۴-۵ جمعبندی
این فصل در ابتدا با بررسی تغییرات ساختاری بخشهای اقتصادی چه در حالت ۴ بخشی و چه در ۱۵ بخش پرداخته و در ادامه به بررسی مزیتهای نسبی ارزش افزودهای برای ۴ بخش و ۱۵ بخش و ۷۲ فعالیت پرداخته است. در ادامه به تحلیل مقایسهای مزیتهای منطقهای و جهتگیریهای آمایش با بهره گرفتن از پرسش‌نامه از نظر کارشناسان برنامه ریزی استان نظرخواهی کرده است.
نتایج متوسط شاخص تغییرات ساختاری برای ۴ بخش عمده اقتصادی در برنامههای سوم و چهارم توسعه بیانگر آن است که هر چهار بخش در هر دو برنامه سوم و چهارم توانستهاند سهم خود را از ارزش افزوده‌ایجاد شده در کل کشور نسبت به سال پایه افزایش دهند. برای سایر بخشها این شاخص مثبت است. نتایج متوسط شاخص تغییرات ساختاری برای ۱۵ بخشهای گانه اقتصادی در برنامهی سوم نشان میدهد که به‌جز بخش ماهیگیری، شاخص تغییرات ساختاری مقداری مثبت برای سایر بخشها نشان میدهد. در برنامه چهارم همه تغییرات ساختاری در همه ۱۵ بخش مثبت میشود.
محاسبه های شاخص مزیت نسبی آشکار شده به تفکیک ۴ بخش عمده اقتصادی در استان لرستان بیانگر این است که در برنامه سوم و چهارم بخش کشاورزی به مراتب دارای مزیت نسبی ارزش افزودهای بالاتری نسبت به سایر بخشهای اقتصادی بوده است و پس از این بخش، بخش خدمات قرار دارد. این در حالی است که شاخص مزیت نسبی آشکار شده متقارن (SRCA)، عدم وجود مزیت نسبی را برای بخشهای صنعت و معدن و ساختمان، آب، برق و گاز در این دو برنامه نشان میدهد. روند تغییرات شاخص تا پایان دوره به گونهای است که بخشهای خدمات که دارای مزیت است و بخش ساختمان، آب، برق و گاز که همچنان فاقد مزیت در استان است ارتقاء در مزیت به وجود آمده، لیکن بخشهای کشاورزی که همچنان دارای مزیت است و بخش صنعت و معدن دچار افت مزیت شدهاند.
بررسی یافته های محاسبه های مربوط به مزیت نسبی ارزشافزودهای فعالیتهای اقتصادی استان لرستان به تفکیک ۱۵ بخش نشان میدهد که فعالیتهای هتل و رستوران، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات، تأمین آب و برق، صنعت، واسطهگریهای مالی و معدن به طور کلی در هر دو برنامه فاقد مزیت هستند. این در حالی است که فعالیتهای عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، ساختمان و سایر خدمات عمومی از مزیت نسبتاً پایینی در هر دو برنامه برخوردار هستند. علاوه بر اینها فعالیتهای مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار و ماهیگیری که در ابتدای برنامه سوم توسعه فاقد مزیت بودند در انتهای این برنامه و در برنامه چهارم توسعه دارای مزیت نسبی هستند. بدین ترتیب فعالیتهای آموزش، کشاورزی، بهداشت، اداره عمومی در هر دو برنامه و ماهیگیری در انتهای برنامه سوم و در کل برنامه چهارم دارای مزیت نسبی نسبت به سایر فعالیتها در استان لرستان هستند.
فعالیتهای ساخت چوب و محصولات چوبی، جنگلداری، ماهیگیری و دامداری، مرغداری، پرورش کرم ابریشم و زنبورعسل و شکار در هر دو برنامه جزء دسته اول (دارای SRCA بزرگتر از ۰٫۵+) بوده است و فعالیتهای دسته دوم از ۲۲ فعالیت در برنامه سوم به ۲۵ فعالیت در برنامه چهارم افزایش یافته است. تعداد فعالیت فاقد مزیت در برنامه چهارم نسبت به برنامه سوم کاسته شده است. آموزش متوسطه عمومی و خصوصی فعالیتی است که در برنامه سوم دارای مزیت بوده است و در برنامه چهارم فاقد مزیت است. فعالیتهای بهداشت و درمان خصوصی، خدمات واحدهای مسکونی شخصی، آموزش عالی خصوصی، امور عمومی، آموزش بزرگسالان خصوصی که در برنامه سوم از عدم مزیت نسبی برخوردار بودهاند، در برنامه چهارم از جمله فعالیتهای مزیتدار شدهاند.
فصل پنجم
خلاصه، نتایج و پیشنهادها
۵-۱. مقدمه
با توجه به اهمیت ویژه تخصیص بهینه منابع و امکانات در برنامههای توسعه اقتصادی و در جهت تدوین استراتژیهای بلندمدت توسعه در ایجاد برنامههای ملی و منطقهای، توجه به قابلیت‌ها و توانمندیهای استانهای مختلف کشور امری ضروری است. در این مطالعه نیز در راستای جهتگیریهای آمایش سرزمین، به بررسی مزیتهای نسبی ارزشافزودهای بخشهای اقتصادی در لرستان پرداخته شده است. لذا فصل اول، کلیات و اهداف تحقیق بررسی و در فصل دوم به مبانی نظری و مروری بر ادبیات موضوع تحقیق یعنی مباحث مربوط به آمایش سرزمین، برنامه ریزی منطقهای و مزیت نسبی پرداخته و همچنین به برخی مطالعه های تجربی انجام شده در این خصوص نیز اشاره شده است. در ادامهی فصل نیز به تحلیل وضعیت اقتصادی استان لرستان در دوره مورد بررسی اختصاص یافته است.
شرح کلی و تفصیلی تکنیک مورد استفاده در این مطالعه یعنی روش مزیت نسبی آشکار، با معرفی مستندات علمی آن، در فصل سوم انجام گرفته است.
مطالب فصل چهارم به تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق اختصاص داشت و اطلاعات برای مقاطع زمانی مورد بررسی با بهره گرفتن از شاخصهای مورد بحث، تجزیه و تحلیل شدند.
در فصل حاضر، ضمن جمعبندی یافته های تحقیق و ارائه خلاصهای از مطالب طرح شده، نتیجهگیری کلی در خصوص موضوع مورد بحث صورت میگیرد. همچنین در ادامه به برخی توانمندیها و قابلیت‌های استان لرستان در روند توسعه بلندمدت اشاره میشود. این قابلیت‌ها و ویژگیها سبب ایجاد مزیتهای متعددی برای لرستان گردیده است که فرایند پیشرفت و توسعه آن را تسهیل مینمایند.
۵-۲ خلاصه
آمایش سرزمین را به عبارتی جامع، میتوان مهندسی ترتیبات بهینه از ظرفیت‌های اجتماعی و طبیعی تعبیر کرد. بدین ترتیب مقوله آمایش سرزمین به معنای ایجاد تعامل میان انسان، فضا و فعالیت، براساس سه ملاحضه اساسی زیر شکل میگیرد:
ظرفیتها و قابلیت‌ها و موانع و تنگناها که تعیینکننده تخصصها و عملکردهای اصلی اقتصادی و اجتماعی میباشند.
ساختار فرهنگی منطقه که ناظر بر مشخصه های اعتقادی و رفتاری حامعه میباشد وبیان کننده خصوصیات عامل انسان در توسعه است.
موقعیت منطقهای که بیان کننده ویژگیهای، سرزمین است و خصوصیات فضا را در جهتگیریهای توسعه در نظر میگیرد.
با در نظر گرفتن ملاحضات فوق، استفاده بهینه از مزیتهای مختلف کشور و ایجاد تدابیر و راهبردهای مناسب جهت رقابتی کردن این مزیتها، با اولویت مزیتهای منابع انسانی، موقعیت جغرافیایی، و سایر امکانات طبیعی محقق میشود. این امر مستلزم شناخت مزیتهای نسبی منطقهای و جهت‌دهی فعالیتهای اقتصادی، سرمایه های فیزیکی و تأمین نیروی انسانی متخصص متناسب با آن میباشد.
۵-۳ نتیجهگیری
یافته های به دست آمده از متوسط شاخص تغییرات ساختاری برای ۴ بخش عمده اقتصادی در برنامههای سوم و چهارم توسعه بیانگر آن بود که هر چهار بخش در هردو برنامه توانستهاند سهم خود را از ارزش افزوده ایجاد شده در لرستان نسبت به سال پایه افزایش دهند و شاخص تغییرات ساختاری در آنها با تغییرات مثبتی همراه است. بررسی یافته های حاصل از محاسبه شاخص تغییرات ساختاری در برنامه سوم برای بخشهای ۱۵ گانه اقتصادی نشان داد که شاخص تغییرات ساختاری به‌جز بخش ماهیگیری در برنامه سوم، در هر دو برنامه برای تمامی ۱۵ بخش مثبت بوده است. که نشان دهنده افزایش سهم ارزش افزوده ۱۵ بخش به استثنای بخش ماهیگیری در برنامه سوم، در هردو برنامه در استان لرستان نسبت به سال پایه بوده است.
محاسبات شاخص مزیت نسبی آشکار به تفکیک ۴ بخش عمده اقتصادی در استان لرستان بیانگر این بوده، که در برنامههای سوم و چهارم بخش کشاورزی به مراتب دارای مزیت نسبی ارزش افزودهای بالاتری نسبت به سایر بخشهای اقتصادی بوده است و پس از این بخش، بخش خدمات قرار داشته است. این در حالی است که شاخص مزیت نسبی آشکار شده متقارن (SRCA)، عدم وجود مزیت نسبی را برای بخشهای صنعت و معدن و ساختمان، آب، برق و گاز در این دو برنامه نشان داده است. روند تغییرات شاخص تا پایان دو برنامه به گونهای بوده که بخشهای کشاورزی و خدمات دارای مزیت و بخشهای ساختمان، آب، برق و گاز فاقد مزیت استان بودهاند
بررسی یافته های محاسبات مربوط به مزیت نسبی ارزش افزودهای فعالیتهای اقتصادی استان لرستان به تفکیک ۱۵ بخش نشان دهنده که فعالیتهای هتل و رستوران، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات، تأمین آب و برق، صنعت، واسطهگریهای مالی و معدن به طور کلی در هر دو برنامه فاقد مزیت میباشند. این در حالی است که فعالیتهای عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، ساختمان و سایر خدمات عمومی و نیز از مزیت نسبتاً پایینی در هر دو برنامه برخوردار میباشند. علاوه بر اینها فعالیتهای مستغلات کرایه و خدمات کسب و کار و ماهیگیری که در ابتدای برنامه سوم توسعه فاقد مزیت بودند میبینیم که در انتهای همین برنامه و در برنامه چهارم توسعه دارای مزیت نسبی میباشند. بدین ترتیب فعالیتهای آموزش، کشاورزی، بهداشت، اداره عمومی در هر دو برنامه و ماهیگیری در انتهای برنامه سوم و در کل برنامه چهارم نسبت به سایر فعالیتها در استان لرستان دارامیباشند.
نتایج نشان میدهد فعالیتهای ساخت چوب و محصولات چوبی، جنگلداری، ماهیگیری و دامداری، مرغداری، پرورش کرم ابریشم و زنبور عسل و شکار در هر دو برنامه جزء دسته اول (دارای SRCA بزرگتر از ۰٫۵+) بوده است و فعالیتهای دسته دوم از ۲۲ فعالیت در برنامه سوم به ۲۵ فعالیت در برنامه چهارم افزایش یافته است. و از تعداد فعالیت فاقد مزیت در برنامه چهارم نسبت به برنامه سوم کاسته شده است. همچنین آموزش متوسطه عمومی خصوصی از فعالیتهایی که در برنامه سوم از مزیت و در برنامه چهارم از عدم مزیت برخوردار بوده است. از فعالیتی که در برنامه سوم از عدم مزیت نسبی برخودار میباشند، فعالیتهای بهداشت و درمان خصوصی، خدمات واحدهای مسکونی شخصی، آموزش عالی خصوصی، امور عمومی، آموزش بزرگسالان خصوصی در برنامه چهارم شامل گروه دوم و از جمله فعالیتهای مزیتدار قرار گرفتهاند.
نتایج حاصل از سؤال در مورد میزان سرمایهگذاری در تولید در برنامه سوم و چهارم توسعه از کارشناسان برنامه ریزی استان ، نشان دهنده گرایش نظرات به پایین بودن سرمایهگذاری در این دوران بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد پیشرفت شیلات در برنامه سوم و چهارم توسعه از کارشناسان، نشان دهنده گرایش نظرات کارشناسان برنامه ریزی استان به بالا بودن پیشرفت شیلات در استان در این دوران بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد بهبود کیفیت خاک در برنامه سوم و چهارم توسعه از کارشناسان برنامه ریزی استان نشان دهنده گرایش نظرات آنها به متوسط به پایین بودن بهبود کیفیت خاک در این دو برنامه بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد بهبود و اصلاح بذر و شیوه های کشت در برنامه سوم و چهارم توسعه نشان دهنده گرایش نظرات کارشناسان برنامه ریزی استان به متوسط به بالا بودن بهبود و اصلاح بذر و شیوه های کشت در این دو برنامه بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد بهبود سیستمهای آبیاری در برنامه سوم و چهارم توسعه از کارشناسان برنامه ریزی استان، نشان دهنده گرایش نظرات آنهابه متوسط به بالا بودن بهبود سیستمهای آبیاری در این دو برنامه بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد پیشرفت بخش رستوران در برنامه سوم و چهارم توسعه نشان دهنده گرایش نظرات کارشناسان برنامه ریزی استان به متوسط به بالا بودن پیشرفت بخش رستوران در این دو برنامه بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد پیشرفت فعالیتهای هتلداری در برنامه سوم و چهارم توسعه از کارشناسان برنامه ریزی استان بوده نشان دهنده گرایش نظرات آنها به متوسط بودن پیشرفت فعالیتهای هتلداری در این دو برنامه بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد سرمایهگذاری حمل و نقل جادهای در برنامه سوم و چهارم توسعه از کارشناسان برنامه ریزی استان نشان دهنده گرایش نظرات آنها به بالا بودن سرمایهگذاری در این دو برنامه بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد سرمایهگذاری حمل و نقل ریلی در برنامه سوم و چهارم توسعه از کارشناسان برنامه ریزی استان نشان دهنده گرایش نظرات آنها به پایین سرمایهگذاری در این دو برنامه بوده است.
نتایج حاصل از سؤال در مورد پیشرفت بخش معدن در حوزه سنگ‌های تزیینی در دوره مورد نظر کارشناسان برنامه ریزی استان نشان دهنده گرایش نظرات آنها به این امر به سمت متوسط به پایین در این دو برنامه بوده است.
