• کنترل هماهنگی ارزش­ها^[۶۳]؛

• تعیین طبقات اثرات زیست محیطی؛

• رتبه بندی اثر فعالیت­ها براساس پرومته

انتخاب گزینه­ ها:

در این مرحله گزینه ­هایی که قرار است بر روی آنها تصمیم گیری انجام شود، تا عملکرد آنها را برای دستیابی به معیارهای مورد نظر مورد ارزیابی قرار دهیم و در نهایت هر کدام از این گزینه­ ها در طبقات مربوطه دسته بندی شوند را گزینش شد. در ارتباط با کار ارزیابی اثرات این گزینه­ ها همان آثار محیط‌زیستی پروژه مورد نظر هستند که در فازهای ساختمانی و بهره‌ برداری پروژه بروز می­ کنند و در نهایت مشخص می شود که هر کدام از این آثار جزء چه طبقه ای هستند.

انتخاب معیارها

معیارهایی که گزینه­ ها بر اساس آنها مورد ارزیابی قرار می­گیرند، انتخاب شدند (خدابخشی، ۱۳۸۹). در واقع برای مقایسه بین گزینه­ ها و در نهایت ارزیابی و دسته­بندی آنها نیاز به یکسری معیار است که این معیارها می­توانند هم کمّی و هم کیفی باشند (اصغرپور، ۱۳۷۷).
در مورد ارزیابی اثرات، تعیین این معیارها میتواند براساس نظر شخصی تصمیم گیرنده باشد و یا از تجربیات پروژه­ های مشابه استفاده شود. در مطالعه حاضر انتخاب این معیارها بر اساس پروژه های پیشین و نیز نظر خبرگان استفاده شد. بر این مبنا ۸ مورد از معیارهایی که بیشترین استفاده را در تحقیقات گذشته داشتند انتخاب شد.
جدول ۳-۸- معیارهای پیشنهادی صاحب نظران مختلف در تعیین اهمیت اثرات محیط­زیستی(خدابخشی،۱۳۸۹)

انتخاب مقیاس و کمّی سازی معیارها

برای آنکه ارزش کلیه معیارها به‌صورت یکسان و کمّی وارد مدل شوند، لازم است که یک مقیاس مناسب جهت کمّی سازی معیارها انتخاب شود (خدابخشی، ۱۳۸۹). برای اینکار باید به تعیین دامنه­ امتیاز دهی به معیارها پرداخته شود، به عبارت دیگر باید مشخص شود که معیارها در چه دامنه­ا­ی از امتیاز قرار می­گیرند.
در کار ارزیابی اثرات می توان بر اساس امتیازات قراردادی در پروژه­ ها، مانند مقیاس (۱ تا ۳) برای امتیازدهی به معیارها، استفاده کرد (خدابخشی، ۱۳۸۹). بنابراین در این راستا پرسشنامه ای بر اساس گزینه ها و معیارهای مورد نظر طراحی شده و در اختیار خبرگان و صاحب نظران مختلف که در رابطه با پتروشیمی مورد بررسی اطلاعاتی داشتند قرار گرفته و آن ها گزینه های مختلف را بر اساس معیارهای مورد نظر از ۱ تا ۳ ارزش دهی کردند. به علاوه، ارزش دهی کارشناسان به پرسشنامه طراحی شده حالت سلسله مراتبی داشت. به این ترتیب که ابتدا پرسشنامه اولیه طراحی شده در اختیار کارشناس محیط زیست پتروشیمی اراک قرار گرفته و به دلیل کمبود اطلاعات محقق در مورد منطقه مورد مطالعه از وی خواسته شد که علاوه بر ارزش دهی معیارها در صورت نیاز به تصحیح پرسشنامه مذکور بپردازد. در نتیجه پس از تکمیل و تصحیح پرسشنامه، نسخه نهایی آن در اختیار سایر خبرگان قرار گرفته و ارزش دهی صورت گرفت. پرسشنامه مذکور در داخل پیوست آورده شده است.

پس از دریافت پرسشنامه ها توسط محقق از آن ها میانگین هندسی گرفته شد و بدین ترتیب پرسشنامه ­های تکمیلی با یکدیگر تلفیق گردید.

کنترل هماهنگی ارزش­ها

با توجه به معیارهای تعیین شده و مقیاس عددی در نظر گرفته شده، به علت اطمینان از هماهنگی قضاوت‌های کارشناسان مختلف هماهنگی ارزش‌های داده شده به معیارها کنترل شد که این کار از طریق محاسبه انحراف معیار ارزش‌های ارائه شده، مورد کنترل قرار گرفت. بدین‌ترتیب در صورتی‌که انحراف معیار ارزش‌های ارائه شده در مورد هر معیار، کوچکتر از یک باشد، هماهنگی میان اعداد ارائه شده وجود دارد، بنابراین میانگین هندسی امتیازات، به‌عنوان ارزش معیار در آن گزینه، در نظر گرفته می‌شود و چنانچه انحراف معیار یک و بزرگتر از یک باشد، لازم است تا ارزش‌های ارائه شده مجدداً مورد بازنگری قرار گیرد(خدابخشی، ۱۳۸۹). برای کنترل هماهنگی ارزش­ها روش آنتروپی پیروی شد (اصغرپور، ۱۳۷۷):

وزن دهی معیارها

معیارها وزن دهی شده تا اهمیت نسبی هرکدام از آنها مشخص شود و همچنین مجموع وزن آنها باید برابر با واحد شود. برای این کار از روش آنتروپی استفاده شد.(اصغرپور، ۱۳۷۷):
برای این کار ابتدا داده های موجود در جدول میانگین هندسی نرمالیزه( بی مقیاس) شد. این عمل برای حذف تاثیر اثر کیفی معیارها و نیز قابل مقایسه شدن مقیاس های مختلف اندازه گیری( به ازای معیارهای گوناگون) انجام می شود. در پژوهش حاضر این بی مقیاس کردن با بهره گرفتن از روش بی مقیاس کردن با بهره گرفتن از روش نرمالیزه مجموع استفاده شد. برای فرایند بی مقیاس کردن از فرمول زیر استفاده شد:

• • • 1. 1. ارزیابی اوزان برای(W_j) برای معیارها:

       

       

   

   

در اکثر مسائل چندمعیاره و به خصوص مسائل چند شاخصه نیاز به دانستن اهمیت نسبی معیارها(اهداف) داریم. به طوری که مجموع آن ها برابر با واحد( نرمالیزه) شده و این اهمیت نسبی درجه ارجحیت هر معیار( هدف) را نسبت به بقیه برای تصمیم گیری مورد نظر بسنجد.ذیلا چهار روش را در ارزیابی اوزان برای معیارهای موجود در یک تصمیم گیری مطرح شده است:

• روش آنتروپی

• روش Linmap

• روش کمترین مجذورات وزین شده

• روش بردار ویژه

از آنجایی که در مواردی که ماتریس تصمیم گیری داریم بیشتر از روش آنتروپی و Linmap استفاده می­گردد و نیز به دلیل تاکید بسیاری از صاحب نظران بر روش آنتروپی در این مطالعه نیز از روش آنتروپی استفاده گردید. آنتروپی یک مفهوم عمده در علوم فیزیکی، علوم اجتماعی و تئوری اطلاعات می­باشد. به طوری که نشان دهنده مقدار عدم اطمینان موجود از محتوای مورد انتظار اطلاعاتی از یک پیام است. به مفهوم دیگر، آنتروپی در تئوری اطلاعات معیاری است برای مقدار عدم اطمینان، در صورت پخش بودن توزیع، بیشتر از موردی است که توزیع فراوانی تیزتر باشد. این عدم اطمینان به صورت ذیل تشریح می­گردد. در این راستا ابتدا ارزشی را با نماد E محاسبه می­نماییم.
به طوری که به منظورتامین مقدار K مثبت است.
m= گزینه­ ها
n= معیارها