RRSS : مجموع مجذورات پسماندهای مقید؛
URSS : مجموع مجذورات پسماندهای غیرمقید؛
K: تعداد متغیرهای توضیحی و
N : تعداد مقطع ها
در آزمون F ، فرضیه H0 یکسان بودن عرض از مبدأها (داده های تلفیقی) در مقابل فرضیه مخالفH1، ناهمسانی عرض از مبدأها (روش دادههای تابلویی) قرار میگیرد. لذا میتوان نوشت:
حداقل یکی از عرض از مبدأها با بقیه متفاوت است :
اگر محاسبه شده ( ) از جدول با درجه آزادی های و بزرگتر باشد، فرضیه رد شده و استفاده از روش داده های تابلویی بهتر است. در غیر این صورت از روش دادههای تلفیقی استفاده می شود (واعظ و همکاران، ۱۳۸۶).
۳-۹-۶ مدلهای تابلویی
بسیاری از مطالعات اخیر صورت گرفته از مجموعه داده های تابلویی برای بررسی استفاده کردهاند، بدین ترتیب که چندین بنگاه، خانوار، کشور و غیره در طول زمان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل دادههای تابلویی یکی از موضوعات جدید و کاربردی در اقتصاد سنجی میباشد، چرا که دادههای تابلویی یک محیط بسیار غنی از اطلاعات را برای گسترش دادن تکنیکهای تخمین و نتایج تئوریک فراهم می آورد. در بسیاری موارد پژروهشگران میتوانند از دادههای تابلویی برای مواردی که نمی توان از سری زمانی و یا مقطعی استفاده کرد، بهره گیرند. مثلاً در بررسیهای تابع تولید مسالهای که وجود دارد این است که بتوان تغییرات تکنولوژی را از صرفههای به مقیاس تفکیک کرد. در این گونه موارد داده های مقطعی فقط اطلاعاتی را در مورد صرفههای به مقیاس فراهم می آورد. در حالیکه داده های سری زمانی اثرات هر دو را بدون هیچ گونه تفکیکی نشان میدهد. تلفیق آمارهای سری زمانی با آمارهای مقطعی نه تنها می تواند اطلاعات سودمندی را برای تخمین مدلهای اقتصاد سنجی فراهم آورد، بلکه بر مبنای نتایج بدست آمده میتوان استنباطهای سیاستگذاری در خور توجهی به عمل آورد (اشرف زاده و مهرگان، ۱۳۸۷).
۳-۹-۷ آماره هاسمن
برای بررسی این موضوع که آیا عرض از مبدأ بصورت اثرات ثابت است یا اینکه در ساختار واحدهای مقطعی (کشورها) بصورت تصادفی عمل می کند از این آماره استفاده میشود. فرضیه این آماره به صورت زیر است:
}
آزمون هاسمن :
ماتریس واریانس- کوواریانس به روش اثرات تصادفی
ماتریس واریانس- کوواریانس به روش اثرات ثابت
برآورد به روش اثرات تصادفی
برآورد به روش اثرات ثابت
درصورتی که فرضیه H0 رد گردد باید از روش اثرات ثابت استفاده کرد و اگر این فرضیه پذیرفته شود روش اثرات تصادفی ملاک تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت (اسکندری سبزی،۱۳۸۶).
الف- اثرات ثابت
الگوی دادهای تابلویی به روش اثرات ثابت دارای فرم عمومی به صورت زیر است.
در این روش عرض از مبدا برای هر یک از واحدها متفاوت است اما ضرایب شیب میان واحدهای مختلف ثابت است. این مدل رگرسیون تاثیرات ثابت نامیده میشود. اصطلاح تاثیرات ثابت بدین دلیل است که با وجود تفاوت عرض از مبدا میان واحدهای مختلف، عرض از مبدا طی زمان تغییر نمیکند. بنابراین در معادله فوق هر عرض از مبدا پارامتری است که باید برآورد گردد. الگوی اثرات ثابت به مدل متغیر مجازی حداقل مربعات (LSDV)[141] نیز شهرت دارد و برای تخمین از روش حداقل مربعات معمولی استفاده میشود (اسکندری سبزی،۱۳۸۶).
ب- اثرات تصادفی
مدل اثرات تصادفی هنگامی یک الگوی مناسب به شمار میرود که تفاوت بین دادههای مقطعی به صورت تصادفی باشد. باید توجه داشت در این حالت ممکن است واریانسهای مربوط به مقاطع مختلف با هم یکسان نبوده و مدل مورد نظر دچار ناهمسانی واریانس باشد، که باید به جای روش OLS از روش رگرسیون حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS)[142] استفاده کرد.
الگوی اثرات تصادفی را میتوان به صورت زیر نوشت:
در این معادله علاوه بر عرض از مبدا مشترک تعداد k متغیر توضیحی وجود دارد و یک جزء اخلال تصادفی است که در طول زمان ثابت میباشد. این جزء دربرگیرنده عوامل است که توسط متغیرهای توضیحی تبیین نمیشود و کاملا تصادفی میباشد. برای استفاده از این روش باید مفروضات زیر را در نظر گرفت (اسکندری سبزی،۱۳۸۶):
، ، ، ،
۳-۱۰ آزمونهای آماری و معیارهای استفاده شده به منظور مقایسه مدلها
آزمونهای استفاده شده به منظور مقایسه مدلهای پیشبینی شده به قرار زیر است:
۳-۱۰-۱ آزمون t
آزمونt برای نمونههای کوچک کاربرد دارد. توزیع t از بسیاری جهات شبیه توزیع نرمال است و زمانی که حجم نمونه به ۳۰ برسد تقریباً با توزیع نرمال یکی می شود (حافظ نیا،۱۳۸۲). در پژوهش حاضر به منظور بررسی معنیدار بودن ضرایب محاسبه شده، ضرایب همبستگی و مدلهای رگرسیونی از این آزمون استفاده شده است. بر این اساس، چنانچه سطح معنیداری[۱۴۳] محاسبه شده کمتر از ۰۵/۰ باشد، در این صورت مقادیر محاسبه شده از لحاظ آماری در سطح اطمینان درصد معنیدار هستند.
۳-۱۰-۲ آزمون F
معمولاً از آزمون t برای مطالعه تفاوت و اثرگذاری در رابطه با دو متغیر استفاده میشود. در مواردی که اثرگذاری چند متغیر مد نظر باشد آزمون t صرفا قادر است به طور مجزا به بررسی اثرگذاری هر یک از متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته بپردازد در این صورت بروز اشتباهات آماری و محاسبات غلط اجتناب ناپذیر خواهد بود. به منظور رفع این مشکل از آزمون F فیشر استفاده میشود. این روش امکان تشخیص تفاوتهای معنیدار بین گروهها و تاثیر کل متغیرها به صورت همزمان را فراهم میآورد (حافظ نیا، ۱۳۸۲)
۳-۱۰-۳ ضریب تعیین
ضریب تعیین مهمترین معیاری است که با آن میتوان رابطه بین دو متغیر x و y را توضیح داد. این ضریب شاخصی است که بیانگر درصد تغییرات بیان شده بوسیله معادله رگرسیون است. بهعبارت دیگر این شاخص نشان میدهد که چند درصد مقادیر پیشبینی شده متغیر وابسته با مقادیر واقعی انطباق دارد.
۳-۱۱ فروض مدل رگرسیون خطی کلاسیک
تحلیل رگرسیون مبتنی بر چند فرضیه اساسی و ساده میباشد و اگر یک یا چند مورد از این مفروضات برقرار نباشد، تفسیر مربوط به تحلیل رگرسیون نادرست بوده و پیشبینیهای انجام شده بر اساس آن ضعیف خواهد بود. این مفروضات عبارتند از:
الف- عدم وجود ناهمسانی واریانس Ui ها.
ب- عدم وجود هم خطی کامل بین متغیرهای توضیحی.
ج- عدم وجود خود همبستگی بین Ui ها.
د- میانگین اجزای باقیمانده (خطاها) مساوی صفر است [E(Ui)=0].
ه- کوواریانس صفر بین Ui ها و Xi ها.
و- عدم وجود تورش تصریح.
ز- غیر تصادفی بودن متغیرهای توضیحی.
در مدل دادههای تابلویی دو مورد ازاهمیت بیشتری برخوردار است که در ادامه توضیح داده شده است.