهد که می توان مدت زمانی را که به آموزش مطالب تعلیم و تربیت به معلمان اختصاص داده می شود کاهش داد مشروط بر آنکه انتخاب درستی از آنچه که برای معلمان ضرورت دارد، انجام شده باشد.
آموزش ضمن خدمت به صورت معمول است: دوره های کوتاه مدت یک هفته ای و آنچه که آموزش از طریق کار نامیده میشود.
در حالت دوم معلمین در طی هفته به فعالیت خود یعنی تدریس در مدارس مشغول می شوند ولی در هفته یکبار (نصف روز یا تعطیل آخر هفته) به همراه معلمین مدارس همجوار در مرکز معلمان (یا در اتاقی از یکی از مدارس) دور هم جمع می شوند. آنها به بحث پیرامون مشکلات مشترک می پردازند و افرادی را نیز به عنوان ناظر یا راهنما به جلسات خود دعوت می کنند. گفته می شود که آموزش از نوع اول فقط دو برابر مدت آموزش اثر بخش است و بعد از آن ارزش خود را از دست می دهد. یعنی اگر طول دوره ضمن خدمت یک هفته باشد معلمین تا دو هفته آنچه را که آموخته اند در کلاس درس به کار خواهند بست و بعد از آن به شیوه گذشته عمل خواهند نمود. فلاگر ^[۱۷]نشان داده است که اثرات آموزش از طریق کار بر روی فعالیت های معلمان (و یادگیری شناختی) ماندگارتر از اثرات آموزش به شیوه دوره های ضمن خدمت کوتاه مدت خواهد بود. در این زمینه نیز قبل از نتیجه گیری کلی باید پژوهش های بیشتری انجام گیرد.
در برخی از کشورها آموزش ضمن خدمت اجباری نیست. نتایج مطالعات ایا ^[۱۸]نشان می دهد که وقتی آموزش معلمان با فعالیت های عملی توام باشد (نظیر تولید مواد آموزشی، ساختن ابزار ارزیابی) موفقیت آنها در امر تدریس بیشتر از معلمانی است که دوره های آموزشی را ندیده اند و یا دوره هایی را گذرانده اند که صرفاً جنبه نظری داشته است.
در بسیاری از کشورها هنگامی که معلمین در کلاس های ضمن خدمت شرکت می کنند دانش آموزان آنها تعطیل می شوند و به این ترتیب برای شرکت معلمان در این گونه کلاس ها هیچ گونه پرداخت اضافی صورت نمی گیرد. در برخی از کشورها نیز برای شرکت معلمان در دوره های ضمن خدمت حق الزحمه هزینه سفر و مأموریت پرداخت می شود که می توانند بسیار پرهزینه باشد.
روش تدریس معلم :
بدون شک نیروی انسانی و به ویژه استاد، از مهمترین عوامل تشکیل دهنده محیط های آموزشی است. استاد در کلاس درس باید خود را به عنوان راهنما و ایجاد کننده شرایط مطلوب یادگیری بداند و به جای انتقال اطلاعات، روش کسب تجربه را به دانشجویان بیاموزد. از سوی دیگر نقش استاد در این فرایند، آموزش مفاهیم اولیه علوم مختلف به دانشجویان است . سپس وی را به استفاده از ابزارهای پیشرفته آموزشی ترغیب و راهنمایی کند. حال آنکه سیتم های سنتی، استاد به عنوان منبع دانش و علم شناخته می شود و دانش جویان برای کسب اطلاعات باید در محضر استاد بنشینند و استاد با مرور اطلاعات، دانسته خود را به دانشجویان منتقل کند
عامل چهارمی که بر پیشرفت دانش آموزان تاثیر میگذارد و وضعیت حرفه ای معلم است نقش معلم از دیرباز در تعلیم و تربیت مورد توجه و به عنوان اصلی ترین عامل تربیت مورد توجه و به عنوان اصلی ترین عامل تربیت مورد تاکید قرار گرفته است امروز هم علی رغم پیشرفت ها و تحولات همه جانبۀ رسانه ها و تجهیزات آموزش، با وجود آن که در برنامه ریزی های درسی تا حدودی معلم محوری جای خود را به برنامه محوری و یا دانش آموز محوری داده است نه تنها از نقش موثر معلم در یادگیری و پیشرفت تحصیلی کاسته نشده، بلکه به عنوان یکی از عوامل اصلی و موثر در یادگیری و پیشرفت تحصیلی در تمام نظام های تطبیقی آموزش و پرورش در سراسر جهان قلمداد میگردد. در نظام های موفق آموزش و پرورش در جهان امروز، مهم ترین ابزار توفیق، وجود معلمان و دبیرانی است که به لحاظ حرفه ای از شرایط مطلوبی برخوردار هستند. وضعیت حرفه ای معلم به میزان علم و تخصص، تجربه، علاقه، و پای بندی به تلاش های حرفه ای و شغلی او مربوط می گردد. تحقیق انجام شده نشان داده است که دبیران موفق، یعنی دبیرانی که دانش آموزان آنان با دانش آموزان دیگر به لحاظ پیشرفت تحصیلی تفاوت معنا داری داشته اند، از نظر حرفه ای، علمی و تخصصی نسبت به سایر همکاران خود از درجۀ تحصیلی بالاتری برخوردار بوده اند. ( مدرک کارشناسی) در مقایسه با مدرک ( کاردانی) و دیپلم، سنشان از چهل سال به بالا بوده است، حدود ۲۰ سال تجربۀ کاری داشته اند، به کار خود علاقمند و با اصول روانشناسی یادگیری و حس ارتباط با دانش آموز خود آشنا بوده اند. البته موارد بالا بدین معنی نیست که اگر معلمی تجربۀ زیر ۲۰ سال داشت یا سنش کم تر از ۴۰ سال بود، یا درجۀ تحصیلی او لیسانس نبود نمی تواند معلم موفقی باشد، بلکه مفهوم آن است که معلمین یا دبیرانی که شاخص های حرفه ای بالاتری  دارند در کار تدریس خود موفق ترند و دانش آموزان آن ها در مقایسه با سایر دانش اموزان مشابه که معلمان آنان چنین ویژگی هایی را ندارند، ، از پیشرفت بیش تری در امور تحصیلی برخوردارند. بنابراین با توجه به نقش حرفه ای معلمان و دبیران که بر پیشرفت تحصیلی فرزندان ما موثر می باشد جا  دارد خانواده های گرامی به تاثیر این نقش توجه داشته باشند و برای ثبت نام فرزندان خود در مدارس، توجه لازم را به وجود مربیان حرفه ای و علاقمند به کار، بیش تر از اموری هم چون موقعیت جغرافیایی اموزشگاه یا مطلوبیت فضای اموزشی معطوف دارند.
مهارت ارتباطی معلم و پیشرفت تحصیلی دانشآموز:
در مدرسه به عنوان یک خرده نظام اجتماعی برای مدیریت کلاس ، ابتدا یک ارتباط موثر و مناسب باید بین معلم و دانشآموز برقرار باشد. و برای برقراری این ارتباط، مهارت هایی برای معلم مورد نیاز است . یک معلم توانا با بهرهگیری از شیوه های متفاوت می تواند پل ارتباطی بین خود و دانشآموز را ساخته و استحکام بخشد.
معلمانی که مهارت های ارتباطی ضعیفی برخوردارند کمتر از سوی اطرافیان خود پذیرفته می شوند و با مشکلات کوتاه مدت و بلند مدت زیادی روبرو می شوند( نوری قاسم آبادی، ۱۳۷۷).
این مشکلات کدامند و چگونه می توان با آنها مقابله کرد؟ معلمان چگونه با دانشآموزان و سایر همکاران ارتباط برقرار کنند؟ و مجهز به چه مهارت های ارتابطی باشند؟ منظور از مهارت های ارتابطی معلمان چیست ؟ آیا حدود اختیارت معلم در کلاس و مهارت های ارتباطی وی با دانشآموزان تعریف شده است ؟ تا چه اندازه معلمان با وظایف خود در حوضه مهارت های ارتباطی آشنا هستند؟
برخی بررسی ها و تحقیقات که در مدارس به عمل آمده نشان می دهد که بسیاری از دانشآموزان از روابط اقتدار گرایانه در مدرسه مقررات سخت و انعطاف ناپذیر ، کمبود مشارکت در برنادنمه های آموزش پرورش و به طور کلی جو اجتماعی نامطلوب کلاس شکایت دارند. دانشآموزان هرگز متقاضی امکانانت آموزشی پر هزینه و غیر عملی نیستند بلکه آنان طالب محیطی امن و آرامش بخش در مدرسه و کلاس درس بوده و مایلند مورد احترام معلمان و مربیان مدرسه قرار گیرند.
در برقراری ارتباط با دانشآموزان در کلاس ، معلم با موانع و عوامل زیادی روبرو است. آگاهی و تسلط معلم بر این موارد و مهارت های ارتابطی در جهت تحقق اهداف آموزشی امری اجتناب ناپذیر است. معلمی هنری است ظریف و حساس که با کمترین لغزش و خطا خسارت جبران ناپذیری بر شخصیت فراگیر وارد شده و قطعاَ هر گونه رفتار صحیح و سنجیده موجب آینده درخشان برای او می شود. طبق دیدگاه گلاسر بدون شکوفایی محبت و ارزش وجود تشکیل یک هویت موفق ناممکن است( بهرندگی، ۱۳۷۴)
در سوال های اخیر تحقیقاتی انجام شده که تاثیر برخی از مهارت های حرفه ای و نیز ارتباطی معلم بر آموزش و شخصیت دانشآموزان را نشان داده است. لیکن تحقیقات متنوع و وسیعی در باره میزان آشنایی معلمان با مهارت های ارتباطی انجام نیافته است(خلیلی شله بران، محمد ، ۱۳۹۲)
تدریس بخشی از آموزش است و به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق میافتد، اطلاق می شود. چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد که عبارتند از : وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان، فعالیت براساس اهداف معین و از پیش تعیین شده، طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات ، ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری . بنابراین به فعالیتهای پراکنده و یک جانبه معلم که ممکن است تغییری هم در دانش آموزان ایجادکند، تدریس گفته نمی شود(شعبانی، ۱۳۸۲ ). گیج^[۱۹] تدریس را هر شکلی از ارتباط بین فردی می داند که منظور از آن تغییر روش هایی است که افراد دیگر می توانند یا می خواهند به آن روشها رفتار کنند . آمیدون و هانتر^[۲۰] تدریس را یک جریان تعامل می دانند که در شکل ابتدایی، گفتگوی کلاس درس را در بر می گیرد و بین معلم و دانش آموز روی می دهد و طی فعالیت کاملاً از پیش تعریف شده، به پیش می رود(موسی پور و عابدی، ۱۳۸۲)
در همه تعاریف تدریس بر وجود تعامل یا رابطه متقابل بین معلم و شاگرد تاکید می شود . صرفنظر از تعاریف متنوع تدریس و رو ش های مختلف تدریس، یکی از اصلی ترین عناصر تدریس با کیفیت، نحوه ی پاسخ دهی دانش آموزان به فعالیتهای تدریس و در مجموع، تعامل بین معلم و دانشآموزان است سالبرگ^[۲۱] (۲۰۰۷) به اعتقاد کل و چان^[۲۲](۲۰۰۷) ارتباط در تدریس عنصر اساسی بوده و نقش بنیادین در تدریس کارآمد دارد و اصولاً تشخیص قوی یا ضعیف بودن تدریس معلم، در چگونگی برقراری ارتباط بین معلم – دانشآموز نهفته است. اغلب پژوهشگران معتقدند کیفیت ارتباط معلم با دانش آموزان نقش عمده ای در اثربخشی تدریس او و ایجاد یادگیری در دانش آموزان دارد (دارلینگ هاموند^[۲۳] ۲۰۰۷، ؛ گوردون، کین، و استایجر ^[۲۴]۲۰۰۶، نیدلز^[۲۵] ۱۹۸۸) و وجود معلمان کارآمدتر جهت برقراری روابط مطلوب تر با دانش، آموزان در مدرسه حیاتی است. (لاک^[۲۶]، ۲۰۰۴) زیرا معلمان هستند که مدرسه را محیطی می سازند که می تواند افق امید بخشی از دوستی، تعادل، حمایت، امنیت، موفقیت، احترام و سعادت را برای دانش آموزان به ارمغان آورد - (کریسته^[۲۷]، ۲۰۰۲)
(به نظر تامپسون و آندرسون^[۲۸] ۲۰۰۸) یکی از اصلی ترین ویژگیهای معلمان خوب، توان برقراری ارتباط در کلاس درس است و اغلب استرس های مشاهده شده در کلاس ها ی درس از عدم ارتباط مناسب ناشی می شود. به اعتقاد صاحب نظران اداره کلاس های درس و حل سازنده ی تعارض ها در کلاس، مستلزم مهارت های ارتباطی خوب است، و مهارت های ارتباطی خوب دارای سه جنبه ی ۱- مهارت های گفتاری، ۲- مهارت های شنیداری و ۳- مهارت ها ی غیر کلامی است (بیابانگر ۱۳۸۴).
طبق یافته های( ریان و کوپر^[۲۹]، ۲۰۰۰) عامل اصلی موفقیت دانش آموز ان در کلاس های درس، نحو ه ی ارتباط معلمان با آنان است، به طوری که موس ی پور(۱۳۸۳) معتقد است تدریس با چهار اقدام ظهور می یابد: ایجاد ارتباط، استمرار ارتباط، اثر بخش ساختن ارتباط، و اتمام و تکمیل ارتباط.
در جریان تدریس، ارتباط بین معلمان - دانش آموزان به دو صورت کلامی و غیر کلامی انجام میگیرد ایما و اشاره و حرکات و رفتاری را که دارای معنی هستند اما به حالت کلامی و گفتاری ارائه نمی شوند، ارتباط غیرکلامی^[۳۰] گویند (فتحی آذر، ۱۳۸۲) ارتباط غیرکلامی شامل تمامی جنبه های ارتباط بجز کلمات می باشد ارتباط غیر کلامی نه تنها شامل ژست ها و حرکات بدن می شود، بلکه نحوه ی ادای کلمات را نیز در بر می گیرد مثل آهنگ ادای کلمات، وقفه ها بلندی صدا و لهجه . در ضمن ارتباط غیر کلامی شامل آن دسته از جنبه های موثر محیط از قبیل حالات چهره، طرز حرکات، پوشش ظاهری، فرم ایستادن و … نیز می شود که بر تعامل تأثیر می گذارند( فیروز بخت، ۱۳۸۴)
با نگاهی به مفهوم ارتباط غیر کلامی معلوم می شود که این شکل ارتباط، از ارتباط کلامی مجزا نبوده، می تواند به عنوان مکمل آن مورد استفاده واقع شود . البته در مواردی هم به عنوان جایگزین ارتباط کلامی مورد استفاده واقع می شود. نکته ی حائز اهمیت این است اثر بخشی ارتباط کلامی به صورت تنگاتنگی با کیفیت ارتباط غیر کلامی در هم تنیده شده است . اهمیت ارتباط غیر کلامی علاوه بر کمک آن به اثربخشی ارتباط کلامی، در کاربست زیاد آن در جریان ارتباط است بطوریکه بردوستیل^[۳۱]( ۱۹۷۰) تخمین می زند که در یک برخورد معمولی دو نفره، یک سوم معانی اجتماعی از طریق مؤلفه های کلامی و دو سوم مابقی از طریق ارتباط غیر کلامی منتقل می شود (به نقل از بیگی، فیروزبخت ۱۳۸۴)
افرادی همچون آندرسون^[۳۲](۲۰۰۶) تخمین می زنند که قریب به ۶۵ درصد معانی از طریق رفتارهای غیر کلامی منتقل می شود.
در پژوهش گرُهام^[۳۳](۱۹۸۸) بین رفتارهای کلامی و غیرکلامی مناسب و به موقع معلمان و پیشرفت درسی و رفتارهای مناسب دانش آموزان رابطه معنی دار به دست آمده است . در پژوهش( فرایمی یر و هوسر^[۳۴]۲۰۰۰)این نتیجه حاصل شده است که بین مهار ت های انعکاسی و بلافاصله بودن واکنش معلمان با یادگیری و انگیزش دانش آموزان رابطه وجود دارد . ابهام در سخن گویی معلمان به عنوان اصلی ترین مانع ارتباطی بین معلم و دانش آموز شناخته شده است و در مجموع بیشترین مانع ارتباطی در مدارس از نظر معلمان، مانع انسانی است( گیبونز^[۳۵]۲۰۰۳)
این نتیجه حاصل پژوهش انجام یافته در کلاس درس توسط( وبلز، برکل مان و هوی مایرز^[۳۶]۱۹۹۱) شده است که رفتارهای ارتباطی حمایتی معلمان با دانش آموزان سبب افزایش اثربخشی آموزش میشود .براساس یافته ( کایل^[۳۷]۱۹۹۱) معلم هنگامی می تواند در ارتباط خود با دانش آموز ان نتیجه ای موثر کسب نماید که راهبردی ترغیب کننده و متناسب با وضعیت دانش آموزان داشته باشد . در پژوهش قلی پور اوجقاز (۱۳۸۶) این نتیجه حاصل شده است که با افزایش گفتار تحقیر آمیز از سوی معلمان، رابطه آنها با دانش آموزان تضعیف می گردد.
فراتحلیل انجام یافته توسط گایل، پرِیس، بورِل و آلن^[۳۸](۲۰۰۶)نشان داد که در پژوهش ها مورد مطالعه ارتباط بین معلمان و دانش آموزان، نقش اساسی در یادگیری شناختی و عاطفی دانش آموزان دارد و مسئول اصلی این ارتباط، معلمان هستند. یکی از مهمترین عنصر ارتباطی در فراتحلیل یاد شده، به موقع و مناسب بودن رفتار معلمان به ویژه رفتار غیر کلامی آنان است.
پژوهش هایی مانند جوردن^[۳۹] (۱۹۸۹) ) کلی و گرهام^[۴۰] (۱۹۸۸) مک داول، مک داول و ها یردا ل^[۴۱] (۱۹۸۰) نشان داده اند که بین رفتار غیر کلامی به موقع و یادگیری دانش آموز ان در حوزه ها ی شناختی و عاطفی رابطه معنی دار وجود دارد . همچنین فراتحلیل گایل و همکاران (۲۰۰۶) نشان داد که میانگین ضرایب اثر همبستگی بین رفتار غیر کلامی به موقع و مناسب با یادگیری(۱۷%) یادگیری عاطفی(۵۹%) در مقایسه با میانگین ضرایب اثر همبستگی بین رفتار کلامی به موقع و مناسب با یادگیری شناختی(۰۵۹/۰) و یادگیر ی عاطفی (۴۹/۰) بیشتر است . این نتایج اهمیت رفتار غیرکلامی به موقع و مناسب را در کلاس درس نشان می دهد . از مشخصه ی دیگر ارتباط غیرکلامی معلمان به هنگام انتقاد یا توجیه آمرانه دانش آموزان، اقتدار معلمان و دوری آنان از هرج و مر ج گرایی و استبداد است . یافته ها نشا ن می دهند معلمان مقتدر سبب می شوند دانش آموزان، متفکرانی مستقل ، فعال و خودتنظیم بار آمده در تحصیلات خویش موفق شوند(بیابانگرد،۱۳۸۴؛ کراولی۱۹۹۳^[۴۲])
همچنین اگر معلم بتواند به گونه ای رفتار نماید که نظرفردفرد دانش آموزان را به فعالیت در کلاس جلب نماید، و نظرات آنان را محترم بشمارد( سلیمی،۱۳۸۲) و در کلاس طوری صحبت کند که هر دانش آموزی احساس نماید طرف مخاطب گفتارمعلم است، می تواند آثار مثبتی در عملکرد رفتاری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ایجادنماید(هاوتون، ولدال، جود و شارپ۱۹۹۰^[۴۳])در ایران در حوزه ی ارتبا ط غیر کلامی به ویژه در کلاس درس، پژوهش زیادی انجام نگرفته است
نظریه پیاژه :
پیازه با تبیین تحول ذهن با این فرض که فرایند تفکر در نوجوانی و بزرگسالی به لحاظ کیفی با فرایند تفکر در دوران کودکی تفاوت دارد و نیز با تأکید بر ساختار تفکر و نه محتوای آن، جریان رشد شناختی را در طی چهار مرحله (حسی- حرکتی – پیش عملیاتی، عملیاتی عینی و عملیات صوری) تبیین می کند که ترتیب عبور از این مراحل برای همه افراد یکسان است. پژوهش ها نشان میدهند که بین رشد شناختی، و پیشرفت در مدرسه رابطه وجود دارد. به این صورت که دانش آموزان دارای رشد ذهنی بالاتر از پیشرفت بهتری در مدرسه بر خوردارند. اما دانش آموزانی که از لحاظ رشد شناختی در مرحله عینی قرار دارند، تنها ۳۰ درصد از مفاهیم سطح عملیات عینی را درک می کنند و تقریباً قادر به درک هیچ یک از مفاهیم انتزاعی نیازمند به استدلال صوری نیستند. پژوهشهای بسیار دیگری نشان داده اند که هوش و سطح توانایی دانش آموزان در پیش بینی موفقیت تحصیلی در مدرسه از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. اما به مرور زمان مشخص شد که هر چند توانایی های ذهنی و شناختی تا اندازه ای با پیشرفت تحصیلی رابطه دارند و تا حدود زیادی پیشرفت تحصیلی را پیشبینی میکنند، اما تنها کلید پیشبینی موفقیت تحصیلی نیستند (گریگرسون و هوروتیز،^[۴۴]۲۰۰۲).
به همین دلیل محققان در سالهای اخیر متوجه یک سری از عوامل غیرشناختی شدهاند که میتوانند در پیشرفت تحصیلی و به طور کلی موفقیت مؤثر باشند. این محققان در تبیین اهمیت عوامل غیرشناختی در موفقیت به نتایج قابل ملاحظه ای دست یافتهاند و نشان دادهاند که چنانچه این اندازه های غیرشناختی را برای پیشبینی موفقیت به اندازه های هوش شناختی اضافه کنیم، پیش بینی موفقیت تحصیلی به طور معناداری و با احتمال بیشتری امکان پذیر میشود تا اینکه تنها از اندازه های توانایی هوش شناختی استفاده کنیم (گریگرسون و هارتویس[۴۵]،۲۰۰۲).

همچنین در بیان عشق امام به فرزندش حضرت علی اکبر که می­خواست برای رفتن به محاربه اجازه بگیرد نهایت اشتیاق ایشان بر فرزندش را، با اشاره به معشوق های مجازی مانند لیلی و مجنون بیان کرده است و به خاصیت عشق که سبب رنجوری قلب عاشق می­ شود با عنوان خون دل یاد کرده:

بیش از این بابا! دلــم را خـــون مکن

زادۀ لیــــلی مــرا مــجنون مکـن
(همان، ۳۱۵)

بیان ایهامی مجنون و ایهام تناسب با لیلی قابل توجه است ضمن اینکه حضرت علی اکبر در واقع امر نیز فرزند لیلی بوده است.
همانطور که پیشتر گفتیم شاعر در موارد متعدد در اشعارش تعابیر عاشقانه به کار برده؛ از جمله در شرح ماجرایی که مربوط به حضرت علی‌اکبر (علیه‌السّلام) و مناظره ایشان با امام (علیه‌السّلام) است، آن هنگام که از پدر برای راهی شدن به میدان اجازه می گیرد، این ابیات را در وصف علی‌اکبر سروده است:

ماهِ رویش، کرده از غیرت، عرق
بر رخ افشان کرده زلف پرگره
نرگسش سرمَست در غارتگری

همچو شبنم، صُبحدم بر گُــل وَرق
لاله را پوشیده از سُنبل، زره
سُوده مشک‌ تر، به گلبـرگ ‌ تری
(عمان، ۳۱۴)

که با آوردن واژگان و تعابیر: گل، زلف پر گره، لاله، سنبل و غیره معانی مورد نظر خویش را در زبانی عاشقانه بیان کرده است. چهرۀ علی اکبر (ع) را به ماه تشبیه کرده و یا به گل که عرق بر رویش نشسته سپس زلف او را به زرهی تشبیه کرده که چهرۀ چون لالۀ او را در بر گرفته است و بعد چشم او را به نرگس سرمست غارتگری مانند کرده است.
همچنین در بیت زیر از حضرت ابوالفضل با تعابیر صبا، عندلیب کوی عشق و طوطی حقیقت‌گوی عشق یاد می‌کند:

ای صــبا از عندلیب کوی عشق

ای تو، طــوطی حقیقت­گوی عشـق
(عمان،۳۰۲)

در اصطلاحات عرفانی صبا عبارت است از «نفخات رحمانی که از جهت مشرق روحانیت آید. نیز آنچه باعث بر خیر باشد»(سجادی، ۱۳۷۹: ۵۲۰). شاعر می‌گوید حضرت عباس عندلیب کوی عشق است و به حق رسیده و نفخات رحمانی با او ملازم و همراه گشته و طوطی حقیقت‌گوی عشق شده است.
شاعر در جایی که از شجاعت یا جنگاوری علی اکبر به عنوان مبارز میدان یاد می کند بجای استفاده از واژه های حماسی از تعابیر و اصطلاحاتی که خاصّ مضامین و محتوای عاشقانه است بهره می گیرد و رخ او را در زیبایی به گل و قد او را در رعنایی به سرو تشبیه می کند و از این هم پیشتر می رود و او را زیبا تر و لطیف تر از شقایق تشبیه می کند و همانطور که مرسوم است معشوق را به شمع و عاشقان را به پروانه اطراف آن همانند می کند. همچنین با تلمیحی به عاشق و معشوق مجازی چون لیلی و مجنون که در ادبیات فارسی و عرب بلند آوازه اند برای بیان دلبستگی بین علی اکبر و مادرش بهره جسته است:

علی اکبر به رخ چون گل و با قدّ چو سرو
عَلِمَ الله که شقایق نه بدان لطف و، سمن

مدل آزمون فرضیه فرعی دوم
Abnormal Discretionary Expenses _it = β_۰+β_۱ Liquidity _it +β_۲ Cash _it +β_۳Size _it +β_۴LogMB _it +β_۵Growth _it +β_۶ROA _it +β_۷Age _it +ԑ _it
مدل آزمون فرضیه فرعی سوم
Abnormal Production Cost _it = β_۰+β_۱ Liquidity _it +β_۲ Cash _it +β_۳Size _it +β_۴LogMB _it +β_۵Growth _it +β_۶ROA _it +β_۷Age _it +ԑ _it
متغیر وابسته:
مدیریت سود واقعی: از آنجایی که در محاسبه مدیریت واقعی سود،مدیریت واقعی سود ناشی از دستکاری فروش و ناشی از مخارج اختیاری با جز سوم ناشی از سطح غیرعادی تولید همسو و همجهت باشد مدیریت سود ناشی از دستکاری فروش و مخارح اختیاری در منفی یک ضرب می شود.
REM=(-)Sales Manipulation _it + (-)Abnormal Discretionary Expenses _it+ Abnormal Production Cost _it |
که نحوه محاسبه مدیریت سود واقعی ناشی از فعالیتهای فروش، مخارج اختیاری و تولید به شرح زیر می باشد:
دستکاری در فروش(Sales Manipulation _it)
روی چودهری (۲۰۰۶) دستکاری در فروش را به صورت تلاشهای مدیریت در جهت افزایش موقتی فروش در طول سال تعریف می کند که از طریق ارائه تخفیفات قیمت و یا شرایط اعتباری آسانتر حاصل می شود و جریانهای نقدی ورودی را برای فروش را کاهش می­دهد. بنابراین دستکاری در فروش انتظار میرود به جریانهای نقدی عملیاتی کمتری در دوره جاری منجر گردد. در این تحقیق از الگوی روی چودهری (۲۰۰۶) برای برآورد سطح عادی CFOاستفاده می شود:

= α_۱ ( )+ α_۲ ( )+α_۳()+ε_t
در نهایت دستکاری فروش بر اساس جزء خطا (ε_t) معادله فوق و فرمول زیر محاسبه می شود:
دستکاری در فروش=CFOواقعی – CFOبرآوردی
مخارج اختیاری(Abnormal Discretionary Expenses _it)
یک نوع دستکاری فعالیتهای واقعی، کاهش هزینه های اختیاری است . اگر مدیران هزینه های اختیاری را برای افزایش سود ،کاهش دهند به عنوان مثال هزینه تحقیق و توسعه، تبلیغات و هزینه فروش، اداری و تشکیلاتی ، هزینه های اختیاری به طور غیر عادی کاهش می یابد .
= α_۱ () + α_۲ ( ) + ε_t
DISX برابر جمع هزینه های فروش ، اداری و عمومی ،A مجموع دارایی ها در t-1 و s فروش خالص در t-1 است .
در نهایت سطح مخارج اختیاری بر اساس جزء خطا (ε_t) معادله فوق و فرمول زیر محاسبه می شود:
سطح مخارج اختیاری =DISXواقعی – DISXبرآوردی
سطح غیر عادی تولید(Abnormal Production Cost _it):
برای براورد سطح غیر عادی تولید ، هزینه های تولید به عنوان تابعی از فروش ، تغییرات فروش و تغییرات فروش دوره قبل براورد شده است :
، برابر با جمع بهای تمام شده کالای فروخته شده و تغییر در موجودی ها است .
در نهایت سطح غیر عادی تولید بر اساس جزء خطا (ε_t) معادله فوق و فرمول زیر محاسبه می شود:
سطح غیر عادی تولید =PRODواقعی – PRODبرآوردی
متغیرهای مستقل:
Liquidity: نقدشوندگی سهام . آمیهود برای محاسبه نقد شوندگی معیار جدیدی معرفی نمود که از طریق استفاده از داده های روزانه در رابطه با بازده و حجم معامله، قابل ارزیابی است. این معیار برابر با نسبت قدر مطلق بازده روزانه سهام به حجم معامله در روز است.

در این معیار R و V به ترتیب برابر با بازده و حجم در روز d از ماه t است و Daysبرابر با تعداد است.
متغیرهای کنترلی
: Cash نسبت وجه نقد و سرمایه گذاری های کوتاه مدت شرکت تقسیم بر جمع دارایی های شرکت در تاریخ ترازنامه.
: Size اندازه شرکت شرکت که از طریق لگاریتم طبیعی ارزش دفتری دارایی ها محاسبه می شود.
LogMB: لگاریتم طبیعی نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری دارایی های شرکت.
Growth: درصد تغییرات جمع دارایی های شرکت نسبت به دوره قبل.
ROA: بازده دارایی ها که از نسبت سود خالص به جمع دارایی ها محاسبه می شود.
Age: عمر (سن) شرکت که از تفاوت تاریخ تاسیس و دوره مورد بررسی محاسبه می شود.
۱-۷ روش تحقیق
این تحقیق سعی بر آن دارد که ارتباط بین نقدشوندگی سهام و مدیریت سود واقعی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار دهد. بنابراین این تحقیق به دلیل اینکه نتایج آن می تواند در تدوین قوانین و مقررات بورس اوراق بهادار مورد استفاده قرار گیرد از نوع تحقیقات کاربردی می باشد. همچنین با توجه به اینکه این تحقیق به دنبال یافتن رابطه بین چندین متغیر می باشد روش شناسی آن از نوع پس رویدادی و از نظر نوع استنتاج، استقرایی و از نظر نوع روش آماری آزمون، همبستگی مقطعی بوده است. دراین تحقیق با توجه به نوع داده و روش های تجزیه وتحلیل آماری موجود، از روش «داده‌های ترکیبی» استفاده می شود.
۱-۸ روش گردآوری اطلاعات
در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. در این روش از مقاله‌های موجود در نشریات معتبر که از سایت‌های علمی اینترنتی اخذ گردیده است، به ­علاوه مجله‌های علمی، نمایه‌ها، پایان‌نامه‌های دکترا و کارشناسی ارشد و کتابهای مرتبط با موضوعات استفاده شده است. در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات از سایت سازمان بورس اوراق بهادار، نرم افزارهای ره­آور نوین و تدبیر پرداز استفاده می­گردد.
۱-۹ جامعه آماری و نمونه
جامعه آماری تحقیق ، کلیه شرکتهای غیرمالی (تولیدی) پذیرفته شده درسازمان بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۸۲ هجری شمسی تاپایان سال۱۳۹۱ هجری شمسی می باشد. نمونه های مورد مطالعه در این تحقیق با بهره گرفتن از روش غربالگری و باتوجه به معیارهای زیر انتخاب می گردد :
اطلاعات کامل هریک ازشرکتهای موردمطالعه طی قلمرو زمانی تحقیق موجودباشند.
شرکتها درطول دوره تحقیق تغییر سال مالی نداده باشند.
نوع فعالیت شرکت، تولیدی بوده و لذا موسسات مالی، سرمایه گذاری، بانکها، بیمه ، شرکتهای لیزینگ وهلدینگ درنمونه آورده نمیشوند.
پایان سال مالی شرکتهای موردمطالعه ۲۹ اسفندماه باشد.
شرکتهایی بیش از سه ماه وقفه معاملاتی نداشته باشند.
۱-۱۰ قلمرو تحقیق
۱-۱۰-۱ قلمرو موضوعی تحقیق
ارتباط بین نقدشوندگی سهام و مدیریت سود واقعی سود واقعی
۱-۱۰-۲ قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی این تحقیق شامل اطلاعات مربوط به سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۱ (دوره ۱۰ ساله) می باشد.
۱-۱۰-۳ قلمرو مکانی تحقیق
مکان این تحقیق بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
۱-۱۱ تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی
مدیریت سود: قضاوت در گزارشگری مالی و شکل دهی معاملات به منظور دستکاری گزارشات مالی با هدف گمراه نمودن برخی افراد ذینفع در رابطه با عملکرد اقتصادی شرکت و یا تأثیرگذاری بر نتایج قراردادهایی که به ارقام حسابداری گزارش شده بستگی دارند.اسکات (۱۹۹۷) به مدیریت سود به عنوان اختیار شرکت در انتخاب سیاست های حسابداری برای دستیابی به برخی اهداف خاص مدیر، اشاره می کند.
مدیریت سود واقعی: به منظور دستیابی به سطح مورد نظر سود، مدیران می​توانند تا پایان سال صبر کنند و از اقلام تعهدی اختیاری برای مدیریت سود گزارش شده استفاده نمایند، اما این راهکار ممکن است این ریسک را در پی داشته باشد که مقتار سودی که برای دستکاری مدنظر است، از اقلام تعهدی اختیاری موجود بیشتر باشد؛ زیرا اختیار در مورد اقلام تعهدی از طریق اصول عمومی پذیرفته شده​ی حسابداری محدود شده است (بارتون و سیمکو، ۲۰۰۲). فرض بر این است که رویدادهای اقتصادی اساسی یک شرکت،​ توانایی مدیران را برای گزارش سود معوق (تعهد شده) دچار محدودیت می​سازد. در نتیجه، این امکان وجود دارد که مدیران نتوانند از طریق اقلام تعهدی اختیاری در پایان سال به سود مورد نظر خویش دست پیدا کنند. مدیران می​توانند از طریق دستکاری فعالیتهای عملیاتی واقعی در طول سال این ریسک را کاهش دهند (اعتمادی و همکاران، ۱۳۸۹). دستکاری فعالیتهای واقعی کمتر در معرض محدودیت است، مزیت دیگر، جایگزین نمودن فعالیتهای واقعی برای دستکاری سود، این است که حسابرسان و قانونگذاران کمتر به چنین رفتارهایی توجه می​کنند. با این وجود دستکاری فعالیتهای واقعی چندان بدون هزینه هم نیست، چرا که این احتمال وجود دارد که جریان​های نقدی در دوره​های آتی به طور غیرمستیقم (منفی) تحت تأثیر اعمالی قرار گیرد که در حال حاضر برای افزایش سود انجام می​شود (ناظمی اردکانی، ۱۳۸۸). در مدیریت سود واقعی مدیران برای دستیبابی به اهداف مربوط به مدیریت سود خود، در فعالیت­ها و تصمیمات عملیاتی واحد تجاری تغییراتی ایجاد کند. تحقیقات گذشته (گانی، ۲۰۰۵) این تصمیمات عملیاتی را در ۴ گروه طبقه​بندی می​کنند:
کاهش هزینه​های اختیاری تحقیق و توسعه

امکان ارائه ی دستور پرداخت به مشتریان
امکان ارائه ی درخواست چک و یا پیش بینی نرخ بهره
برخی از سایر خدمات در شیوه ی بانکداری خانگی عبارتند از:
رسیدگی به حساب ها: کاربران بانکداری خانگی می توانند از طریق رایانه شخصی در منزل یا دفتر کار
خود، به صورت وضعیت حسابهای خود رسیدگی نمایند.
امکان بررسی چک های وصول شده و وصول نشده توسط کاربر ظرف حداکثر ۹۰ روز: در این خدمت مشتریان می توانند صورت وضعیت چک های وصولی خود را در دوره ی زمانی ۳ ماهه مشاهده کنند و تنها برای مشاهده ی دوره های طولانی نیاز به مراجعه به بانک وجود دارد.

امکان نقل و انتقال وجوه و انتقال آن به حساب خود و دیگران
امکان ارسال دستور توقف و ضبط چک، مشاهده ی اطلاعات مالیاتی، صورت وضعیت وامهای کاربران، امکان درخواست وام، امکان دریافت اسناد اعتباری و… (حسنی و همکاران، ۱۳۸۷).
۶٫۷٫۱٫۲- بانکداری اینترنتی^[۳۹]
این شیوه از سال ۱۹۷۰ که اینترنت به منظور کاربرد در بخش تجارت و بازرگانی مورد توجه متخصصین واقع شد، مدنظر قرار گرفته است. در سال ۱۹۹۳ محبوبیت اینترنت در عرصه ی خدمات، برای عموم و خصوصاً تاجرانی که امید به کاهش هزینه های مبادلاتی داشتند تثبیت شد. این موضوع به بانک ها نیز کشیده شد و آنها به کاوش برای یافتن راهی پرداختند تا از اینترنت به عنوان ابزاری در عرضه ی خدمات و محصولات خود استفاده کنند. گذر زمان اهمیت و نقش اینترنت را در بانکداری کاملاً روشن ساخت و در نهایت امروزه اکثر بانکهای دنیا نیاز به افتتاح شعبه ندارند و تنها با ثبت و گرفتن مجوز فعالیت بانک، خدمات خود را از طریق اینترنت به هزاران هزار کاربر در سرتاسر دنیا عرضه می کنند (عباس­نژاد، ۱۳۸۸، ص ۷۴)
در این شیوه بانک ها به مردم این امکان را می دهند که با ورود به سایت بانک فعالیت های مختلفی مانند بررسی وضعیت حساب، گرفتن صورت حساب، ارسال حواله های الکترونیکی و غیره را انجام دهند. در این فرایند مشتری بانک حتماً باید از گذر واژه ها و شناسه های مورد تأیید بانک استفاده کند. هم اکنون در اکثر کشورهای پیشرفته بانک ها خدمات آنلاین بانکی را برای مشتریان خود از طریق اینترنت فراهم آورده اند و مشتریان از طریق اینترنت و بدون نیاز به حضور در بانک، کارهای بانکی خود را انجام می دهند (حسنی و همکاران، ۱۳۸۷، ص ۱۹).
۷٫۷٫۱٫۲- مزایای بانکداری الکترونیک
به طور کلی با انجام فعالیت های بانکی بصورت الکترونیکی بسیاری از کار ها را می توان به شیوه های جدید و بهتری انجام داد. در مجموع، مزایای بانکداری الکترونیک را می توان به صورت زیر برشمرد:
دسترسی فارغ از زمان و مکان به خدمات ارائه شده بانک ها
یکی از مشکلات اساسی بانکداری سنتی محدودیت زمان انجام فعالیت های بانکی در بانک ها و متعاقباً محدود شدن مشتریان به دریافت خدمات بانکی در چهارچوب زمان کوتاه فعالیت بانکها بود. برای مثال بانک های سنتی در طول شبانه روز تنها ۸ ساعت خدمات بانکی ارائه می دهند. یکی دیگر از این محدودیت ها تعطیل شدن بانکها در روزهای آخر هفته یا روزهای تعطیل رسمی است که به تبع آن مشتریان با مشکلاتی چون تطابق زمان فعالیت خود با زمان فعالیت بانک ها و عدم دسترسی به موقع در موارد ضروری به خدمات بانکی مواجه می شوند. با گسترش اینترنت و رواج بانکداری در محیط الکترونیکی، مشتریان برای رهایی از این مشکلات به بانکداری الکترونیکی گرایش پیدا کردند. آنان در این چارچوب می توانند در زمان دلخواه خود از طریق رایانه، تلفن همراه، تلفن، خودپرداز و غیره از خدمات بانکی بهره­مند شوند. حتی از طریق اتصال به اینترنت، می توانند فارغ از زمان و مکان و بدون در نظر گرفتن ساعات فعالیت بانکی و روزهای تعطیل به نقل و انتقال وجوه از حساب خود به حساب دیگری بپردازند. حتی در بعضی موارد اجرای سایر برنامه های کاری مورد نیاز از قبیل درخواست وام، حواله و واریز اقساط را نیز می توانند از طریق به کارگیری ابزارهای الکترونیکی فارغ از زمان و مکان انجام دهند. در واقع با رواج بانکداری الکترونیکی مشکل اصلی محدودیت زمانی و مکانی استفاده از خدمات بانکی مرتفع شده است (عباسی­نژاد، ۱۳۸۸، ص۳۹).
حذف موانع افتتاح حساب
یکی دیگر از مشکلات اساسی نظام بانکداری سنتی افتتاح حساب، به ویژه در روزهای پایان ماه یا سال بود که مشتریان با اتلاف وقت فراوان، عدم امکان افتتاح حساب و واریز وجوه افتتاح حساب مواجه بودند. امروزه در سیستم بانکداری اینترنتی، مشتریان می توانند در هر لحظه نسبت به گشایش حساب اقدام نمایند و وجه لازم برای گشایش حساب را از حساب دیگر خود به حساب جدید انتقال دهند.
سهولت در پرداخت قبوض
در نظام بانکداری سنتی، مشتریان برای پرداخت قبض های مختلف از قبیل قبض آب، برق، گاز، تلفن و اقساط باید در زمان های معین و روزهای معین به بانک مراجعه کنند. ولی امروزه مشتریان از طریق اتصال به اینترنت و با وارد کردن شماره اشتراک و شماره برگ قبض خود می توانند وجه قبض را از حساب خود به حساب بانک یا شرکت صاحب قبض انتقال دهند. در حقیقت از این طریق مشکلات پرداخت حل شده و جریمه های ناشی از تأخیر در پرداخت وجوه قبض ها و جزء آن کاهش یافته است (عباسی­نژاد، ۱۳۸۸، ص۴۰).
ایجاد اعتماد و اطمینان بین طرفین
با بهره گرفتن از این شیوه ی بانکی طرفین معاملات در انجام معاملاتی که مخاطره دارد نیز به یکدیگر اعتماد می کنند. امروزه همه وب سایت ها از فناوری های به روزرسانی استفاده می کنند که مبادلات را ایمن می سازد و از حریم خصوصی عرضه کننده ی خدمات و مشتری حمایت می کند. به علاوه به کمک بانکداری الکترونیک مشتریان پولشان را تحت کنترل دارند؛ آنها می توانند آنچه را که می خواهند در زمان کمی انجام دهند، صورت حسابهای شان را بدون نیاز به درخواست از کارکنان بررسی کنند و صورت حسابهایشان را پرداخت کنند. همه این موارد به ایجاد اطمینان بیشتر در مشتریان نسبت به بانک و برعکس کمک می کند (Steinhagen & Kerreboeck, 2006, pp 14).
سایر مزیتهای بانکداری الکترونیکی عبارتند از:کاهش هزینه ی بانک و مشتری، امکان نوآوری و توسعه دادن خدماتی غیر از خدمات اصلی، بازاریابی و ارتباطات وسیع تر، افزایش وفاداری و رضایت مشتریان و توانایی جذب مشتریان جدید (Thulani, 2009, pp 5). در کل می توان گفت بانکداری الکترونیکی شرایط رفاه مشتریان خود را در تمام شرایط مکانی و زمانی فراهم کرده است، به طوری که مشتریان می توانند از طریق اینترنت از خدمات بانکها بهره گیرند که این بزرگ ترین و اصلی ترین مزیت بانکداری الکترونیکی است.
۸٫۷٫۱٫۲- معایب بانکداری الکترونیک
بانکداری الکترونیکی نیز مانند هر سیستم دیگری علاوه بر مزایای ذکر شده در بالا، معایبی هم دارد که باید به آن توجه شود که در زیر به نمونه هایی از آنها اشاره می شود.
خطرهای امنیتی
یکی از بزرگترین عیب های بانکداری اینترنتی یا به طور کلی بانکداری الکترونیکی به خطرهای امنیتی آن بر می گردد. در نظام جدید بانکداری افراد می توانند با به دست آوردن رمز اشخاص، از حسابهای آنان برداشت کنند یا به طور کلی به حساب های اشخاص حمله کنند یا آنها را از اعتبار ساقط کنند. این مشکل حتی برای شرکتهای بزرگ هم وجود دارد. امروزه موارد بسیار زیادی از اشتباه در استفاده از سیستم و دستکاری در حساب های افراد در جای جای دنیا دیده شده است. این مشکل از جمله اصلی ترین معایب بانکداری الکترونیک است. در نظام بانکداری سنتی به دلیل ماشینی بودن سیستم و یا دستی بودن آن، فقط متصدیان امور بانکی به حسابهای مشتریان دسترسی داشتند و از این ر و میزان این نوع خطرهای امنیتی برای حساب ها بسیار پایین بود.
نبود برخی خدمات ویژه در بانکداری الکترونیکی
امروزه در نظام جدید خدمات بانکی، برخی از خدمات ویژه چون مشاوره ی مالی و سرمایه گذاری و امکان دریافت وجه نقد، چک، اسناد یا اعتبار مالی وجود ندارد. همچنین ارتباط از طریق پست الکترونیکی یا تلفن هم تا آن حد توسعه نیافته است که بتوان از آن برای دریافت پاسخ سؤالات مالی و مشاوره ای بهره گرفت. این نقص بیشتر به دلیل عدم توسعه و پیشرفت روش ها و نرم افزارهای مناسب در ارائه ی اینگونه خدمات است. بنابراین ضعف یا نبود این نوع خدمات در نظام بانکداری جدید به عنوان عیب اصلی نمی تواند مطرح شود (عباسی­نژاد، ۱۳۸۸، ص۴۱).
ناآشنایی با فناوری
یکی دیگر از عیب­های بانکداری الکترونیکی، ناآشنایی عده ی کثیری از افراد جامعه با آن است که از نبود آموزشهای عمومی و زمینه های لازم فرهنگی و اجتماعی ناشی می شود. برای متداول شدن این شیوه ی بانکداری و استفاده ی مشتریان بانک از آن، به برگزاری دوره های آموزش شیوه ی کار با نظام خدمات الکترونیکی نیاز است. این مسأله در بیشتر کشورهای پیشرفته با برگزاری دوره های مختلف کوتاه مدت و عمومی تقریباً حل شده و تنها برای کشورهای در حال توسعه مطرح است (عباسی­نژاد، ۱۳۸۸، ص۴۲).
وابستگی به تکنولوژی
در این شیوه مشتریان باید به یک کامپیوتر شخصی متصل به شبکه ی اینترنت دسترسی داشته باشند و این بدان معناست که دسترسی به حساب­های بانکی بستگی به تکنولوژی دارد و استفاده از خدمات بانکی منوط است به قابلیت اطمینان سرورها و کامپیوترها؛ و اگر آنها با مشکل مواجه شوند مشتریان نمی توانند به حسابهایشان دسترسی داشته باشند (Steinhagen & Kerreboeck, 2006, pp 13).
عدم دسترسی به پول نقد
وقتی مشتریان از بانکداری الکترونیکی و به خصوص اینترنتی استفاده می کنند به پول نقد دسترسی ندارند که این موضوع ممکن است محدودیت هایی برای آنها ایجاد کند (Thulani, 2009, pp 10).
۹٫۷٫۱٫۲- بانکداری الکترونیک در ایران
از ورود رایانه به صنعت بانکداری در ایران سالهای زیادی می گذرد در آن سالها رایانه شخصی برای همگان ناشناس بود رایانه های بزرگ نصب شده در مراکز بانکی آشنائی با پردازش و ذخیره سازی داده های الکترونیکی را برای بانک ها به ارمغان آوردند. این نوع رایانه ها امکان تهیه گزارش های آماری و مدیریتی را براساس داده های ذخیره شده در آن به مدیریت و ادارات مرکزی بانک فراهم می کردند. البته این شیوه استفاده از رایانه، بانک ها را مدعی برقراری سیستم رایانه ای نمی ساخت. در برخی کشورها بانک ها استفاده از رایانه های بزرگ را با کمک نصب پایانه های ورود اطلاعات در شعب تبدیل به طرح جامعی برای مکانیزه کردن عملیات بانکی نمودند. این روش به دلیل شرایط موجود در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه شصت و عدم دسترسی به امکانات فنی در بانک های ایران قابل اجرا نبود. با این وجود، سابقه فعالیت بانکداری الکترونیک در ایران به سال ۱۳۵۰ بر می گردد، در آن موقع بانک تهران با در اختیار گرفتن بین ۷ تا ۱۰ دستگاه خودپرداز در شعبه­های خود نخستین تجربه پرداخت اتوماتیک پول را تنها در همان شعب نصب شده بر عهده داشتند. اواخر دهه ۱۳۶۰ بانک ­های کشور با توجه به کاربرد کامپیوتر شخصی و احساس به اتوماسیون عملیات بانکی به رایانه­ای کردن عملیات بانکی پرداختند. از این رو طی سالهای ۱۳۷۰ و ۱۳۷۱، ادارات انفورماتیک در اکثر بانک ها در گیر انجام پروژه های متنوع مکانیزاسیون در سطح بانک بودند این طرح عمدتاً در جهت مکانیزه کردن وضعیت موجود، و با توجه به امکانات فنی قابل دسترسی در آن زمان شکل گرفته بودند و سیستم جامع نرم افزاری و طرح همه گیر اتوماسیون در هیچ یک از بانک ها راهی پیدا نکرد. با این وجود، طرح جامع اتوماسیون بانکی پس از مطالعه و بررسی­های گوناگون در قالب پیشنهادی برای تحولی جامع در برنامه­ ریزی فعالیت ­های انفورماتیکی بانک ­ها به مسئولان شبکه بانکی ارائه شد که با مصوبه مجمع عمومی بانک ها در سال ۱۳۷۲ طرح جامع اتوماسیون سیستم بانکی شکلی رسمی به خود گرفت. به کارگیری سوئیفت که در این سال ها در بانک ها متداول شده بود را شاید بتوان اولین طلیعه بانکداری الکترونیکی دانست که به همراه خود تصویری از آینده ارتباط الکترونیکی برای انجام تراکنش ها را به ارمغان آورد. برای تحقق چنین تصویری، محیط و ابزار آماده مورد نیاز بود که بانک ها در آن مقطع در اختیار نداشتند. استفاده از خدمات کارت و تلفنبانک حرکت بعدی یعنی بانکداری اینترنتی را به دنبال داشت. سرعت افزایش شرکتهای ارائه دهنده اینترنت از افزایش تقاضای این خدمت خبر می داد این گروه از متقاضیان مشتریان بالقوه بانکداری الکترونیکی محسوب می شدند. در سال ۱۳۷۲ بانک مرکزی، شرکت خدمات انفورماتیک را به عنوان سازمان اجرایی طرح جامع انفورماتیک سیستم بانکی تأسیس کرد. طی سال­های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ جرقه­های ایجاد سوییچ ملی جهت بانکداری الکترونیکی زده شد و در همان راستا شبکه ارتباطی بین بانک ملی و فروشگاه­های شهروند ایجاد شد. در خرداد ۱۳۸۱ مجموعه مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین ­بانکی موسوم به “شتاب” به تصویب رسید. بدین ­سان اداره شتاب بانک مرکزی در تاریخ ۱/۴/۱۳۸۱ تأسیس و با هدف فراهم کردن زیرساخت بانکداری الکترونیکی آغاز به کار کرد. شتاب با ایجاد ارتباط بین دستگاه­های خودپرداز سه بانک رسماً متولد شد (بانک­های کشاورزی، توسعه صادرات و صادرات ایران در پایلوت اولیه این طرح حضور داشتند و بانک­های خصوصی سامان و کارآفرین نیز درخواست کردند که در آزمایش­های اولیه شتاب حضور داشته باشند). شبکه شتاب در دو مرحله طراحی شد در مرحله اول شبکه شتاب به ایجاد ارتباط کارتی Debit و Credit برای ارائه خدمات یکسان کارت های الکترونیکی پرداخت و در مرحله دوم کلیه ارتباطات بین بانکی و انتقال پولی بین بانک ها را پوشش می دهد. آزمایش های اولیه شتاب با ایجاد اتصال بین دستگاه های خودپرداز و پایانه های فروش سه بانک اولیه عضو شتاب و بانک سامان به عنوان بانک خصوصی که در سال ۸۲ به عضویت شبکه شتاب در آمد اجرا شد ( قنبرزاده، ۱۳۹۱، ص ۵۶-۵۴).
در اواخر سال ۸۲ بانک ملی ایران به عنوان دارنده بیشترین شعب و بزرگترین بانک تجاری کشور به طرح شتاب پیوست و از پنجم اردیبهشت ۸۳ فعالیت خود را در این حوزه آغاز نمود. در حال حاضر بیشتر بانک­ های ایران عضو این شبکه هستند و بطور مستقیم طرح­های بانکداری الکترونیکی خود را انجام می دهند.
هدف اصلی این طرح بهره مند شدن کلیه دارندگان کارتهای الکترونیکی از خدمات مشابه سایر بانک های عضو است. اما با وجود این در حال حاضر خدمات بانکداری الکترونیکی به طور مستقیم در هر بانکی توسط خود بانک ها طراحی و اجرا می شود. از جمله بانک ملی با طرح سیبا، بانک تجارت با طرح سیستم فراگیر بانک تجارت یا S.G.B، بانک صادرات با طرح سپهر، بانک رفاه با طرح جاری همراه، بانک کشاورزی با طرح مهر، بانک ملت با طرح جام و بانک های خصوصی هم با طرح های دیگر در بازار حضور دارند ( قنبرزاده، ۱۳۹۱، ص ۵۶-۵۴).
۸٫۱٫۲- سیر تکامل سیستم های پرداخت
برای اینکه از نقش پول و اشکال مختلفی که در طول زمان داشته تصویر بهتری ارائه کنیم باید به سیر تکاملی سیستم های پرداخت اشاره کنیم. مقصود از سیستم پرداخت شیوه ای است که بر اساس آن در یک سیستم اقتصادی داد و ستد­ها انجام می شود. در طی چند قرن، شکل پول تغییر کرده و سیستم پرداخت­ها سیر تکاملی پیموده است؛ در این زمان فلزات گرانبها مثل طلا به عنوان وسیله پرداخت مورد استفاده قرار می گرفت و شکل اصلی پول بدان گونه بود. پس از آن دارائی­های کاغذی مثل چک و اسکناس رایج شده، در سیستم پرداخت نقش پول را ایفا می کرد. به طور کلی ۳ دوره در ارتباط با تحولات سیستم­های پرداخت در نظر گرفته می شود:
دوره اول: دوره نقدینگی
این دوره با بوجود آمدن پولهای فلزی و موادی همچون نیکل به اوج خود رسید. قابل ذکر است اینگونه سکه­ها ابتدا در هفتصد سال قبل از میلاد در آسیای صغیر با بهره گرفتن از طلا و نقره تولید و مورد استفاده قرار گرفتند. این نوع پول که از فلزات گران بها یا از جنس ارزشمندی ساخته می شود پول فلزی یا پول جنسی نامیده می شود. مشکل این سیستم پرداخت این بود که این پول­ها بسیار سنگین بود و حمل و نقل آن به مکان­های مختلف مشکل بود.
در مرحله بعد نوبت به اسکناس رسید. در آغاز اسکناس بیانگر تعهدی بود که به راحتی قابل تبدیل به سکه یا مقدار معینی فلز قیمتی بود؛ اما امروزه در بسیاری از کشورها اسکناس به صورت پول قانونی درآمده است، یعنی برگ اسکناسی که به تأیید دولت رسیده و جنبه قانونی دارد، می تواند به عنوان بازپرداخت بدهی­ها استفاده شود. مزیت اسکناس نسبت به سکه، سبکتر بودن آن است ولی امروزه به دلیل پیشرفت فناوری و سیستم­های چاپ، تکثیر نسخه­های جعلی از آن بیشتر ممکن شده است. از نقاظ ضعف سکه و اسکناس، این است که به راحتی می توان به آنها دستبرد زد و اگر در موردی ناگذیر به پرداخت پول زیادی باشیم هزینه حمل پول زیاد می شود (فردریک میشکین، ۱۳۷۸، ص ۶۸).
دوره دوم: سیستم­های پرداخت کاغذی
به کارگیری چک از ابتکارعمل­های مهمی بود که موجب افزایش کارایی سیستم پرداخت­ها شد. استفاده از چک موجب کاهش هزینه حمل مربوط به سیستم پرداخت­ها شد. مزیت دیگر چک این است که می توان با توجه به موجودی بانک به هر مقدار و مبلغی چک نوشت و پرداخت­های کلان را راحت­تر انجام داد. علیرغم تمامی این محاسن، استفاده از چک دو مسأله مهم بوجود می آورد. نخست اینکه بردن چک از یک مکان به مکان دیگر وقت­گیر است، بویژه هگر ضرورت داشته باشد که پولی در محلی دور اما به سرعت پرداخت شود. گذشته از این با افتتاح حساب جاری، بانک اجازه نمی دهد بلافاصله پس از گشایش حساب، از حساب برداشت شود و اگر برای این کار اضطراری به پول نقد نیاز باشد، این شیوه پرداخت از طریق چک استیصال­آور می شود (فردریک میشکین، ۱۳۷۸، ص ۷۰).

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
۵-۱- مقدمه ۸۴
۵-۲- نتایج فرضیه ها تحقیق ۸۵
۵-۲-۱ فرضیه اصلی ۸۵
۵-۲-۲ فرضیه فرعی اول ۸۵
۵-۲-۳ فرضیه فرعی دوم ۸۶
۵-۲-۴ فرضیه فرعی سوم ۸۶
۵-۳- بحث وبررسی ۸۷
۵-۴- پیشنهادات ۸۸
۵-۴-۱ پیشنهادات مبتنی بر پژوهش ۸۸
۵-۴-۲ پیشنهادات برای پژوهش های آتی ۸۸

۵-۵- خلاصه ۸۹
منابع و مآخذ ۹۰
فهرست منابع فارسی ۹۰
فهرست منابع انگلیسی ۹۲
چکیده انگلیسی ۹۳
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
جدول ۴-۱: مقادیر شاخص‌های توصیفی در خصوص متغیر عامل اندازه شرکت (n=60) 66
جدول ۴-۲: مقادیر شاخص‌های توصیفی در خصوص متغیر عامل ارزش دفتری به ارزش بازار(n=60) 68
جدول ۴-۳: مقادیر شاخص‌های توصیفی در خصوص متغیر عامل بازار (n=60) 69
جدول ۴-۴: مقادیر شاخص‌های توصیفی در خصوص متغیر راهبرد معکوس (n=60) 71
جدول ۴-۵: آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف یک نمونه‌ای برای متغیرهای تحقیق ۷۲
جدول ۴-۶: نتایج تحلیل واریانس یک طرفه جهت مقایسه میانگین راهبرد معکوس بر میزان سود آوری در بورس اوراق بهادار تهران در سطوح مختلف عامل های مربوطه ۷۳
جدول ۴-۷: ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن بین راهبرد معکوس و اندازه شرکت ۷۴
جدول ۴-۸: ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن بین راهبرد معکوس و ارزش دفتری به ارزش بازار ۷۵
جدول ۴-۹: ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن بین راهبرد معکوس و عامل بازار ۷۷
جدول۴-۱۰: متغیرهای وارد شده و خارج شده به مدل رگرسیونی ۷۹
جدول۴-۱۱: خلاصه مدل Model Summary 79
جدول۴-۱۲: آماره های آزمون ANOVA (تحلیل واریانس) برای بررسی رابطه متغیر ملاک(راهبرد معکوس) با متغیرهای پیش بین (اندازه شرکت، ارزش دفتری به ارزش بازار و عامل بازار) ۸۰
جدول ۴-۱۳: جدول ضرایب رگرسیونی مدل ۲ ۸۰
جدول ۵-۱: خلاصه ای از نتایج ۸۷
فهرست نمودارها
عنوان شماره صفحه
نمودار ۴-۱: نمودار جعبه ای متغیر عامل اندازه شرکت در میان پاسخگویان ۶۷
نمودار ۴-۲: هیستوگرام برای متغیر عامل اندازه شرکت ۶۷
نمودار ۴-۳: نمودار جعبه ای متغیر عامل ارزش دفتری به ارزش بازاردر میان پاسخگویان ۶۸
نمودار ۴-۴: هیستوگرام برای متغیر عامل ارزش دفتری به ارزش بازار ۶۹
نمودار ۴-۵: نمودار جعبه ای متغیر عامل بازار در میان پاسخگویان ۷۰
نمودار ۴-۶: هیستوگرام برای متغیر عامل بازار ۷۰
نمودار ۴-۷: نمودار جعبه ای متغیر راهبرد معکوس در میان پاسخگویان ۷۱
نمودار ۴-۸: هیستوگرام برای متغیر راهبرد معکوس ۷۲
نمودار ۴-۹: پراکندگی اندازه شرکت * راهبرد معکوس ۷۵
نمودار ۴-۱۰: پراکندگی ارزش دفتری به ارزش بازار * راهبرد معکوس ۷۶
نمودار ۴-۱۱: پراکندگی عامل بازار * راهبرد معکوس ۷۸