*بازی خوانی
*فراگیری دانش مورد نیاز برای تصمیم گیری مناسب تاکتیکی

*به کارگیری مهارت های تصمیم گیری برای حل مشکل
این سه عنصر، تشکیل دهنده مثلث تاکتیک شکل ۲-۶- هستند .
مهارت های تصمیم گیری
آگاهی تاکتیکی
درک بازی
بازی خوانی
شکل۲-۶- مثلث تاکتیک
بازیکنانی با مهارت های تاکتیکی بالا، درک خوبی از بازی دارند، یا چیزی که آلن لاندر (۲۰۰۱) آن را این گونه تشریح می کند «توانایی درک قوانین، استراتژی، تاکتیک و از همه مهمتر، درک صحیح از خود برای حل مشکلاتی که در مسابقه وجود می آیند.» . علاوه بر این، مهارت های تاکتیکی شامل تصمیم گیری هایی درباره آرایش بازی بر اساس رأی مربی و نظر بازیکنان، قبل از شروع فعالیت نیز می شود، همان گونه که در والیبال، فوتبال آمریکایی و بسکتبال روی می دهد. در فوتبال آمریکایی ممکن است بازیکن تصمیم بگیرد از فریب دویدن برای فرار از تکل حریف استفاده کند و بعد توپ را پاس دهد، زیرا متوجه می شود که مدافعان با دیدن اولین نشانه دویدن به سرعت در حال یورش به سمت خط هستند.
بازی خوانی
برای حل مشکلات یک مسابقه، ورزشکاران باید ابتدا مشکلات را بشناسند. این کار ساده به نظر می رسد، اما اغلب ورزشکاران آن قدر مجذوب رویدادهای لحظه به لحظه مسابقه می شوند که در درک مشکلات، کوتاهی می کنند. یک نقش مهم ولی اغلب فراموش شده مربیان، کمک به ورزشکاران برای به دست آوردن مهارت های شناخت مشکلات پیش روی در مسابقه است. در ورزش، این مهارت ها را توانایی بازی خوانی می نامیم و این مهارت ها از جمله عناصر اصلی است که ورزشکاران بزرگ را از ورزشکاران نسبتاً بزرگ، متمایز می کند.
مهارت های شناخت
دانشمندان ورزشی پی برده اند ورزشکاران برتر، نحوه بازی خوانی که شامل مهارت های شناخت، درک، دقت و تمرکز است، آموخته اند. ورزشکاران با استفاده کارآمد از این مهارت ها برای بازی خوانی، دانش و آگاهی لازم را برای تصمیم گیری صحیح درباره مهارت های تکنیکی و تاکتیکی مورد استفاده به دست می آورند. علاوه بر آن، این ورزشکاران توانایی پیش بینی و واکنش سریع تری نسبت به یک رویداد در قیاس با ورزشکاری با مهارت کمتر خواهند داشت. در بازی خوانی، بازیکنان اطلاعات را از طریق حواسی نظیر بینایی، شنوایی، لامسه و حرکت شناسی (حرکت شناسی نتیجه کار حسگرهایی است که در بدن قرار میگیرد و درباره موقعیت و حرکت بدن اطلاعاتی می دهد. ) جمع آوری می کنند. ورزشکاران این اطلاعات را ترکیب می کنند تا معنا و مفهوم آن را تعیین کنند.
از راه تمرین و تحت تأثیر مربیگری، بازیکنان خیلی ماهر می آموزند با نهایت سرعت بازی خوانی کنند و با پیش بینی آنچه حریف انجام خواهد داد، واکنش مناسب نشان دهند. ورزشکارانی با مهارت بالا، با مشاهده حالت بدن حریف، ارتباط بین بازیکنان حریف و احتمال موفقیت تاکتیکی خاص بر اساس سال ها تجربه در موقعیت مشابه، حرکت حریف را پیش بینی می کنند و واکنش مناسب نشان می دهند. ( موران ۱۹۹۷ )
بازیکن دارای توپ باید هنگام دریبل به سمت دروازه، از موقعیت هم تیمی ها و بازیکنان حریف آگاه باشد و بعد باید به سرعت تصمیم بگیرد که پاس بدهد یا شوت بزند. در همین لحظات، دروازه بان باید موقعیت نزدیک ترین بازیکن حریف را زیر نظر داشته باشد، اما تمرکزش مهاجم صاحب توپ باشد.
بازی خوانی در فوتبال
دو پژوهشگر، تحقیقی را انجام دادند که در آن بازیکنان با تجربه (با بیش از ۱۳ سال تجربه بازی) و کم تجربه (۴ سال تجربه بازی) شرکت داشتند و به آنها صحنه هایی منتخب از فوتبال را نمایش دادند که در انتهای آن بازیکنی از تیم حریف پاس می دهد. از دو گروه بازیکنان خواسته شد خود را در نقش مدافع پوششی یا مدافعی که تلاش بر ممانعت از پیشروی حریف دارد، تجسم کنند. سپس آنان خواسته بودند تا با پا گذاشتن روی یکی از چهار مکان تعیین شده، نشان دهند چگونه برای قطع پاس، تلاش می کنند. همزمان با این عمل، دانشمندان حرکت چشم های آنان را هنگام تماشای صحنه های باز، دنبال کردند تا بفهمند تصمیم گیری آنها با توجه به چه نشانه هایی بوده است.
محققان دریافتند که بازیکنان باتجربه، واکنش سریع تری به روند بازی نشان داده اند و توجه بیشتری به میانه تنه حریف دارند، در حالی که بازیکنان کم تجربه، پاهای حریف و توپ را زیر نظر داشتند. به علاوه بازیکنان باتجربه، وقت کمتری صرف تماشای بازیکن صاحب توپ کردند و تمرکز نگاهشان اغلب اوقات متوجه نزدیک ترین بازیکن بدون توپ حریف بود. (ویلیامز و دیویدز ۱۹۹۸)
دانش تاکتیکی
ممکن است فکر شود تنها دانش مورد نیاز برای تصمیم گیری تاکتیکی، اطلاع از تاکتیکی است که در آن شرایط به کار می رود، ولی مطلب به این سادگی نیست. هنگامی که ورزشکاران از این موارد، اطلاع دارند، تصمیم های تاکتیکی بهتری می گیرند:
*قوانین رشته ورزشی
*طرح استراتژی فصل مسابقات یا مسابقه ای خاص (طرح مسابقه)
*شرایط فیزیکی بازی
*نقاط قدرت و ضعف حریف
*نقاط قدرت و ضعف خود
*انتخاب های تاکتیکی برای شرایط متفاوت مسابقه
مهارت های تصمیم گیری
ورزشکاران با درک مشکل پیش آمده در مسابقه و کسب دانش مناسب، آماده آن تصمیم گیری تاکتیکی هستند که به آنها برتری می دهد. در بعضی موقعیت ها، ورزشکاران وقت زیادی برای تصمیم گیری درباره موضوع دارند ولی در بعضی موقعیت ها آنها باید خیلی سریع اطلاعات را پردازش کنند و تصمیم بگیرند. بهترین روش برای کمک به ورزشکاران برای گرفتن تصمیم های خوب و به موقع، قرار دادن آنها در بازی های تمرینی است که به این منظور طراحی شده اند.
انگیزه و هوش:
آرسن ونگر سرمربی معروف تیم آرسنال در باره اهمیت دو عنصر انگیزه و هوش و اساس تکنیک و سرعت در تیم خود می گوید :
“انگیزه و هوش دو عنصر بسیار مهم هستند چرا که من اعتقاد دارم بازیکن به اندک هوش و اشتیاق و انگیزه برای بهتر شدن ، نیاز دارد. تنها جنبه استعداد کافی نیست . در حرفه فوتبال انگیزه تبدیل شدن به بازیکن سطح بالا مهم است و این انگیزه وابسته به آن است که بازیکن از چه مقدار هوش برخوردار است که بتواند با استعداد خویش تبدیل به بازیکن سطح بالا شود .
اگر به اطراف خود بنگرید ملاحظه خواهید کرد که اغلب بازیکنان سطح بالا باهوش هستند و به طور قطع باید چنین باشد در غیر اینصورت اداره حرفه فوتبال برای آنها بسیار سخت است .به طور ایده آل شما خواهان بازیکنانی هستید که همه چیز داشته باشند.بازی ما در آرسنال بر اساس تکنیک و سرعت است و این بدان معنی است که من به سرعت و سطح تکنیک بازیکن نگاه می کنم . این عناصر اغلب با قدرت و اجرای فیزیکی به پیش رانده نمی شوند اما ما می‌خواهیم که بازیکنان سریع و پر جنب و جوش باشند و برای رسیدن به این اهداف نیازمند تکنیک سطح بالا و توانایی حرکت هستیم صد البته که شما به قدرت و آمادگی جسمانی نیازمند هستید اما اولویت های کار من سرعت و تکنیک است .(عرصه مربیگری ۱۳۹۰)
۲-۲-۱-۶-آمادگی روحی – روانی :
اهمیت روانشناسی ورزش
اگرچه روان شناسی ورزش در گذشته یکی از شاخص های فرعی روان شناسی محسوب می شد، با گسترش آن به خصوص در دهه های اخیر، به منزله یک رشته مطرح شده و نظریه های ویژه را در حوزه خود تولید کرده است. بنابراین روان شناسی ورزش با رفتار افراد در محیط های ورزشی و تمرینی سر و کار دارد. دو شاخه مجزا اما مرتبط با یکدیگر در حوزه روان شناسی ورزش عبارتند از:
۱- روان شناسان ورزش علمی در دانشگاه ها و در گروه های مربوط روی موضوعات تحقیقی نظیر استفاده از تصویرسازی به وسیله ورزشکاران یا اثربخشی راهبردهای کنترل اضطراب کار می کنند. آنان به تدریس روان شناسی ورزشی در دوره کارشناسی تربیت بدنی مشغول بوده، هدایت تحقیقات دانشجویان تحصیلات تکمیلی را به عهده دارند و همچنین واحدهایی را به مربیان و معلمان ارائه می دهند. کار آنان به طور عمده نظری اما با هدف به کارگیری در موقعیت های واقعی ورزشی است. ورزشکاران اغلب از آزمایشگاه های روان شناسی ورزش جهت آمادگی برای رقابت استفاده می کنند.
۲- روان شناسان ورزشی کاربردی که در مقام مشاور و به طور مستقیم با ورزشکاران و مربیان آنان کار می کنند، توصیه ها و کمک هایی را در جهت مدیریت برنامه های تمرینی ارائه می کنند. آنان از نظریه های ارائه شده علمی هر کدام را که مفید باشد به کار می برند و اغلب راهبردهایی را که به نظر می رسد برای ورزشکار مناسب است کشف می کنند و سپس با آزمون های علمی به جستجوی نتایج می پردازند. روان شناسان ورزشی ممکن است هم دانشگاهی و هم مشاور باشند.
مربیان و معلمان در طراحی برنامه های خود به طور فزاینده ای از نظریات ارائه شده از سوی روان شناسان ورزشی برای کمک بیشتر به افراد جوانی که با آنان کار می کنند استفاده می نمایند. آنان دریافته اند که با توجه به وسایل پیچیده و برنامه هایی که در اختیار بیشتر ورزشکاران برای آمادگی های جسمانی و مهارتی است، زمینه آمادگی های روانی ورزشکاران موفقیت او را در میادین ورزشی رقم می زند. سالی گانل، برنده مدال طلای دو ۴۰۰ متر المپیک می گوید: وقتی شما تکنیک برتری دارید و تمرین های بسیار خوبی را پشت سر گذاشته اید کنترل روی تفکر شما سبب شکست یا پیروزی می شود. روان شناسی ورزشی به منزله مطالعه علمی رفتار انسان در زمینه های ورزشی، در اوایل قرن بیستم شروع شد. کلمن گریفیث را پدر روانشناسی ورزشی نامیده اند. وی روان شناس دانشگاهی بود.
در سال ۱۹۶۵ انجمن بین المللی روان شناسی ورزشی (ISSP) ^[۱۴]به ریاست فرسیکو آنتونلی در ایتالیا تأسیس شد. پس از آن انجمن های ملی و قاره ای یکی پس از دیگری تأسیس شدند از جمله انجمن آمریکایی روان شناسی ورزشی و فعالیت های جسمانی (NASPSPA)^[15] در اروپا در سال ۱۹۶۹ فدراسیون اروپایی روان شناسی ورزش و فعالیت های جسمانی (FEPSAC)^[16] و در آسیا انجمن آسیایی پاسفیک جنوبی روان شناسی ورزشی (ASPASP)^[17]. این انجمن ها برگزاری کنفرانس ها و چاپ مجلات پژوهشی را برای توسعه نظریه ها و اطلاعات آغاز کردند .
برخی موضوعات در روان شناسی ورزشی در ادامه اجمالاً بررسی می گردد. از جمله نظریه های متفاوتی درباره ماهیت شخصیت و چگونگی توسعه آن بیان شده است.
شخصیت :
نظریه های فراوانی درباره شخصیت بیان شده که با سطوح مختلفی مرتبط است و هر یک رویکرد متفاوتی دارند، زیرا شخصیت یک مفهوم پیچیده و چندوجهی است و روان شناسان نیز روش های متفاوتی برای مطالعه انتخاب کرده اند. .
نظریه یادگیری اجتماعی و نظریه های بشردوستانه از دیگر نظریه های جدید در مورد شخصیت اند. ارزیابی شخصیت از مباحث مورد علاقه روان شناسان و روان شناسان ورزشی است. به دلیل وجود جنبه های مجزا در شخصیت، ارزیابی برای هر یک از آنها می تواند اجرا شود. مشاهده از رایج ترین شیوه های ارزیابی، به ویژه به وسیله مربیان است. اما روش علمی با بهره گرفتن از روان سنجی صورت می گیرد. سنجش صفات از طریق نیمرخ کامل شخصیت و با پرسشنامه شانزده سوالی کتل اجرا می شود. پرسشنامه تدوین شده آیزینک نیز صفات را اندازه گیری می کند. سایر پرسشنامه ها در این حوزه عبارتند از نیمرخ حالت های خلقی^[۱۸]، آزمون سبک توجهی و بین فردی نیدفر^[۱۹]، آزمون اضطراب حالتی – صفتی اشپیلبرگر^[۲۰] و آزمون اضطراب رقابت ورزشی مارتنز^[۲۱]. سنجش های حالتی نیز با آزمون هایی همانند پرسشنامه اضطراب رقابتی حالتی مارتنز (CSAI – II) و آزمون سبک توجهی و بین فردی اندازه گیری می شود. (خلجی و همکاران ۱۳۸۸)
خود پنداره ^[۲۲]از عناصر در خور توجه شخصیت و نیز اثربخش بر شرکت، یادگیری و اجرای فعالیت های جسمانی است. خود پنداره عبارت از تصویر توصیفی است که فرد از خود دارد و شامل ویژگی های جسمانی، نگرش، توانایی ها، نقش ها و هیجانات است. مساله مهم این است که نظر نسبت به خود ممکن است از برداشت دیگران متفاوت باشد. عزت نفس^[۲۳] میزان ارزشی است که برای خود قائلیم.
نگرش در ورزش
در توصیف شخصیت بیان شد که ترکیبی از نگرش ها، اعتقادات، ارزش ها و انگیزه هاست. مطالعه نگرش در تربیت بدنی به منزله شیوه ای که بر رفتار ما موثر است، اهمیت دارد. جنبه منفی نگرش همانند وقتی است که از خطاهای مکرر حریف بر خود احساس عصبانیت کنید و رفتار پرخاشگرانه نشان دهید. از جنبه مثبت، اگر به این اعتقاد برسید که ورزش برای آمادگی و لذت بردن از زندگی مفید است، آنگاه به احتمال زیاد برای شرکت در ورزش با برنامه های منظم تمرینی آماده خواهید شد.
سه مؤلفه اساسی نگرش عبارت است از:
الف) مؤلفه شناختی: دانش و اعتقاد درباره هدف نگرش، مثلاً تمرین آمادگی.
ب) مؤلفه عاطفی: احساس مثبت یا منفی در مورد هدف نگرش، مثلاً لذت بردن از تمرین.
ج) مؤلفه رفتاری: رفتار عمدی در خصوص هدف نگرش، مثلاً شرکت در جلسه های تمرین.
انگیزش در ورزش
مفهوم اصلی در انگیزش “جهت” است که به اعمالی از جستجوگری یا اجتناب از یک موقعیت اطلاق می شود. مثلاً یک ورزشکار مشتاق ممکن است برای شرکت در جلسه های بیشتر تمرین برانگیخته شود، در حالی که یک بازیکن بی انگیزه و فرسوده ممکن است به غیبت از جلسه تمرین ها فکر کند. شدت به مقدار توسعه تلاش گفته می شود . افراد با انگیزه بالا تلاش فراوانی از خود نشان می دهند.