• ملکی ، حسن ، لا.تا ، الحرکه الاسلامیه ، بیروت ، بیت المعرفه.

• موسوی بجنوردی ، کاظم ، ۱۳۶۷ هـ . ش ، دایره المعارف بزرگ اسلامی ، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ، تهران ، چاپ اول.

• وافی ، عبدالواحد ، ۱۹۶۶ م ، مقدمه ابن خلدون ، قاهره ، لجنه بیان العربی.

• ولایتی ، محمد حسین ، ۱۳۷۷ ش ، فیتوری فریادگر دردهای سیاه ، مجله ی کار و کارگر ، ۱۹ خرداد ۱۳۷۷.

• هالت ، ام. پی ، دالی ، ام . دبلیو ، ۱۳۶۶ ش ، تاریخ سودان بعد از اسلام ، ترجمه ی محمد تقی اکبری ، مشهد ، بنیاد پژوهش های اسلامی.

• نشریه ی طلایه ، بی تا ، شماره ی ۱۹ ، سازمان ارتباطات اسلامی.

ساعت ۱۹ – ۱۲/۱۱/۸ ۱. sudan.gov.sd/ar.
ساعت ۲۰ – ۱۵/۱۱/۸۸ www.islamworld.2020.persianblog.ir2.
ساعت ۱۷ – ۱۰/۱۲/۸۸ www.kheimeh.news.com3.
ساعت ۱۱- ۹/۱/۷۹ www.seifyeh.com سنی آن لاین ۴.
۵.
درباره ی سودان ( فارسی ) پایگاه اطلاع رسانی سفارت سودان در جمهوری اسلامی ایران ، بازدید . هفدهم اسفند هشتاد و هفت.
ساعت ۱۵ – ۸/۶/۸۹ www.oxinads.com.google ۶.
چکیده انگلیسی
Abstract :
The present thesis entitled “A Review of Political Approaches of Mohammad Al – Fitori’s Poetry” is going to approach the poet’s political and his positions around the African Nation and Sudan & Arab Countries.
Mohammad Al – Fitori considers race , religion, language and culture of African and Arab Nation as an essential factors in creating the Islamic Ummah Unity.
As a Poet he committed and struggled against British Colonialism & America with his sublime ideas.
He tried by his impetus for awakening people of his time.
The ugly face of colonialism was brought to the attention of the public by him as well.
Mohammad Al – Fitori’s Ode poems is an image of anger, distress, suffering and aspirations of African and Arab Nation against Colonialism which invited them to the campaign for resistance, struggle and persist.
African and Arab Nations have seen their mystery through Al – Fitori’s Lyrics. Therefore his poetry is dear unto them.

• ۱. تعقیده : در اصطلاح ادب ، شعر یا سخن پیچیده گفتن و کلمات و کنایات دور از ذهن آوردن و آن بر دو قسم است : تعقید لفظی و تعقید معنوی .( عمید ، ۱۳۶۳ ش ، ص ۵۸۹ ) ↑

• ۱. ابن خلدون : ابوذکر یا یحیی ، ( ۱۳۳۴ – ۱۳۷۸ م ) ، مورخ ، دبیر و ادیب. ( موسوی بجنوردی ، ۱۳۷۴ ش ، ۳/۴۴۱ ) ↑

• ۱. نعمان بن عجلان : ( … بعد ۳۷ هـ ) امیر ، خطیب ، شاعر و اهل مدینه از جمله صحابه بوده است. ( زرکلی ، ۱۹۹۹ م ، ۸/۳۷ ). ↑

• • ۲. آیا هرچه که می گفتیم اشتباه بود و شما درست می گفتید انگار ما پر نگذاشتیم و هیچ تیری را برای جنگ نتراشیدیم. ↑

• ۳. علاقه ما به علی (۴) بود و او شایسته این مقام است ای عمر اما تو نمی دانی. ↑

• ۴. او با حمد خدا نابینا را شفا می دهد و گوش سنگین را باز می کند. ↑

• ۱. مفصافه : بید ، انواع درخت بید ، زمینی که گیاه در آن نیست ، واحدش صفصافه ( عمید ، ۱۳۶۳ ش ، ص ۱۳۶۳ ) ↑

• ۱. نلسون ماندلا ، ۱۸ ژوئیه سال ۱۹۱۸ در یک خانواده کمبو در روستای کوچک موزو ، در کشور آفریقای جنوبی به دنیا آمد. ماندلا در مخالفت کنگره ملی آفریقا در سال ۱۹۵۲ و مبارزات کنگره خلق درسال ۱۹۵۵ م که اتخاذ منشور آزادی توسط آن برنامه بنیادین آرمان ضد آپارتاید را فراهم می کرد نقش اساسی داشت. او مبارزات خرابکاری علیه اهداف نظامی ، دولتی را رهبری می کرد و چند دهه بعد به جنگ چریکی علیه رژیم پرداخت ، او همچنین در خارج از کشور مبادرت به جمع آوری کمک های مالی برای ( MK ) کرد و در دیدار با برخی از دولت های آفریقا ترتیباتی برای آموزش شبه نظامی داد. وی در ۵ اوت ۱۹۶۲ م پس از ۱۷ ماه گریز دستگیر شد و در دژ ژوهانسبورگ زندانی شد. در ۲۵ اکتبر ۱۹۶۲ ، ماندلا به ۵ سال زندان محکوم شد که هنگامی که در زندان بود زندگینامه خود را تحت عنوان « راه طولانی آزادی » نوشت. نخستین انتخابات دموکراتیک آفریقای جنوبی که در آن همه ی افراد می توانستند شرکت کنند در تاریخ ۲۷ آوریل ۱۹۹۴ برگزار شد.
  کنگره ملی آفریقا اکثریت را در انتخابات به خود اختصاص داد ، و ماندلا به عنوان رهبر کنگره ملی آفریقا ، به عنوان نخستین رئیس جمهور سیاه پوست کشور برگزیده شد و در دولت اتحاد ملی دکلرک از حزب ملی گرا به عنوان معاون رئیس جمهور برگزیده شد. ماندلا به خاطر حمایت از صلح ملی و بین المللی ، تحسین بین المللی را به دست آورد. ماندلا سیاست صلح طلبی را در پیش گرفت و این امر منجر به تسهیل انتقال آفریقای جنوبی به سمت دموکراسی ای شد که نماینده تمامی اقشار مردم باشد.
  برخی از جوایز و افتخارات ماندلا عبارت است از:
  جایزه صلح نوبل
  مدال آزادی ریاست جمهوری
  جایزه صلح لنین
  حکم لیاقت ↑

• ۱. باتریس لومومبا یکی از بزرگترین مبارزان کنگو بود. او سراسر زندگی اش را به خاطر استقلال کنگو و در نبرد با استعمارگران بلژیکی گذراند. مردم کنگو در نتیجه غارت انحصارات بلژیکی ، در پایین ترین سطح زندگی قرار داشتند و فقر و بیماری و … بیداد می کرد. پاتریس لومومبا از کودکی با چنین بی عدالتی ها آشنا شده بود ، لومومبا از همان سنین نوجوانی سعی می کرد مردم را از وضعی که در آن زندگی می کنند آگاه سازد و از طریق مجله های علمی نیز مقالاتی می نوشت و منتشر می کرد. او همواره به دنبال تشکل های مردمی بود لذا در سال ۱۹۵۸ موجودیت جنبش ملی کنگو را اعلام داشت ، درسال ۱۹۶۰ م مردم کنگو توانستند استقلال کنگو را به دولت بلژیک تحمیل کنند ، اما دولت بلژیک با همکاری آمریکا موجبات سقوط دولت کنگو را فراهم نمودند ، در نتیجه لومومبا و یارانش را دستگیر و به زندان بردند و در آنجا درسال ۱۹۶۱ م لومومبا را کشتند. لومومبا در آخرین نامه خود به همسرش می نویسد :
  در همه تلاش ها و مبارزاتم حتی یک لحظه در پیروزی نهایی این امر مقدس که من و همکارانم زندگانی را وقف آن کردیم ، دچار تردید نشده ام. یقین دارم کشورم ، راه دفاع از آزادی و استقلال خود را فرا خواهد گرفت. زنده باد کنگو. زنده باد آفریقا.
  ( www.oxinads.com.google ) ↑