در این پژوهش از یک الگوی تصحیح خطای برداری استفاده میشود. مراحل استفاده از این مدل به این صورت است که، ابتدا بایستی آزمونهای مانایی انجام شود تا درجه جمعی متغیرها مشخص گردد. سپس بایستی با بهره گرفتن از آزمون یوهانسون- جوسیلیوس (در صورت وجود) تعداد روابط بلند مدت بین متغیرهای مورد بررسی مشخص گردد. در مرحله بعد، نتایج تخمین ارائه میگردد و نهایتاً با بهره گرفتن از توابع واکنش آنی و تجزیه واریانس، به تحلیل روابط بلند مدت متغیرهای مورد بررسی بر یکدیگر پرداخته میشود.
۱-۷- قلمرو پژوهش
۱-۷-۱- قلمرو مکانی
قلمرو مکانی پژوهش، کشور ایران است.
۱-۷-۲- قلمرو زمانی
قلمرو زمانی پژوهش از سال ۱۳۶۷ تا سال ۱۳۸۷ است.
۱-۸- خلاصه فصل
در این فصل، پس از شرح و بیان مسأله پژوهشی، اهمیت، اهداف و فرضیه های پژوهش ذکر گردید. در ادامه، روش پژوهش و نحوه برآورد الگو بیان شد. سپس قلمرو پژوهش از جهات مکانی و زمانی بیان شد. در فصل دوم نیز به مبانی نظری و پیشینه پژوهش پرداخته میشود.
فصل دوم:
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه
در فصل قبل به ارائه توضیحاتی در مورد کلیات تحقیق پرداخته شد. با توجه به اینکه در این پایان نامه تأثیر نوسانات نرخ ارز و قیمت نفت بر رشد اقتصادی بررسی خواهد شد، به این منظور در این فصل توضیحاتی در مورد مبانی نظری نرخ ارز و نفت، و همچنین پیشینه پ‍ژوهش ارائه میشود.
۲-۲- نگاهی گذرا به ارز
۲-۲-۱- بازار ارز
تجارت کالا و خدمات در داخل هر کشور بر اساس پول رایج ملی صورت میگیرد. ولی تجارت خارجی معمولاً مستلزم پرداخت و دریافت وجوه به پولهای خارجی است. بنابراین در تجارت خارجی مسئله تبدیل پول به پولهای خارجی و تبدیل پولهای خارجی به پول ملی پیش میآید. بازار ارز یا بازار مبادله پول، به بانکهای بزرگ تجاری اصلاق میشود که در مراکز مالی بزرگ یا مراکز مالی کوچک وجود دارد و در آن افراد، مؤسسات و بانکها به خرید و فروش پولهای خارجی یا ارز میپردازند (بروجردی، ۱۳۷۶).

۲-۲-۲- دلایل عرضه ارز
عرضه ارز برای یک کشور میتواند از صادرات کالاها و خدمات، دریافت کمکهای خارجی بلاعوض، سرمایهگذاری خارجیان مانند خریداران اوراق قرضه کشور و عملیات سوداگری و خرید و فروش تأمینی ارز خارجی ایجاد شود. از عوامل مختلف حاضر میتوان تقسیمبندی دیگری نیز ارائه داد و تمامی عوامل موجود را به ۴ گروه تقسیم کرد:
در سطح اول مصرفکنندگان واقعی ارز نظیر جهانگردان، واردکنندگان، صادرکنندگان، سرمایهگذاران و مانند آنها قرار دارند. این گروه استفاده کنندگان اولیه و با واسطه ارز و عرضه کنندگان آن هستند.
در سطح دوم بانکها قرار دارند. این بانکها همانند یک اتاق پایاپای بین گروه متقاضیان ارز و عرضه کنندگان آن عمل میکنند (به فرض عدم وجود بازار موازی ارز).
در سطح سوم دلالان قرار دارند که از طریق بانکهای تجاری کشور خود، ورود و خروج ارز را بین خود تسویه میکنند.
۲-۲-۳- دلایل تقاضای ارز

1. 1. خرید کالاها و خدمات از کشورهای دیگر (واردات) یا مسافرت به خارج که به نوعی واردات است دلیل عمده تقاضای ارز در داخل کشور است.

1. 1. خرید داراییهای مالی در یک کشور خاص، تمایل به افتتاح حساب بانکی خارجی، خرید سهام یا اوراق قرضه خارجی یا کسب مالکیت مستقیم سرمایه فیزیکی.

1. 1. اجتناب از زیان یا کسب سود که میتواند منتج از تغییرات نرخ ارز باشد. افرادی که فکر میکنند ارزش پول خارجی در آینده افزایش خواهد یافت، به خرید ارز اقدام میکنند و برعکس. چنین عملیات ریسکپذیری، سوداگری ارز نامیده میشود. افراد دیگری که باید پول واردات کالا را در آینده پرداخت کنند، مکن است برای کاهش ریسک انتظاری ناشی از گران شن آن در آینده، ارز مورد نیاز را امروز خریداری کنند. عملیاتی که برای اجتناب از ریسک تغییرات نرخ ارز انجام میگیرد خرید و فروش تأمینی ارز نامیده میشود.

پس کل تقاضای ارز در هر مقطعی ناشی از این سه تقاضاست:

1. 1. تقاضای کالا و خدمات و پرداختهای انتقالی به خارجیان

1. 1. تقاضا برای سرمایهگذاری روی داراییهای خارجی

1. 1. تقاضای بورس بازی بر مبنای ریسکپذیری و ریسکگریزی افراد (خواجه نائینی،۱۳۸۳)

۲-۲-۴- انواع نرخ ارز در رابطه با تغییرات بازار
در مطالعات پیرامون نرخ ارز با سه مفهوم نرخ ارز اسمی، واقعی و مؤثر روبرو هستیم که در ادامه هر یک به اختصار توضیح داده شدهاند.
۲-۲-۴-۱ نرخ اسمی ارز^[۳]
نرخ اسمی ارز را میتوان به صورت واحدهایی از پول خارجی و یا بالعکس تعریف نمود. برخی از کشورها نرخ اسمی ارز را واحدهایی از پول خارجی در مقابل یک واحد از پول داخلی تعریف میکنند که دو روش دارای یک مفهوم است و با یکدیگر تفاوت ماهوی ندارد. در رژیم نرخهای مبادله ثابت نگهداشته شده، نرخ اسمی ارز توسط مقامات پولی کشور یا بانک مرکزی اعلام میشود، در حالی که نرخ مزبور در رژیم نرخهای مبادله شناور (آزاد و مدیریت شده) از طریق نیروهای حاکم بر بازار تعیین میگردد. (بروجردی، ۱۳۷۹)
نرخ اسمی ارز همان نرخ رسمی است که دولت و بنگاههای اقتصادی از آن برای معاملات بین المللی استفاده میکنند و در نشریات آماری سازمانهای بین المللی از جمله صندوق بین المللی پول^[۴] (IMF) ثبت میگردد (شاکری،۱۳۸۳).
نرخ اسمی ارز، ارزش پول را در زمان حال نشان میدهد، در حالیکه نرخ واقعی ارز، مفهومی است که بیشتر برای تحلیل روند و جهتگیری تعادل تجاری، تعادل ترازپرداختها و وضعیت رقابتی اقتصاد یک کشور در بلندمدت مورد استفاده قرار میگیرد (بروجردی،۱۳۷۶).
۲-۲-۴-۲- نرخ واقعی ارز^[۵]
نرخ اسمی ارز نمیتواند به طور واقعی درجه رقابت خارجی یک کشور را مشخص نماید و در این راستا، قادر به اندازه گیری هزینه تولید کالاهای تجاری نیست. بنابراین، برای تحلیل تراز جاری و تجاری تراز پرداختها، اندازه گیری هزینه تولید کالاهای تجاری و تشخیص موقعیت رقابتی کشور، روند واقعی نرخ ارز و قدرت واقعی پول داخلی، باید از نرخ واقعی ارز بهره جست. به این سان نرخ واقعی ارز یک مفهوم واقعی است و بیانگر قیمت نسبی و هزینه نسبی کالاهای تجاری و غیرتجاری و یا کالاهای تولید شده در دو کشور است.
نرخ واقعی ارز در سطح کلان میان بازارهای کالاها و داراییها در اقتصاد داخل با بازارهای کالا و داراییها در اقتصاد خارج رابطه بوجود میآورد (بروجردی، ۱۳۷۹).
۲-۲-۴-۳- نرخ مؤثر ارز^[۶]
بسیاری از کشورها با رژیم نرخهای مبادله ثابت نگهداشته شده، ارزش پول خود را ثابت نگه میدارند و به هنگام عدم توازنهای خارجی به جای کاهش و یا افزایش ارزش پول داخلی به وضع مالیات بر واردات و صادرات، مالیات اضافی^[۷] بر معاملات ارزی، محدودیتها و کنترلهای دیگر بر واردات از جمله تسهیلات و امتیازات برای صادرات، نرخهای ترجیهی برای صادرات و هر عامل دیگری که برای بدست اوردن ارز از طریق فروش کالا و خدمات در خارج از کشور ایجاد انگیزه بنماید، میپردازند. اقدامات مذبور موجب میگردد نرخ ارزی که به وسیله آن دریافتیها و پرداختیهای صادرکنندگان و واردکنندگان صورت میگیرد، با نرخ ارز رسمی یا اسمی متفاوت باشد. این چنین نرخ ارزی را نرخ مؤثر ارز میگویند. بنابراین، نرخ مؤثر ارز عبارت است از تعداد واحدهایی از پول داخلی که به طور عملی و با احتساب کلیه محدودیتها یا تسهیلات، در مقابل معامله بین المللی یک واحد از پول خارجیف دریافت یا پرداخت میشود. یعنی نرخ مؤثر ارز میانگین وزنی نرخهای ارز میان پول داخلی و پول کشورهای عمده طرف معامله با کشور است، به گونهای که اوزان بکار برده شده در ارزش برابری پول به وسیله اهمیت نسبی تجارت کشور با هر کشور طرف معامله محاسبه میشود (بروجردی، ۱۳۷۹).
۲-۲-۵- انواع نظامهای نرخ ارز
نظام پولی بین المللی تا کنون فراز و نشیبهای فراوانی را طی کرده است. در فاصله سالهای ۱۹۱۴-۱۸۸۰ میلادی که نظام استاندارد طلا در بسیاری از کشورها اقتداری تام داشت، مقامات پولی هر کشور، قیمت طلا را بر حسب پول ملی ثابت نگهداشته و سپس آماده میشوند که به خرید و فروش هر مقدار از طلا در آن قیمت بپردازند. قبل از جنگ جهانی دوم، طی دوران سیستم واحد پولی طلا، ارزش خارجی همه پولها به وسیله ثابت نگهداشتن قیمتهای آن پولها بر حسب طلا تعیین میشدند. بعد از جنگ جهانی دوم، نزدیک به ۳۰ سال (۷۲-۱۹۴۴)، ارزش پولهای جهانی به طور ثابت نسبت به یکدیگر تعیین میگردید. این سیستم به رژیم نرخهای مبادله ثابت نگهداشته شده^[۸] معروف است. در این سالها، ارزش بسیاری از پولهای به دلار ثابت شده بود، در حالی که ارزش دلار به طلا قفل گردیده بود.^[۹] در مارس ۱۹۷۳، این سیتم واژگون شد و مجموعهای از روش های دیگر نرخ مبادله همچون رژیم نرخ مبادله شناور، شناور اداره شده، ثابت شده و… جایگزین آن گردید. به طور خلاصه، رژیمهایی که در حال حاضر در نظام پولی بین المللی حاکم هستند، به دو دسته تقسیم میشوند و عبارتند از : (بروجردی، ۱۳۷۹)