جدول (۴-۳۴) آزمون تعقیبی نشان داد بیشترین تفاوت بین ناحیه ۲ با ناحیه ۳ و ۴ و ناحیه ۴ با ناحیه ۲ و ۵ و ناحیه ۵ با ناحیه ۳ و ۴ می‌باشد.
۴-۴- قسمت چهارم: تحلیل یافته‌های مصاحبه
در این پژوهش علاوه بر پرسشنامه از ابزار مصاحبه نیز استفاده شده، که این پرسشنامه متناسب با ادبیات تحقیق، در قالب چند سؤال نیمه ساختار یافته طراحی شده است. یک نمونه ۳۰ نفری از دانش آموزان بر حسب تصادف انتخاب شده و سؤالات مورد نظر به صورت تک به تک از آن‌ها پرسیده شد.
سوال ۱: به نظر شما یاد دادن مهارت‌های زندگی مثل حل مساله، تصمیم گیری و… توسط دبیرستان تا چه حد ضرورت دارد؟
حدود ۸۰% دانش آموزان گزارش کرده اند که آموزش مهارت‌های زندگی در دبیرستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده، مهارت‌های زندگی را آن دسته مهارت‌هایی می‌دانستند که برای رفتار موثر در زندگی امروز به کار گرفته می‌شوند. هر فردی که در جامعه زندگی می‌کند لازم است با یک سری مهارت‌ها آشنا باشد و در صورت عدم آشنایی با این مهارت‌ها در زندگی فردی و اجتماعی اش دچار مشکل می‌شود. این مهارت‌ها کمک می‌کند تا فرد زندگی سالم تری داشته باشد و ارتباط بهتری با دیگران برقرار کند، دارای قدرت تصمیم گیری بالاتری باشد و بتواند مشکلاتش را در زندگی حل کند و در مجموع از سلامت روانی و اجتماعی خوبی برخوردار باشد.

سوال ۲: در دروس مختلف دبیرستان تا چه حد به آموزش مهارت‌های زندگی بها و توجه شده است؟
بیش از نیمی ‌از دانش آموزان بیان نمودند، با توجه به اهمیت مهارت‌های زندگی، در دروس مختلف دبیرستان به آن بهاء داده نشده است و در دروسی مثل درس دین و زندگی، در فصل‌های آخر کتاب در مورد ازدواج، چگونه رفتار کردن با خانواده، نقش زن در زندگی صحبت شده و معلم درس در مورد این مهارت‌ها و این مباحث در کلاس صحبت می‌کند. در سال اول در درس پرورشی راجع به مهارت‌ها صحبت می‌کردند مثل مهارت‌های انتخاب دوست، نحوه برقراری ارتباط و…اما در دروس دیگر توجه کافی به این مساله نشده و بیشتر معلمان در مورد تست‌های کنکور، کتاب‌های درسی و رشته‌های دانشگاهی در کلاس بحث می‌کنند. در دبیرستان به ما (دانش آموزان ) حداقل‌ها هم آموزش داده نمی‌شود علت این ضعف در نبود آموزش صحیح است.
سوال ۳: در حال حاضر به نظر شما تا چه حد خودت و سایر دانش اموزان دبیرستان دارای مهارت‌های زندگی می‌باشند؟
حدود ۴۰% دانش آموزان پاسخ دادند که دارا بودن مهارت‌های زندگی بستگی به خود افراد دارد، مثلا یک سری از افراد گفتند ما در ارتباط اجتماعی قوی تر هستیم ولی در تصمیم گیری‌ها بسیار عجولانه عمل می‌کنیم و از روی ظاهر به قضیه نگاه می‌کنیم و برخی اذعان کردند که در برقراری ارتباط اجتماعی بسیار ضعیف هستیم، به دلیل محدودیت‌هایی که خانواده‌ها می‌گذارند. بیش از ۵۰% دانش آموزان اذعان کردند که هیچگونه اطلاعات جامع و کاملی در مورد آموزش مهارت‌های زندگی نداریم.
سوال ۴: آیا در دبیرستان تلاشی از جانب دبیران دروس مختلف و یا مدیریت مدرسه برای آموزش مهارت زندگی انجام می‌گیرد؟
حدود ۱۰% دانش آموزان پاسخ دادند که آموزش مهارت‌های زندگی تنها محدود به مدرسه و آموزش و پرورش نیست بلکه تمامی‌نهادها در این خصوص نقش دارند. روحانی(۱۳۸۳) بیان می‌کند، تمامی‌نهادها در آموزش مهارت‌های زندگی به دانش آموزان نقش دارند، نمی‌توان گفت که آموزش مهارت‌های زندگی فقط وظیفه نهاد خاصی است. سازمان بهزیستی، آموزش و پرورش و به طور کلی تمامی‌نهادها مسئول آموزش مهارت‌های زندگی هستند. حدود ۲۰% دانش آموزان اذعان کردند که برای آموزش مهارت‌های زندگی از سوی مسئولان مدرسه هیچ اقدامی‌صورت نگرفته است فقط درس، پرسش و امتحان بوده است. حدود ۴۰% دانش آموزان پاسخ دادند که مربیان پرورشی یک سری متن‌هایی را می‌خوانند و از تجربیات شان صحبت می‌کنند، کلاس‌ها را به صورت کنفرانسی و به صورت گروه‌های ۴ تا ۵ نفره تقسیم می‌کنند و در رابطه با مهارت‌های زندگی هرموضوعی که خودمان (دانش آموز) مایل هستیم بحث و گفتگو می‌کنیم. ولی متاسفانه تخصص کافی در زمنیه آموزش مهارت‌های زندگی نداشته، مشاورین در این زمینه خوب عمل می‌کردند که برنامه آموزش مهارت‌های زندگی را از حیطه کاری مشاوران در مدرسه خارج نمودند. ۱۰% دانش آموزان بیان نمودند، مدیر مدرسه هر ماهی از یک مشاوره دعوت به عمل می‌آورد تا در خصوص مهارت‌های زندگی با دانش آموزان صحبت کنند. ۲۰% دانش آموزان پاسخ دادند که حجم کتابها و درس‌ها زیاد و در مدارس دیگر توجهی به آموزش این مهارت‌ها نمی‌شود، فقط به دنبال ارتقای رتبه علمی ‌مدرسه هستند.
فصل پنجم
نتیجه گیری
مقدمه
در این فصل، به بیان خلاصه ای از فصل‌های گذشته، نتایج برگرفته شده از خصوصیات و ویژگی‌های نمونه آماری و نتایج حاصل از آزمون سؤال‌های تحقیق پرداخته شده است. با توجه به نتایج بدست آمده، پیشنهادهایی برای ارتقاء سطح مهارت‌های زندگی دانش آموزان ارائه شده و ضمن بیان محدودیت‌های پژوهش، با توجه به تجربیات حاصل از انجام پژوهش، پیشنهادهایی برای محققین آینده که علاقمند به پژوهش در این زمینه می باشند، ارائه گردیده است.
۵- ۱- خلاصه موضوع و روش‌ها
هدف این پژوهش ارزیابی ضرورت و خلاء‌های موجود در مهارت‌های دانش آموزان مقطع متوسطه شهر اصفهان بوده است.
سؤالات تحقیق با توجه به اهمیت آموزش مهارت‌های زندگی و مؤلفه‌های آن (حل مساله، تصمیم گیری، برقراری ارتباط، شهروند جهانی، مشارکت و همکاری، فناوری اطلاعات) و با توجه به ویژگی‌های دموگرافیک افراد جامعه آماری (جنسیت، پایه تحصیلی، رشته تحصیلی، ناحیه آموزشی) تدوین و مورد بررسی قرار گرفت.
در این تحقیق از طرح توصیفی ـ پیمایشی استفاده گردیده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان (دختر و پسر) پایه سوم و چهارم متوسطه شهر اصفهان در سال تحصیلی ۹۲- ۹۱ به تعداد ۲۷۸۷۸ نفر بوده که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ـ طبقه ای متناسب با حجم ۲۰۹ نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. ابزار اندازه گیری استفاده شده در این پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته مهارت‌های زندگی و مصاحبه نیمه ساختار یافته بود.
پرسشنامه‌ها قبل از اجرای نهایی روی یک نمونه ۳۰ نفری اعتبار سنجی شد و ضریب پایایی۹۰/۰ برای پرسشنامه مهارت‌های زندگی بدست آمد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با نرم افزار spss در دو سطح توصیفی و استنباطی صورت گرفت. در سطح توصیفی با بهره گرفتن از شاخص‌های آماری مانند فروانی، درصد، میانگین، انحراف معیار، جدول و نمودارها و در سطح آمار استنباطی متناسب با سطح سنجش داده‏ها و همچنین فرضیه‌های پژوهش از آزمون t تک نمونه ای، آزمونt مستقل، آزمون تحلیل واریانس و آزمون‌های تعقیبی، ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید.
۵- ۲- بحث و نتیجه گیری
آموزش مهارت‌های زندگی فرد را برای غلبه بر تنشها و مشکلاتی که گریبانگیر فرد و جامعه است آماده می‌کند. منظور از مهارت‌های زندگی آن نوع توانایی‌های عملی است که برای موفقیت و احساس شادمانی در زندگی روزمره مورد نیاز می‌باشد و اهداف آموزشی این مهارت‌ها از الزامات و نیازهای روزمره استخراج می‌شود. مهارت‌های زندگی بسیار متعدد هستند و ماهیت و انواع آن با توجه به موقیعت‌ها، فرهنگ و جوامع تغییر می‌یابد.
آموزش مهارت‌های زندگی مورد تاکید بسیاری از صاحب نظران تعلیم و تربیت بوده است. برای مثال از نظر دیویی هدف تعلیم و تربیت آماده کردن شهروندان برای اداره خود است و این یادگیری مثل هر یادگیری دیگر باید از راه عمل صورت گیرد. به نظر دیویی بزرگترین نقص آموزشگاههای سنتی که مایه بسی تاسف است، آن است که در آن سعی شود در محیطی که فاقد هرگونه روح اجتماعی است برای اجتماع، اعضای شایسته و مفید تربیت کند (شکوهی،۱۳۶۹،ص۲۰۳).
اهمیت مهارتهای زندگی برای مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و تاثیر آن بر بهبود فردی و اجتماعی و افزایش توانمندی افراد سبب شده است تا این موضوع در برنامه‌های درسی مدارس در اکثر نظام‌های آموزشی مورد توجه قرار گیرد. در این بین دانش آموزان مقطع متوسطه به لحاظ شرایط خاص دوره نوجوانی و بلوغ، ویژگی‌های منحصر به فرد و خاصی دارند. امروزه بخش قابل توجهی از برنامه‌های رسمی‌نظام آموزشی دنیا به آموزش مهارت‌های زندگی اختصاص یافته است (ادیب،۱۳۸۲). اهمیت میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه بدین جهت است که این دوره از یک طرف ورود و استمرار دوره نوجوانی است که دوره بحرانی نامیده می‌شود و از طرف دیگر مهم این است که چگونه به هویت اجتماعی خود پی ببرند و چگونه به خودشناسی برسند و نیز در زندگی اجتماعی با تغییرات گوناگون به طور موثر مواجه شوند و مشکلات زندگی خود را حل نمایند. از این رو شناسایی مهارت‌های زندگی مورد نیاز دانش آموزان این دوره، اطلاعات اساسی را برای تدوین برنامه‌های آموزش مهارت‌های زندگی فراهم می‌سازد و ما را در ارائه آموزش‌هایی در جهت بهبود زندگی فردی و توانمندسازی شهروندان آینده یاری می‌کند.
با توجه به اهمیت و نقش ارزنده آموزش مهارت‌های زندگی در ارتقای بهداشت روانی و تاثیر آن در ارتقاء توانایی‌های روانی و اجتماعی دانش آموزان، پژوهش حاضر به منظور ارزیابی ضرورت و خلاء‌های موجود در مهارت‌های زندگی دانش آموزان مقطع متوسطه در شهر اصفهان انجام پذیرفت و به نتایج زیر دست یافت.
۵-۳- یافته‌های تحقیق
۵-۳- ۱- تحلیل یافته‌های کمی
سوال اول) آیا میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت‌های زندگی پایین تر از حد متوسط است؟
میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت‌های زندگی با میانگین ۲۳/۲ در دبیرستان پایین تر از حد متوسط است و این نشان می‌دهد که میزان آشنایی دانش آموزان با آموزش مهارت‌های زندگی در دبیرستان از نظر آماری معنادار است و فرض ادعای پژوهشگر مورد تایید قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که نظام آموزشی کشور در دستیابی به اهداف آموزش مهارت‌های زندگی موفق نبوده است این در حالی است که یادگیری مهارت‌های زندگی با توجه به مبانی روانشناختی آن از اهداف اساسی و ضرورت‌های نظام‌های آموزشی است. خصوصیات برجسته رشدی نوجوانان همچون بلوغ جسمی‌ و پیامدهای روانشناختی آن، جستجوی هویت، آشفتگی‌های عاطفی، تجدیدنظر در روابط بین خود و دیگران، تفکر انتزاعی و تجسم گزینه‌های گوناگون برای زندگی و… از جمله عواملی هستند که در صورت عدم توجه به موقع آنها از طریق آموزش مهارت‌های زندگی می‌تواند رفتارهای نابهنجار و حتی مخرب را برای نوجوانان و جوانان به دنبال داشته باشد. این امر لزوم توجه بیشتر به ارتقای سطح آگاهی دانش آموزان از مهارت‌های زندگی را می‌رساند، چرا که پایین بودن سطح مهارت‌های زندگی سبب می‌شود توانایی فرد در برخورد با چالش‌ها و مشکلات زندگی پایین بیاید و موجب ارائه پاسخ‌های هیجانی و نامطلوب نسبت به محرک‌ها و رویدادهای زندگی شود، علاوه بر این می‌تواند سبب افت عملکرد تحصیلی و بروز آسیب‌های روانشناختی در فرد شود. برنامه آموزش مهارت‌های زندگی ضرورتی فراملی و جهانی است که در سطح ملی و جهانی نیز ضرورت توجه ویژه به آن از منطقی نیرومند و مستحکم برخوردار است. بدیهی است برای دستیابی به نسلی سالم، کارآمد و موثر باید دانش آموزان پس از اتمام تحصیلات، علاوه بر مهارت‌های علمی، واجد شرایط اجتماعی کافی، سلامت روانی و قدرت تاثیرگذاری باشند به این ترتیب، به جهت اهمیت علم مهارت‌های زندگی در کلیه ابعاد حیات انسانی، ضرورت آگاهی از آن برای کلیه افراد در هر موقعیت و شرایط به کارگیری اصول اساسی آن در جهت ایجاد زندگی سالم، مفید و رو به تکامل آشکار می‌شود. یافته‌های این پژوهش با تحقیقات فرزام نیا (۱۳۸۱)، ادیب (۱۳۸۲)، اسمیت و کانتر(۱۹۹۵) مطابقت دارد. طبق تحقیق فرزام نیا (۱۳۸۱) میزان آگاهی دانش آموزان از مهارت‌های زندگی در حد پایین تر از متوسط قرار دارد. تحقیق ادیب (۱۳۸۲) مبنی بر این است که میزان دستیابی دانش آموزان به مهارت‌های زندگی در سطح پایین تر از شاخص متوسط قرار دارد و نیز تحقیق اسمیت و کانتر(۱۹۹۵) بیانگر آن است که میزان آگاهی دانش آموزان از مهارت‌های زندگی در حد متوسط ارزیابی شده است.
سوال دوم: آیا میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با مهارت حل مساله پایین تر از حد متوسط است؟
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد، میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت‌های حل مساله با میانگین ۴۲/۲ در دبیرستان پایین تر از حد متوسط است و این نشان می‌دهد که میزان آشنایی دانش آموزان با آموزش مهارت‌های حل مساله در دبیرستان از نظر آماری معنادار است و فرض ادعای پژوهشگر مورد تایید قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که مهارت در حل مساله یکی از ضرورت‌هایی است که هر فردی باید آن را کسب کند. این توانایی فرد را قادر می‌سازد تا به نحو موثرتری مسائل زندگی خود را حل و فصل نموده و موانع پیشرفت را از پیش پای خود بردارد. مشکلات خاصی که منجر می‌شود تا نوجوانان نتوانند مهارت کافی در حل مسائل به دست آورند، عدم دسترسی به اطلاعات کافی در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و اخلاقی است که موجب می‌شود فرد قادر به حل مسائل خود به طریقه مناسب نباشد، نوجوانان در تشخیص مشکلات آگاهی لازم را ندارند، گاهی نوجوانان شناخت کافی از خود و شخصیت خود ندارند، راه‌های برخورد با مشکلات و ارائه راه حل را نمی‌دانند، نوجوان باید بداند در برخورد با مشکلات، چگونه آنها را درجه بندی کند و برای هر کدام راه حل مناسب را پیدا کند. نوجوانان برای افزایش سطح مهارت حل مساله باید سطح دانش و آگاهی خود را در زمینه‌های مختلف (علمی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و …) افزایش دهد، مطالعات خود را افزایش دهند، تحقیق و بررسی کنند، قدرت تجزیه و تحلیل خود را افزایش دهند تا توانمندی لازم را در حل مسائل و مشکلات به دست آورند. به طور کلی زندگی روزمره پیوسته موقعیت‌هایی را خلق می‌کند که محتاج حل مساله است، مهارتی که اگر درست آموزش داده شود، نقش مهمی‌در سلامتی و کامیابی فرد دارد. حل مساله فرد را قادر می‌سازد به طور سازنده با مشکلات زندگی خود مواجه شود. مواجهه سازنده با مشکلات، مهارت فوق العاده ارزشمندی است که آموزش آن برای نوجوانان کاملاً لازم و ضروری است. یافته‌های این پژوهش با تحقیفات ادیب(۱۳۸۲)، خوشابی و همکاران (۱۳۸۷) و شچمن^[۱۲۱] (۲۰۰۶) مطابقت دارد. ادیب (۱۳۸۲) در یافته خود به این نتیجه دست یافت، که حل مساله یکی از ضرورت‌هایی است که هر فردی باید کسب کند ولی مهارت حل مساله در دانش آموزان مقطع متوسطه پایین تر از حد متوسط است. خوشابی و همکاران (۱۳۸۷) نیز به این نتیجه دست یافتند که میزان مهارت حل مساله در دانشجویان پایین تر از حد متوسط قرار دارد. شچمن (۲۰۰۶) نیز به این نتیجه دست یافت که میزان مهارت حل مساله در دانش آموزان پایین تر از حد متوسط قرار دارد.
سوال سوم) آیا میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با مهارت تصمیم گیری پایین تر از حد متوسط است؟
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد، میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت‌های تصمیم گیری با میانگین ۰۸/۲ در دبیرستان پایین تر از حد متوسط است و این نشان می‌دهد که میزان آشنایی دانش آموزان با آموزش مهارت‌های تصمیم گیری در دبیرستان از نظر آماری معنادار است و فرض ادعای پژوهشگر مورد تایید قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که پایین بودن سطح توانایی تصمیم گیری منجر می‌شود تا فرد نتواند در مورد مسائل مهم زندگی خود تصمیم گیری کند. اگر نوجوانان و جوانان نتوانند فعالانه در مورد اعمال خود تصمیم گیری کنند و جوانب مختلف انتخاب خود را بررسی و پیامد هر انتخاب را ارزیابی کنند مسلماً در سطوح بالاتر بهداشت روانی دچار مشکل خواهند شد، نمی‌توانند ارزیابی دقیقی از موقعیت‌ها داشته باشند و همچنین نمی‌توانند هیچ مسئولیتی را در قبال اعمال خود قبول کنند و آمادگی برای تغییر دادن تصمیم‌ها برای انطباق با موقعیت‌های جدید را ندارند. امروزه ایجاد مهارت در تصمیم گیری به عنوان یکی از پایه ای ترین مهارت زندگی به شمار می‌آید زیرا زندگی در جوامع پیشرفته، گسترش ارتباطات اجتماعی و افزایش انتخاب‌ها را فرا راه اقشار مختلف خاصه جوانان قرار داده است. نوجوانان قبل از اتخاذ هر تصمیمی‌درباره آینده خود باید درباره تمایلات، ارزش‌ها، باورها و هیجانات خود اطلاعاتی داشته باشند، یاد بگیرند که با دیگران مشورت کنند. پیش نیاز دیگر برای ارتقاء سطح مهارت تصمیم گیری مطلوب نوجوانان روابط بین فردی می‌باشد که باید مهارت لازم و کافی را در آن کسب کنند. عوامل زیادی در تصمیم گیری نوجوانان موثر می‌باشد از جمله فشار گروه همسالان، رسانه‌های جمعی، سن افراد تصمیم گیرنده، موقعیت زمانی و مکانی، ولی در این میان عاملی که تاثیر بیشتری روی تصمیم گیری نوجوانان دارد خانواده می‌باشد. گاهی اوقات نوجوانان مجبور می‌شوند به خاطر آرزوها و خواسته‌های والدین، تصمیماتی بگیرند که برخلاف میل و علاقه شان می‌باشد. گاهی اوقات نوجوانان در موقعیت‌های ویژه ای قرار می‌گیرند و ممکن است به دلیل فشارها و تنش‌هایی که در روابط خود با دیگران و خانواده با آن روبرو می‌شود یا به دلیل شرایط محیطی در تصمیم گیری‌های خود لجبازی کرده و ضعیف، غیرمنطقی و عجولانه تصمیم گیری کند. بنابراین برای جلوگیری از این مشکل، فرد باید مهارت‌های مدیریت خود و هیجانات خود را ارتقاء دهد و منطقی تر تصمیم گیری کند. تصمیمات صحیح و عقلایی در این موقعیت‌ها نتیجه ای موثر در زندگی فرد به جای خواهند گذاشت و از تعارضات و تنش‌های روانی فرد خواهند کاست. تصمیم گیری‌های غیرمنطقی و نادرست باعث اضطراب و ایجاد افسردگی خواهد شد، تصمیم گیری عاقلانه آینده ای روشن را به وجود خواهد آورد و اطمینان و آرامش ویژه ای را به زندگی فرد هدیه خواهد نمود. یافته‌های این پژوهش با تحقیقات سریکالا و کیشور^[۱۲۲] (۲۰۱۰) و غریبی و همکاران(۱۳۸۱)، مطابقت دارد. سریکالا و کیشور(۲۰۱۰) در یافته خود به این نتیجه دست یافتند که میزان مهارت تصمیم گیری در دانش آموزان پایین تر از شاخص متوسط قرار دارد. غریبی و همکاران (۱۳۸۱)، نیز به این نتیجه دست یافتند که مهارت تصمیم گیری در سازگاری دانش آموزان تاثیر مثبت دارد ولی میزان برخورداری دانش آموزان با مهارت تصمیم گیری پایین تر از حد متوسط است.
سوال چهارم) آیا میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با مهارت برقراری ارتباط پایین تر از حد متوسط است؟
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد، میانگین آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت‌های برقراری ارتباط به میزان ۰۲/۲ در دبیرستان پایین تر از حد متوسط قرار دارد و این نشان می‌دهد میزان آشنایی دانش آموزان با آموزش مهارت‌های برقراری ارتباط در دبیرستان از نظر آماری معنادار است و فرض ادعای پژوهشگر مورد تایید قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که عدم برخورداری دانش آموزان از مهارت روابط بین فردی به خاطر شرایط رشدی آنان و همچنین تغییر و تحولات فرهنگی و محدودیت‌ها و چالش‌های اجتماعی و فرهنگی در خصوص ارتباط می‌باشد. ضعف در مهارت روابط بین فردی باعث می‌شود که فرد نتواند روابط مثبت و موثری با دیگران داشته باشد و توانایی مقابله با مشکلات، ناسازگاری‌ها و همچنین توانایی همدلی و همفکری با دیگران را ندارد. انسان از طریق ارتباط برقرار کردن با دیگران نیاز اساسی خود را به بقاء، امنیت و آرامش و نیازهای انتزاعی تر همچون عزت نفس، خودشکوفایی و شرکت موثر در یک دنیای متنوع اجتماعی را برطرف می‌کند. می‌توان گفت شرایط فرهنگی و اجتماعی یکی از علل فقدان مهارت روابط بین فردی در دانش آموزان است. افراد درگیر ارتباطات می‌شوند و با دیگران پیوند برقرار می‌کنند و پیوندهای خود را عمیق تر می‌کنند تا هویت پیدا کنند و در ضمن، مشکلات خود را رفع و امکانات موجود پیرامون خود را پیدا نمایند تا زندگی باروری داشته باشند. یافته‌های این پژوهش با تحقیقات ادیب(۱۳۸۲)، خوشابی و همکاران (۱۳۸۷) و پسندیده (۱۳۸۹) مطابقت دارد. ادیب (۱۳۸۲) در تحقیق خود به این نتیجه دست یافت، مهارت برقراری ارتباط یکی از ضرورت‌هایی است که هر فردی باید کسب کند، از طریق ارتباط است که فرد به امنیت و آرامش می‌رسد. اما مهارت ارتباط در دانش آموزان مقطع متوسطه پایین تر از حد متوسط است. خوشابی و همکاران (۱۳۸۷) نیز به این نتیجه دست یافتند که میزان مهارت برقراری ارتباط در دانشجویان پایین تر از حد متوسط قرار دارد. پسندیده (۱۳۸۹) به این نتیجه دست یافت، که نوجوانان در برقراری ارتباط با دیگران احساس ناتوانی می‌کنند و این نشأت گرفته از شرایط اجتماعی و تغییر و تحولات فرهنگی است. مهارت ایجاد و حفظ روابط بین فردی بین دانش آموزان دبیرستانی پایین تر از سطح متوسط می‌باشد.
سوال پنجم) آیا میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با مهارت مشارکت و همکاری پایین تر از حد متوسط است؟
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد، میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت‌های مشارکت و همکاری با میانگین ۰۹/۲ در دبیرستان پایین تر از حد متوسط است و این نشان می‌دهد که میزان آشنایی دانش آموزان با آموزش مهارت‌های مشارکت و همکاری در دبیرستان از نظر آماری معنادار است و فرض ادعای پژوهشگر مورد تایید قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که فعالیت‌هایی که در آن‌ها همکاری و مشارکت وجود دارد، دانش آموزان می‌آموزند تا کارها را تقسیم کنند، به احساسات و عواطف دیگران احترام بگذارند و به طور کلی افراد بهتر و موثرتری باشند، شرکت در فعالیت‌های گروهی، تا حد زیادی باعث رشد و توسعه شخصیت و اجتماعی شدن دانش آموزان می‌گردد. یادگیری همکاری و تعاون در افراد، مستقیما به توسعه مهارت‌های اجتماعی، توانایی در برقراری ارتباط موثر و مثبت و احترام به دیگران وابسته است. از طریق مشارکت است که دانش آموزان یاد می‌گیرند که کارها را تقسیم کنند، به احساسات دیگران احترام بگذارند و سعی کنند عضو بهتری در جمع باشند. هنگامی‌که دانش آموزان به جای دنبال کردن هدف شخصی خود به سمت اهداف جمعی و مشترک حرکت کنند، رفتارهای ناشایست و مخرب تبدیل به رفتارهای سازنده و مثبت می‌شوند. با توجه به اهمیت این مهارت، مدارس باید فرصت‌هایی را برای دانش آموزان فراهم کنند تا به نحو شایسته تری بتوانند مهارت مشارکت و همکاری را در خود تقویت کند. یافته‌های این پژوهش با تحقیقات ادیب(۱۳۸۲) و نیازآذری و همکاران(۱۳۸۹) مطابقت دارد. ادیب (۱۳۸۲) در تحقیق خود به این نتیجه دست یافت که میزان برخورداری نوجوانان از مهارت مشارکت و همکاری در دبیرستان پایین تر از حد متوسط قرار دارد. نیازآذری و همکاران (۱۳۸۹) به این نتیجه دست یافتند که فعالیت‌هایی که در آن‌ها همکاری و مشارکت وجود دارد، دانش آموزان می‌آموزند تا کارها را تقسیم کنند، به احساسات و عواطف دیگران احترام بگذارند، اما مهارت مشارکت و همکاری در دانش آموزان دبیرستانی پایین تر از حد متوسط است.
سوال ششم) آیا میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با مهارت شهروند جهانی پایین تر از حد متوسط است؟
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد، میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت‌های شهروند جهانی با میانگین ۲۷/۲ در دبیرستان پایین تر از حد متوسط است و این نشان می‌دهد میزان آشنایی دانش آموزان با آموزش مهارت‌های شهروند جهانی در دبیرستان از نظر آماری معنادار است و فرض ادعای پژوهشگر مورد تایید قرار گرفت. یافته نشان داد پایین بودن مهارت شهروند جهانی باعث می‌شود که دانش آموزان نتوانند ویژگی‌ها، ارزش‌ها، توانایی درک، پذیرش و توانایی تحمل تفاوت‌های فرهنگی را بشناسند. در صورتی که شناسایی ویژگی‌ها و خصوصیات شهروند خوب و سازماندهی عناصر و مولفه‌های نظام آموزشی برای پرورش و رشد شهروندی جهانی، یکی از عمده ترین اهداف نظام آموزشی کشورهای مختلف جهان را تشکیل می‌دهد. بی تردید یکی از مهم ترین و اساسی ترین وظایف مدارس تربیت شهروندانی آگاه، متعهد، فعال، خلاق و جامع نگر است. افرادی که بتوانند خود را با ارزش‌ها، آداب و رسوم جامعه محلی، ملی و جهانی سازگار نمایند. در واقع مدارس جایی هستند که دانش آموزان در آن با حقوق و مسئولیت‌های شهروندی و مدنیت آشنا شده و خود را برای زندگی در اجتماع بزرگ آماده می‌کنند. یافته‌های این پژوهش با تحقیقات غریبی(۱۳۸۱)، رمضانخانی و سیاری(۱۳۸۲) و فتحی واجارگاه و اعلائی(۱۳۸۹) مطابقت دارد. غریبی(۱۳۸۱) در تحقیق خود به این نتیجه دست یافت که میزان برخورداری دانش آموزان از مهارت شهروند مسئول بودن پایین تر از حد متوسط قرار دارد. رمضانخانی و سیاری (۱۳۸۲) به این نتیجه دست یافتند که توانایی تفکر انتقادی، تمایل به حل تعارضات خود با دیگران به روش‌های مسالمت آمیز که یکی از موارد مهم، شهروند مسئول می‌باشد، در دانش آموزان دبیرستانی پایین تر از حد متوسط قرار دارد. فتحی واجارگاه و اعلائی(۱۳۸۹) به این نتیجه دست یافتند که مهارت شهروندی در کشورهای مختلف به دلیل مسائل مختلف اقتصادی، سیاسی، تکنولوژی و بوم شناختی با شهروندان سایر ملل در ارتباط مداوم می‌باشند و از همین رو باید برنامه‌های درسی مدارس فرصت‌هایی را فراهم کنند تا دانش آموزان بتوانند شناخت مختصری از مردمان سایر کشورها به دست آورند.
سوال هفتم) آیا میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با مهارت استفاده از فناوری و اطلاعات پایین تر از حد متوسط است؟
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد، میانگین میزان آشنایی دانش آموزان مقطع متوسطه با آموزش مهارت استفاده از فناوری و اطلاعات با میانگین ۴۶/۲ در دبیرستان پایین تر از حد متوسط است و این نشان می‌دهد که میزان آشنایی دانش آموزان با آموزش مهارت‌های استفاده از فناوری و اطلاعات در دبیرستان از نظر آماری معنادار است و فرض ادعای پژوهشگر مورد تایید قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد، پایین بودن مهارت استفاده از فناوری اطلاعات به دلیل عدم قابلیت و ناتوانی دانش آموزان در دسترسی به اطلاعات، عدم استفاده از منابع و فناوری اطلاعاتی، عدم ارزیابی و کاربرد بهینه آن اطلاعات توسط دانش آموزان و… باعث پایین بودن میزان مهارت فناوری اطلاعات در دانش آموزان می‌شود. استفاده بهینه از فناوری اطلاعات و قابلیت و توانایی در دسترسی به اطلاعات باعث نو شدن افکار ذهنی و تقویت آموخته‌ها در دانش آموزان می‌گردد. با آموزش فناوری اطلاعات، دانش آموزان چگونگی بهره برداری و استفاده از آن را در سایر رشته‌های دیگر یاد می‌گیرند. هدف از آموزش فناوری اطلاعات، زمینه سازی برای تربیت افرادی است که بعدها خود متخصصان و خبرگان این فن شوند و همچنین مقدمات آموزش افراد فراهم می‌شود که بعدها به عنوان کاربر از این فناوری بهره مند خواهند شد. یافته‌های این پژوهش با تحقیقات، طیرانی راد (۱۳۸۷) و منتظر (۱۳۸۱) مطابقت دارد. طیرانی راد (۱۳۸۱) در تحقیق خود به این نتیجه دست یافت که میزان استفاده از فناوری اطلاعات در دانش آموزان پایین تر از حد متوسط قرار دارد. منتظر (۱۳۸۱) به این نتیجه دست یافت، تسلط دانش آموزان بر استفاده از مهارت فناوری اطلاعات پایین تر از حد متوسط است.
سوال هشتم) آیا بین هریک از مولفه‌های مهارت‌های زندگی رابطه وجود دارد؟

آقای مراد ثقفی در این ارتباط بر این نظر است که: شاید این درایت گردانندگان و خط دهندگان اصلی انقلاب بود که رهبر نهضت آزادی را به عنوان نخست وزیر انقلاب اسلامی مطرح کردند چون مجموعه خواسته های جامعه را خوب بازتاب می داد. علاوه بر این فاصله همه نیروها با نهضت آزادی کمتر از فاصله هر کدامشان بود با هم. برای مثال فاصله چپی ها و نیروهای اسلامی سنتی از یکدیگر بیشتر بود تا هر کدامشان با نهضت آزادی. فاصله چپی ها با مجاهدین بیشتر بود تا نهضت آزادی. نهضت آزادی میانگین یا انتخاب طبیعی این انقلاب بود.^[۵۷]

آقای تقی رحمانی بر این نظر است که: آقای خمینی می گفت که تشکیل دولت کار ما نیست. بنابراین می بایست از میان ملی- مذهبی ها که نزدیکتر بودند کسی رئیس دولت می شد و آنرا شکل می داد. یکی از کسانی که در تعیین مهندس بازرگان به نخست وزیری نقش مهمی داشت آقای مطهری بود که به وی بسیار اعتماد داشت. زیرا معتقد بود که بازرگان اشتباهات روشنفکران را ندارد و همچنین توانایی تشکیل دولت را دارد. این در حالی بود که آقای مطهری در شورای انقلاب اولیه آقای طالقانی را به عضویت نپذیرفت چون با او مشکل داشت. البته نقش آقای دکتر یزدی را نیز در این مورد نباید نادیده انگاشت، به خصوص که وی در پاریس مشاور آقای خمینی بود.^[۵۸]
آقای هاشم صباغیان بر این نظر است که: در آن زمان مهندس بازرگان تنها بدیلی بود که می توانست این مسؤولیت را برعهده بگیرد. زیرا وی حدود چهل سال سابقه فعالیت سیاسی و مذهبی داشت و مردم پشتیبانش بودند. در آن مقطع مشابه شخصیت ایشان که سابقه طولانی سیاسی- مذهبی داشته باشد، نبود. البته شخصیتهای دیگری بودند که همگی فقط سوابق سیاسی داشتند. حتی قبل از پیروزی انقلاب آقای خمینی با مهندس بازرگان در این باره مشورت کرده بود. بعد از پیروزی آقای خمینی با مشورت اعضای شورای انقلاب و دیگر روحانیون ایشان را انتخاب کردند. امام به این دلیل مهندس بازرگان را انتخاب کرد که به وی اعتماد کامل داشت. به خصوص که قبل از این ایشان را به همراه چهار نفر دیگر برای سروسامان دادن به اعتصابات شرکت نفت انتخاب کرده بود.^[۵۹]
آقای امیر محبیان بر این نظر است که: اصولاً شیعه در طول تاریخ ایدئولوژی مبارزه بوده است، نه ایدئولوژی اداره حکومت - به غیر از دوره آرمانی امیرالمؤمنین - اصولاً روحانیت حکومت ها را ظلم می دانستند، لذا برای مبارزه با آن برنامه ریزی می کردند ولی برای اداره حکومت چون آنرا بسیار دور می دیدند، برنامه ریزی نمی کردند. از اینرو ساختار روحانیت که برای مبارزه علیه شاه قوی بود، آمادگی لازم را برای اداره حکومت نداشت. پس از سقوط شاه امریکا احساس خطر شدید می کرد که نکند دولتی با موضع به شدت ضد امریکایی بر سر کار بیاید. این بود که دولت مهندس بازرگان بر سر کار آمد تا هم لیبرال های معترض به شاه را که به انقلاب پیوسته بودند راضی نگه دارد و هم مذهبی‌های مخالف شاه را.^[۶۰]
آقای ابراهیم یزدی بیان می دارد که: رهبری انقلاب در جایگاهی قرار گرفته بود که هیچ راهی جزء این نبود که دولت جدید را معرفی کند. در برنامه سیاسی مصوب، تشکیل دولت موقت پیش بینی شده بود. در آن تاریخ هیچ فردی به اعتبار مهندس بازرگان وجود نداشت که این مسؤولیت به عهده اش واگذار شود، به اعتقاد من نه در آن تاریخ و نه در ۲۵ سال بعد از انقلاب، هیچ شخصیت سیاسی موجهی به اعتبار مهندس بازرگان که مورد قبول مسلمان ها و غیرمسلمان ها باشد وجود نداشت و ندارد. بنابراین دعوت آقای خمینی از آقای بازرگان به پاریس و طرح برنامه سیاسی با ایشان موجه ترین حرکت ممکن در آن زمان بود.^[۶۱]
اکنون آنچه را که در سطور بالا در قالب نظرات مختلف بیان داشته شد می توان در چارچوب مفاهیم زیر دسته بندی کرد:
۱- نظرات مصلحت پایه که انتصاب مهندس بازرگان را ناشی از ضرورت این انتخاب می داند.
۲- نظرات مقبولیت پایه که انتصاب مهندس بازرگان را ناشی از مقبولیت این انتخاب می داند.
۳- نظراتی که با نفی اصل مصلحت و ضرورت این انتخاب را ناشی از عدم تمایل امام به دخالت روحانیون در امور اجرایی می داند.
۴- نظراتی که این انتصاب را به دلیل پیشنهادات آقای مطهری و بهشتی می داند.
۵- نظراتی که تجمیع نظرات بالا هستند.
۶- نظریه ای که این انتصاب را ناشی از تلاش شخصی مهندس بازرگان برای کسب قدرت می داند.
۷- نظریه ای که این انتصاب را به نوعی ناشی از دوستی امام با مهندس بازرگان می داند.
مبنای نظری
در تدوین مبنای نظری این نوشتار از دو منبع بهره برده شده است. لینز و استپان معتقدند که جوامع سیاسی مختلف از نظر راه های موجود برای گذار با یکدیگر متفاوتند. به نظر ایشان این تفاوت ها را به بهترین وجه می توان با تکیه بر نوع رژیم سیاسی پیشین توضیح داد. آنان به این منظور ابتدا یک گونه شناسی تقریباً مفصل از رژیم های غیردموکراتیک جدید ارائه می دهند. در گونه شناسی آنان رژیم های سیاسی بر اساس چهار متغییر تکثر، ایدئولوژی، بسیج و رهبری طبقه بندی می شوند. از مجرای این دسته بندی پنج گونه رژیم سیاسی، یعنی یک گونه دموکراتیک و چهار گونه غیردموکراتیک: اقتدارگرا، توتالیتر، پساتوتالیتر و سلطانی از یکدیگر متمایز می شوند.^[۶۲]
اقتدارگرایی: رژیم های اقتدارگرا نظام های سیاسی با تکثر محدود و از لحاظ سیاسی غیرپاسخگو هستند. ایدئولوژی راهنما و دارای جزئیات ندارند. اما دارای ذهنیتی خاص هستند. بسیج گسترده به جزء برهه ای در زمان پیدایش شان در آن ها وجود ندارد. و سرانجام رهبری که به دست یک شخص یا گروه است که در محدوده ای مبهم اما کاملاً پیش بینی پذیر اعمال قدرت می کنند.^[۶۳]
توتالیتر: رژیم های توتالیتر از لحاظ مفهومی و تاریخی رژیم هایی هستند که تقریباً تمامی تکثر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از پیش موجود را از بین برده اند. یک ایدئولوژی اتوپیایی، راهنما و یکپارچه دارند. دارای توان بسیج گسترده هستند. دارای رهبری عموماً کاریزماتیک هستند. این رهبری حدودی نامعین دارد، پیش بینی ناپذیر است، و نخبگان و غیرنخبگان به یکسان از تصمیمات آن در امان نیستند.
پساتوتالیتر: این نوع رژیم سه گونه پساتوتالیترخواهی اولیه، پساتوتالیترخواهی ایستا و پساتوتالیترخواهی جاافتاده را در بر می گیرد.
سلطانیسم: در سلطانیسم با میل زیاد سلطان به در هم آمیختن حوزه های خصوصی و عمومی مواجهیم. در رژیم سلطانی حوزه سیاسی ملک شخصی سلطان است. در این حوزه حاکمیت قانون وجود ندارد و نهادینگی بسیار پایین و نهادها اغلب صوری اند. در رژیم های سلطانی ممکن است، تکثر اقتصادی و اجتماعی گسترده ای وجود داشته باشد، اما هرگز تکثر سیاسی وجود ندارد، زیرا قدرت سیاسی مستقیماً با شخص حاکم پیوند خورده است.^[۶۴]
شهابی و لینز نظام سلطانی را بدین گونه توصیف می کنند: نظام سلطانی، بر پایه حکومت شخص استوار است، اما انگیزه وفاداری به فرمانروا را نه ایدئولوژی ای که در او تجسم یافته یا توسط او بیان می شود، نه رسالتی شخص و منحصر به فرد و نه هیچ گونه ویژگی فرهمندانه پدید نمی آورد، بلکه آمیزه ای از ترس و پاداش هایی که به همدستانش می دهد وفاداری آنان را بر می انگیزد. فرمانروا قدرتش را بدون مانع اعمال می کند، به دلخواه خود و مهمتر از آن همه بی آنکه قوانین یا هیچ گونه تعهدی به یک ایدئولوژی یا نظامی ارزشی مانع او شود. کارکنان اداری چنین فرمانروایی را دستگاهی با رده های شغلی مشخص، مانند یک ارتش یک دستگاه اداری بروکراتیک که که بر پایه معیارهای کم و بیش عام استخدام شده اند تشکیل نمی دهد، بلکه عمدتاً از افرادی تشکیل می شود که فرمانروا مستقیماً انتخاب کرده است. در میان آن ها ما اغلب اعضای خانواده او، دوستان، همدستان، یا افرادی را که مستقیماً در استفاده از خشونت برای حفظ نظام دخالت دارند می یابیم.^[۶۵]
ویژگی های چنین نظام هایی عبارتند از :
- تیره شدن مرز میان نظام و دولت
- شخصی گرایی
- ریاکاری قانونی
- پایگاه های اجتماعی محدود
- سرمایه داری تحریف شده.^[۶۶]
لینز و استپان در بحث راه های موجود برای گذار در هر یک از این رژیم ها، به بررسی امکان وقوع گذار از چهار راه انعقاد پیمان، شکست در جنگ، شکل گیری حکومت موقت و واگذاری قدرت از سوی ارتش می پردازند.^[۶۷] در این نوشتار آن چه مورد استفاده قرار می گیرد، امکان انعقاد پیمان هایی است که میان کنشگران به وقوع می پیوندد.
ریچارد اسنایدر در مقاله خود با عنوان راه های گذار از نظام های سلطانی کنشگرانی را که طی انقلاب می توانند گذارها را امکان‌پذیر سازند در چهار گروه جای می دهد: تندروهای نظام، میانه روهای نظام، مخالفان میانه رو و مخالفان تندرو.
تندروهای نظام بدون هیچ گونه قید و شرطی به دائمی کردن حکومت دیکتاتور معتقدند. میانه روها عوامل اصلی دیگر در درون نظام هستند. آن ها بقای خود را جدایی پذیر از بقای دیکتاتور می دانند و به ویژه در دوره های بحران، ممکن است وابستگی خود را به او بیشتر از آن که مزیتی به شمار آورند مایه دردسر بدانند. از این رو آنها ممکن است درصدد قطع ارتباطات خود با دیکتاتور برآیند و شاید به رویارویی با او برخیزند به این امید که خودشان شاید قدرت را به چنگ آورند. این گروه اغلب شامل جناح های ارتش یا اعضای بوروکراسی اداری هستند که در نتیجه دخالت های دیکتاتور در حوزه اختیارات و تخصص آن ها بیگانه شده اند.
دو طبقه نیز از نظر مخالفت با نظام های سلطانی درخور اهیمت اند. مخالفان تندرو که هرگز حاضر نیستند با هیچ یک از کارگزاران نظام متحد شوند و به هدف هایی معتقدند که بسیار فراتر از صرف برکناری دیکتاتور است. آنها خواهان سرنگونی نظام موجود و در دست گرفتن کنترل دولت هستند. برنامه آن ها اغلب شامل دگرگونی اساسی دولت و جامعه و نیز دگرگون ساختن ارتباطات کشور با نظام بین المللی است. این گروه معمولاً از سازمان‌های انقلابی تشکیل می شود.
مخالفان میانه رو، از طرف دیگر به هدف محدود برکناری دیکتاتور و باند حاکم او معتقدند. آن ها معمولاً با هر گروهی که بتواند این هدف را پیش ببرد متحد می شوند. بنابراین برخلاف تندروها آن ها آمادگی دارند که از میانه روهای نظام که درصدد سرنگونی دیکتاتور هستند حمایت کنند یا به آن ها بپیوندند. از آن جا که میانه روها گروه هایی را که در برنامه حداقل آن ها برای برکناری دیکتاتور سهیم هستند بر گروه هایی که دارای برنامه هایی برای دگرگونی اساسی هستند ترجیح می دهند، میانه روهای نظام معمولاً نخستین انتخاب آن ها برای اتحاد هستند.^[۶۸]
اما در نظام های سلطانی از چهار بازیگر دو بازیگر غائب اند. با توجه به فقدان حاکمیت قانون و آزادی های مورد نیاز از یکسو و نفوذ شخصی سلطان بر کل حوزه سیاسی از سوی دیگر، ما شاهد ائتلاف مخالفان میانه رو و مخالفان تندرو هستیم. در رژیم های توتالیتر از مجموع چهار بازیگر مورد نیاز، تنها یک بازیگر بزرگ وجود دارد و در حالت خوش بینانه یک بازیگر بسیار کوچک، یعنی اپوزیسیون زیرزمینی. بنابراین مسلم است که راه مبتنی بر پیمان مقدور نیست. در رژیم های پساتوتالیترخواه اولیه، از آن جا که گوناگونی و استقلال کافی در رهبری حزب حاکم و قوت و استقلال کافی درون اپوزیسیون وجود ندارد، طی این راه مقدور نیست. رژیم پساتوتالیترخواه ایستا نیز اگر از سوی اپوزیسیون با بحران رو به رو شود و نتواند آن را سرکوب کند، از آنجا که ظرفیت مذاکره اش پایین است، سقوط می کند. اما در پساتوتالیترخواهی جاافتاده امکان رهبری جمعی و جناح میانه رو وجود دارد. به این ترتیب این امکان نیز وجود دارد که اپوزیسیون توانسته باشد در مقابل فرهنگ غالب، فرهنگ ثانوی و گروه بندی های سیاسی ابتدایی را به خوبی تشکیل داده باشد. اگر رهبران پساتوتالیترخواهی جاافتاده به این باور برسند که انتخابات ضروریست و آنها هم بخت برد دارند، انعقاد پیمان با رهبران فرهنگ ثانوی یا اپوزیسیون ابتدایی که منتهی به انتخابات شود امکان پذیر است. و در رژیم های اقتدارگرا، از آنجا که جامعه مدنی به خوبی توسعه یافته است، و اپوزیسیون میانه رویی در صحنه وجود دارد، راه مبتنی بر پیمان بین میانه روهای رژیم و اپوزیسیون ممکن است. همچنین در انتخاباتی که متعاقب انعقاد پیمان برگزار می شود، امکان برد هم برای رژیم و هم برای اپوزیسیون وجود دارد.^[۶۹]
آنچه در نظریه اسنایدر مهم و ضروری می نماید زمینه ساختاری است که این گروه ها در آن عمل می کنند. از نظر اسنایدر هنگامی که گروه های مخالفان میانه رو و تندرو و هواداران تندرو و میانه رو واقعاً تشکیل می شوند استراتژی هایشان، نیروهای نسبی شان و گزینش های ائتلافی شان به طور جدی از زمینه های ساختاری که در آن عمل می کنند شکل می گیرد.^[۷۰]
اسنایدر بر اساس سه رابطه پویایی ساختاری نظام های سلطانی را تشریح می کند:
۱- رابطه فرمانروا با نهادهای دولتی
اغلب کشمکش مستمر میان دیکتاتور که می کوشد استقلال و آزادی عمل نهادهای دولتی را از آن ها بگیرد و مقامات آن نهادها که می کوشند استقلال و آزادی عمل خود را حفظ کنند وجود دارد. هنگامی که شبکه حمایت دیکتاتور کاملاً در نهادهای دولتی نفوذ کرده باشد، فضای سیاسی برای ظهور میانه روهای هوادار نظام حداقل است و باند حاکم و دولت اساساً در یک کنشگر واحد تندرو در آمیخته اند. بر عکس زمانی که نهادهای دولتی به دور از شبکه حمایت دیکتاتور باشند، امکان بالقوه ساختاری برای میانه روها وجود دارد که در درون این نهادها سازمان یافته و به مقابله با دیکتاتور بپردازند.
در این نظام ها اینکه تا چه اندازه فرمانروا استقلال نیروهای مسلح را از طریق حمایت تضعیف کرده باشد متغییر مهمی است که موارد گذار از نظام سلطانی را که در آن انگیزه دگرگونی سیاسی از بالا و از درون نظام حاکم ناشی می شود، از مواردی که این انگیزه از پایین سرچشمه می گیرد و کنشگران اجتماعی خارج از نظام را در بر می گیرد متمایز می کند. هنگامی که بخشهایی از نیروهای مسلح کاملاً دچار تفرقه نشده و در گروه هواداران دیکتاتور در نیامده باشند و توانایی دست زدن به عملاً مستقل بر ضد او را داشته باشند یک کودتای نظامی، با حمایت یا بدون حمایت مردم ممکن است دیکتاتور را برکنار کند. در مواردی که ارتش استقلال کافی ندارد که مستقل از دیکتاتور عمل کند امکان دگرگون سیاسی بر تلاش های گروه های مخالف تندرو متمرکز می گردد که از منافع قهری لازم برای شکست دادن نظامیان وفادار به دیکتاتور برخوردارند. از اینرو در چنین مواردی دگرگون سیاسی اگر اصولاً رخ دهد معمولاً خشن و انقلابی است.^[۷۱]
۲- روابط فرمانروا با جامعه
نظام های سلطانی از لحاظ میزان نفوذ شبکه حامی پروری در جامعه مدنی و جذب نخبگان اجتماعی فرق می کنند. میزان ادغام نخبگان داخلی در شبکه حامی پروری بر رشد مخالفان تندرو و میانه رو اثر می گذارد. هنگامی که شبکه حامی پروری دیکتاتور فراگیر باشد و عمیقاً در جامعه نفوذ کرده باشد، فضای سیاسی برای گروه های مخالف تنگ و محدود است، زیرا این ارتباطات عمودی حامی و وابستگان هم نخبگان را جذب می کنند هم دامنه مراقبت و نظارت دولت را گسترش می هد. برعکس هنگامی که دیکتاتور نخبگان داخلی را از شبکه حمایت خود طرد می کند نفوذ دولت در جامعه نسبتاً سطحی و فضای سیاسی را برای رشد مخالفان باز می کند.^[۷۲]
در این نوع نظام ها بیگانگی نخبگان به شکل گیری ائتلاف های گسترده و مؤثر میان مخالفان میانه رو و تندرو کمک می کند. نبود نظامیان میانه رو هوادار نظام، گروه های میانه رو مخالف را وادار به اتحاد با تندروهای انقلابی می کند که از توانایی نظامی یا سازمانی برای برکنار کردن دیکتاتور و ارتش سر سپرده او از قدرت برخوردارند.^[۷۳]
۳- روابط قدرت خارجی و داخلی
دیکتاتورهای سلطانی اغلب وابسته به حامیان خارجی هستند که کمک های مهم نظامی و منابع مادی ای که می تواند به نیرو دادن به شبکه های حمایت داخلی آن ها کمک کند. افزون بر این گروه های میانه رو و تندرو و مخالف این دیکتاتورها غالباً از عاملان خارجی کمک دریافت می کنند. حمایت خارجی با فراهم کردن منابع نظامی و اقتصادی به فرمانروا اجازه می دهد که دستگاه دولتی سرکوبگرش را از تکیه گاه اجتماعی آن جدا کند و از ائتلاف در داخل بی نیاز شود، مشوق رفتار طرد کننده و سرکوبگرانه نظام گردد.^[۷۴]
بر این اساس در تدوین این پژوهش نگارنده در تحلیل نظام سیاسی پهلوی و کنشگران آن بر این نظر است که:
- سالهای ۱۳۵۶-۱۳۴۲ دوره حکومت سلطانی شاه است. تغییر از اقتدارگرایی به نظام سلطانی هم نتیجه رها کردن اتحاد پیشین شاه با بزرگ مالکان و روحانیت بود و هم نتیجه استقلال فزاینده او از اقتصاد داخلی و کمک خارجی به علت افزایش درآمدهای نفت.^[۷۵]
- در میان چهار گروه کنشگر هواداران تندرو، هواداران میانه رو، مخالفان تندرو، مخالفان میانه رو در نظام سلطانی پهلوی، هواداران میانه رو که عمدتاً ارتش و جناح نظامی از یکسو و اشرافیت زمیندار از سوی دیگر است، ارتش به دلیل دخالتها و سیاست های شاه، تضعیف و در مسائل مربوط به وظایف و فعّالیتهای حرفه ای خود فاقد قدرت و استقلال بود، بنابراین نه تنها گذار از طریق کودتا منتفی می باشد بلکه در برخورد با مخالفان نیز آسیب پذیر می باشد. اشرافیت زمیندار نیز از دهه ۴۰ به بعد پس از اصلاحات ارضی از استقلال تهی و تا انتها فاقد هرگونه استراتژی مستقل از حکومت می باشد.
- مخالفان میانه رو به دلیل رخنه کامل شبکه های حمایتی شاه در نهادهای دولتی و سرکوب دولتی تضعیف و به دلیل فقدان متحدان بالقوه میانه رو، راهی جزء پیوستن به مخالفان تندرو که از توانایی برکنار کردن شاه برخوردار بودند نداشتند.
- به طوری که خواهیم دید پس از تشکیل نهضت آزادی، این جریان همگامی خود را در مبارزه علیه رژیم حفظ کرده و حتی پس از ملاقات مهندس بازرگان با امام خمینی در مهر ۵۷ در پاریس با وجود رد مواضع سازش گرایانه مهندس بازرگان از سوی امام، خللی در این ائتلاف شکل نمی گیرد.

۴-۴٫نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………………. ۹۵
۵-۴٫نتایج آزمون فریدمن……………………………………………………………………………………………………………………………………. ۹۹
۶-۴٫تجزیه و تحلیل سوالات پژوهش با توجه به مشخصات فردی…………………………………………………………. ۱۰۰
۱-۶-۴٫آزمونF مربوط به نمره متغیرهای تحقیق بر حسب مدرک تحصیلی………………………………………….. ۱۰۳
۲-۶-۴٫ آزمونF مربوط به نمره متغیرهای تحقیق بر حسب سن…………………………………………………………….. ۱۰۵
۳-۶-۴٫ آزمونF مربوط به نمره متغیرهای تحقیق بر حسب سابقه کار……………………………………………………. ۱۰۷
۷-۴٫آزمون همبستگی پیرسون…………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۰۸
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۰
۱-۵٫محدودیتهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۱
۲-۵بررسی نتایج حاصل از پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۱
۱-۲-۵٫فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۱
۲-۲-۵٫فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۱
۳-۲-۵٫فرضیه سوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۱
۴-۲-۵٫فرضیه چهارم………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۲
۵-۲-۵٫فرضیه پنجم…………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۲
۶-۲-۵٫فرضیه اصلی………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۲
۳-۵٫ نتایج فراگیر……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۲
۴-۵٫پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۵
۱-۴-۵٫پیشنهادات برای مدیران و سازمانها…………………………………………………………………………………………………… ۱۱۵

۲-۴-۵٫پیشنهادات برای تحقیقات آینده…………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۶
پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۸
*پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۸
*چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۲۰
*فهرست جداول………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۲۱
*فهرست نمودارها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۲۳
*منابع و ماخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۲۴
• فهرست جداول
جدول شماره ۱-۲ : رابطه بین کیفیت ارائه خدمات و رضایت مشتری……………………………………………………. ۴۳
جدول شماره ۲-۲ : جدول ابعاد ۵ گانه کیفیت ارائه خدمات در مدل سروکوال……………………………………… ۵۶
جدول شماره ۱-۳ : اطلاعات مربوط به متغیرهای اصلی ، شماره و تعداد سوال…………………………………….. ۷۷
جدول شماره ۲- ۳: مقیاس اندازه گیری و شیوه نمره گذاری پاسخ های انتخاب شده…………………………… ۸۱
جدول شماره ۱-۴ : توزیع کارکنان بر حسب جنسیت………………………………………………………………………………… ۸۳
جدول شماره ۲-۴ : فراوانی مربوط به میزان تحصیلات……………………………………………………………………………….. ۸۴
جدول شماره ۳-۴ : فراوانی مربوط به وضعیت تاهل…………………………………………………………………………………….. ۸۶
جدول شماره ۴-۴ : توزیع فراوانی مربوط به سابقه کار………………………………………………………………….. ۸۷
جدول شماره ۵-۴ : توزیع فراوانی مربوط به میزان سن……………………………………………………………………………….. ۸۸
جدول شماره ۶-۴ : توزیع میانگین و انحراف معیار سوال های مربوط به عوامل ملموس…………………….. ۹۰
جدول شماره ۷-۴ : توزیع میانگین و انحراف معیار سوال های مربوط به قابلیت اطمینان…………………….. ۹۱
جدول شماره ۸-۴ : توزیع میانگین و انحراف معیار سوال های مربوط به قدرت پاسخگویی……………….. ۹۲
جدول شماره ۹-۴ : توزیع میانگین و انحراف معیار سوال های مربوط به عوامل اعتماد………………………… ۹۳
جدول شماره ۱۰-۴ : توزیع میانگین و انحراف معیار سوال های مربوط به همدلی………………………………… ۹۴
جدول شماره ۱۱-۴ : مقایسه میانگین نمره نقش عوامل ملموس در شعب مختلف بانک اقتصاد نوین در بندرعباس بر رضایتمندی مشتریان با میانگین نرخ ۳ ………………………………………………………………………………….. ۹۵
جدول شماره ۱۲-۴ : مقایسه میانگین نمره نقش قابلیت اطمینان در شعب مختلف بانک اقتصاد نوین در بندرعباس بر رضایتمندی مشتریان با میانگین نرخ ۳ ……………………………………………………………………………………. ۹۶
جدول شماره ۱۳-۴ : مقایسه میانگین نمره نقش قدرت پاسخگویی در شعب مختلف بانک اقتصاد نوین در بندرعباس بر رضایتمندی مشتریان با میانگین نرخ.۳ ………………………………………………………………………………. ۹۶
جدول شماره ۱۴-۴ : مقایسه میانگین نمره نقش عوامل اعتماد در شعب مختلف بانک اقتصاد نوین در بندرعباس بر رضایتمندی مشتریان با میانگین نرخ ۳ ……………………………………………………………………………………. ۹۷
جدول شماره ۱۵-۴ : مقایسه میانگین نمره نقش همدلی در شعب مختلف بانک اقتصاد نوین در بندرعباس بر رضایتمندی مشتریان با میانگین نرخ ۳ ……………………………………………………………………………………. ۹۸
جدول شماره ۱۶-۴ : مقایسه میانگین آزمون آماری فریدمن ………………………………………………………………………. ۹۹
جدول شماره ۱۷-۴ : مقایسه میانگین رتبه نقش عوامل مختلف بر رضایت مندی مشتریان بانک……………۹۹
جدول شماره ۱۸-۴ : مقایسه میانگین نمره متغیرهای تحقیق برحسب جنسیت……………………………………… ۱۰۰
جدول شماره ۱۹-۴ : مقایسه میانگین نمره متغیرهای تحقیق برحسب تاهل …………………………………………. ۱۰۱
جدول شماره ۲۰-۴ : مقایسه میانگین نمره متغیرهای تحقیق برحسب مدرک تحصیلی ………………………. ۱۰۲

عدالت مراوده ای

۱۴۴/۱

۴۳۴/۱

۱۵۴/۰

عزت نفس سازمانی

۲۷۶/۰

۰۲۹/۴

۰۰۰/۰

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری:
در این پژوهش به بررسی نقش واسطه ای عزت نفس سازمانی در رابطه بین عدالت سازمانی با سازگاری شغلی کارکنان پرداخته ایم . نتایج حاصل شده از این تحقیق نشان داد که عزت نفس سازمانی نقش واسطه ای معناداری در رابطه عدالت سازمانی با سازگاری شغلی کارکنان کمیته امداد امام خمینی(ره) دارد.
از طرف دیگر تمامی مولفه های عدالت سازمانی با مولفه های سازگاری شغلی در سطح ۵/۰ رابطه معناداری دارند .
هم چنین عزت نفس سازمانی با مولفه های فعال بودن واکنش پذیری و پشتکار رابطه معناداری در سطح ۰۱/۰ دارد ولی با انعطاف پذیری رابطه معنی داری ندارد .
از انجا که سازگاری شغلی یکی از مباحث مهم و کلیدی در هر شغل و حرفه می باشد.به عبارت دیگر تا زمانی که فرد نتواند با شغل خود سازگار باشد و از آنجایی که قسمت عمده ای از زندگی  روزانه هر کس  صرف شغلش میشود کارایی و عملکرد خوبی نخواهد داشت و به احتمال زیاد چه در شغل و چه در زندگی خانوادگی و شخصی اش دچار مشکلاتی خواهد شد (حسینی،۱۳۹۲). از سوی دیگر یکی از عواملی که اغلب بر تلاش و بصیرت در محیطهای کاری تأثیر دارد، عزت نفس است که با سازمان و فرد در ارتباط است . عزت نفس سازمانی درجه ای از باور و اعتقاد اعضای سازمان است که آنان می توانند نیازهایشان را به وسیله سهیم شدن در نقشهای درون سازمان برآورده سازند . این مسأله به ارزش خود ادراک شده افراد در مورد خودشان به عنوان اعضای سازمانی که در آن عمل می کنند، اشاره دارد. بیشتراساس نظری عزت نفس سازمانی از نظریه انگیزشی سازگاری نشأت می گیرد. نظریه کورمن، عزت نفس را نه به وسیله تجارب فردی در سازمان ، بلکه به عنوان یک تعیین کننده کل در انگیزش، نگرش و رفتار کارکنان بیان می دارد. عزت نفس سازمانی به نظر می رسد که پاسخ های مشابه و مثبتی را به فرد القا می کند . این مسأله می‌تواند به سازمانها در بهبود بخشیدن اعمال کارکنان کمک کند (پیرس و همکاران،۱۹۹۳). عزت نفس، درجه تأیید، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خود یا خویشتن احساس می کند . این احساس ممکن است در مقایسه با دیگران باشد یا مستقل از آن . عزت نفس به عنوان یک نیاز شامل احساساتی است که انسان به داشتن آن در یک سیستم متقابل اجتماعی محتاج است؛ بدین معنا که نیاز داریم تا مشترکات احساسی خود را با دیگران رد و بدل کنیم و در درون خود احساس کنیم که با ارزشیم؛ هم چنین احساس کنیم که دیگران ما را با ارزش می پندارند و معتقد باشیم که آنها هم باارزشند(صادقیان ،همکاران،۱۳۸۸ ،ص۵۰) .
فرضیه اصلی : عزت نفس سازمانی نقش واسطه ای معناداری در رابطه عدالت سازمانی با سازگاری شغلی کارکنان کمیته امداد امام خمینی(ره) دارد.
برای بررسی فرضیه فوق ابتدا ماتریس همبستگی متغیرهای اصلی را به دست آوردیم واز آنجا که هرسه متغیر با یکدیگر دارای همبستگی بودند، با گرفتن سه رگرسیون نتایج زیر به دست آمد.

عزت نفس
عدالت سازمانی
سازگاری شغلی
۵۷۱/۰
۵۲۳/۰ ۲۵۶/۰
با توجه به شکل فوق و نتایج جدول ۴-۴ و ۵-۴ چون مجموع بتاهای محاسبه شده همزمان عدالت سازمانی و عزت نفس (۷۷۹/۰=۵۳۲/۰+۲۵۶/۰)بزرگتر از بتای رگرسیون سازگاری شغلی از روی عدالت سازمانی است در نتیجه نقش میانجی عزت نفس مورد تایید قرار می گیرد یعنی نشان می دهد عزت نفس در رابطه بین عدالت سازمانی و سازگاری شغلی نقش میانجی دارد .
به نظر می رسد کارکنان دوست دارند در محیط کاری با عدالت عزت و احترام با آنان رفتار شود تا بتوانند خود را با مشکلات و سختی کار سازگار کنند همچنین داشتن احساس عدالت در محیط کار کمک شایانی در عزت نفس افراد در بروز خلاقیتها در سازمان می کند .از طرفی به دلیل آنکه روحیه و انگیزه ی روانی انسان بیشترین تأثیر را در افزایش بهره وری دارد و از آنجا که عزت نفس سازمانی نقش مهمی در تعیین انگیزه ی کارکنان و رفتارها و نگرش های کاری ایفا می کند و در سازگاری و هماهنگ شدن با محیط شغلی نیز رابطه بالایی داشته و می تواند موجبات مشارکت بیشتر افراد بوجود آورد.که این به نوبه خود می تواند موجب ایجاد سازگاری با شغل در فرد ایجاد کند (بهمنی قائدی ودیگران ،۱۳۹۰) .
از آنجاکه سازگاری شغلی عبارت است از حالت سازگار و مساعد روانی فرد نسبت به شغل مورد نظر (شفیع آبادی،۱۳۸۴)و با توجه به نتایج به دست آمده در مورد فرضیه اصلی می توان گفت داشتن عزت نفس از یک طرف با وجود عدالت سازمانی رشد می یابد وفرد با احساس عزت نفس در سازمان محل کار سازگاری بهتری با شغل خود پیدا کرده وبهتر با شغل و همکاران نعامل پیدا می کند واز طرف دیگر وجود عدالت سازمانی در محل کار ضمینه را برای فرد شاغل ایجاد می کند تا فرد با آرامش بیشتر و احساس وجود شرایط مسائد روانی به شغل خود پرداخته و نسبت به شغلش از سازگاری مناسب برخوردار شود .
فرضیه جزیی۱- بین مولفه های عدالت سازمانی و سازگاری شغلی در بین کارکنان کمیته امداد امام خمینی استان فارس رابطه معنی داری وجود دارد.
طبق یافته های تحقیق از آنجا که مولفه های عدالت سازمانی یعنی عدالت توزیعی ،عدالت رویه ای و عدالت مراوده ای در سطح ۰۱/۰ با سازگاری شغلی دارای همبستگی می باشند می توان به این نتیجه رسید که مولفه های عدالت سازمانی و سازگاری شغلی دارای ارتباط معنی داری هستند و فرضیه فوق مورد تایید می باشد .
کارکنانی که احساس نابرابری می کنند، با واکنش های منفی از جمله امتناع از تلاش، کم کاری و رفتارهای ضعیف شهروند سازمانی و در شکل حاد آن استعفا از کار به این نابرابری پاسخ می دهند
به لحاظ تار یخی، نظریه برابری متمرکز بر عدالت درک شده از مقدار پاداش ها ی توزیع شده بین افراد است این نوع عدالت کاربردهای زیادی در محیط سازمانی داشته است و محققان، رابطه این عدالت را با
متغیر های زیادی همچون کیفیت و کمیت کار بررسی کرده اند(رحیم نیا، حسن زاده ، ۱۳۸۸،ص۳۲). از جمله این متغیرها سازگاری شغلی می باشد که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است .
عدالت سازمانی می تواند علت اصلی ایجاد جو روانی همراه با آرامش در بین کارکنان سازمان باشد این عامل نیز یکی از پیش نیاز های تامین سازگاری فرد با شغلش می باشد چراکه با نبود عدالت سازمانی فرد دچار ناراحتی شده و احساس اجحاف در شغلش می کند . نداشتن شرایط روانی مناسب فرد را در قبول مسئولیت و پیوند با شغلش را مورد تعرض قرار داده و فرد توانایی سازگار کردن خود را با شغل به میزان زیادی از دست می دهد .
فرضیه جزیی ۲- بین عزت نفس سازمانی و مولفه های سازگاری شغلی در بین کارکنان کمیته امداد امام خمینی استان فارس رابطه معنی داری وجود دارد.
با توجه به جدول ماتریس همبستگی در فصل ۴ (جدول ۴-۴) از آنجا که عزت نفس سازمانی در سطح ۰۱/۰ با مولفه های سازگاری شغلی شامل فعال بودن ،واکنش پذیری و پشتکار دارای همبستگی می باشند و با انعطاف پذیری رابطه ندارد،بنابراین می توان به این نتیجه رسید که عزت نفس سازمانی با فعال بودن ، واکنش پذیری و پشتکار دارای ارتباط معنی داری است و فرضیه فوق مورد تایید می باشد .
عزت نفس، درجه تأیید، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خود یا خویشتن احساس می کند این احساس ممکن است در مقایسه با دیگران باشد یا مستقل از آن . عزت نفس به عنوان یک نیاز شامل احساساتی است که انسان به داشتن آن در یک سیستم متقابل اجتماعی محتاج است؛ بدین معنا که نیاز داریم تا مشترکات احساسی خود را با دیگران رد و بدل کنیم و در درون خود احساس کنیم که با ارزشیم؛ هم چنین احساس کنیم که دیگران ما را با ارزش می پندارند و معتقد باشیم که آنها هم با ارزشند( شاولسون، هابنر،۱۹۷۶). چون فرد با عزت نفس احساس با ارزشی می کند درنتیجه در انجام کار های محوله احساس بهتری داشته و می تواند سازگاری بهتری با شغل خود ایجاد کند همانطور که در نتایج نیز به دست آمد عزت نفس همبستگی خوبی با مولفه های سازگاری شغلی ازجمله فعال بودن ،واکنش پذیری و پشتکاردارد .
این نتایج با تحقیقی که صادقیان و همکارانش(۱۳۸۸) در مجله پژوهشهای تربیتی و روانشناختی به چاپ رسانده اند مطابقت دارد .
فر ضیه جزیی ۳- مولفه های عدالت سازمانی و عزت نفس پیش بینی کننده معنی دار سازگاری شغلی کارکنان کمیته امداد امام خمینی استان فارس می باشد.
عدالت از بدیهی ترین اصولی است که بشر میشناسد. اهمیت عدالت به حدی است که درفقه تشیع از آن به عنوان یکی از اصول دین نام برده میشود. عدالت، موضوعی است که در رشته های مختلف علمی مورد بحث قرار گرفته است. عدالت در زمره زیباترین و مقدسترین واژه های تمدن محسوب گردیده و از جمله مفاهیمی است که عقل جمعی همه افراد، آن را نیکو شمرده و تحقق آن پایه مشروعیت و ضرورت ایجاد دولتها محسوب میگردد. مفهوم عدالت در محیط سازمانی و در میان کارکنان نیز مطرح میباشد و اکثراً از آن به عنوان عدالت سازمانی یاد میکنند به اعتقاد گرین برگ درک عدالت در سازمان یک اصل و الزام اساسی برای ، اثربخشی و کارکرد موثر سازمانها و همچنین رضایت شغلی افراد سازمان است(خراسانی،کنعانی،۱۳۹۱،ص۸۰).
از طرفی افراد برای ایجاد و نگهداری ارتباط مثبت با محیط کاریشان در تلاش هستند. به زعم دیویس و لافکوایست افراد نیازهایشان را به محیط کار میآورند و محیط کار نیز نیازهایی برای آن ها فراهم می کند. برای تداوم کار فرد و محیط کار میباید به میزانی از تطابق برسند به عبارت دیگر سازگاری یک فرایند دوسویه در حال رشد و تحول و پویاست. سازگاری فرایندی شامل توازن بین آن چه افراد می خواهند و آن چه جامعه شان می پذیرد است. از یک طرف فرد به صورت موثر با اجتماع تماس برقرار میکند و از طرف دیگر اجتماع نیز ابزارهایی را تدارک می بیند که فرد از طریق آن ها توانایی های بالقوه خویش را واقعیت می بخشد. در این تعامل فرد و جامعه دستخوش تغییر و دگرگونی شده وسازشی نسبتاً پایدار به وجود می آید(شهرابی فراهانی، ۱۳۹۱،ص۱۶۳).
همچنین عزت نفس سازمانی در موقعیت هایی که سازمان پیام ها، فرصت ها یا بحث های ساختاری را در ایجاد ارتباط با صلاحیت و ارزش کارکنان فراهم می سازد، رشد می یابد . افزایش عزت نفس سازمانی روابط مثبتی با سنجش انگیزه، رفتار شهروند سازمانی،افراد دارای عزت نفس سازمانی بالا، رضایت شغلی و تعهد سازمانی و عملکرد شغلی دارد و ارزیابی مثبتی از خود و رفتارهایشان دارند(صادقیان ، همکاران ،۱۳۸۸،ص۵۰).
همانطور که در فصل ۴ مشاهده نمودید ، برای آزمون این فرضیه ابتدا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد و سپس از تحلیل رگرسیون چند متغیره به شیوه همزمان استفاده شده است.
باتوجه به وجود همبستگی میان مولفه های عدالت سازمانی و متغیر عزت نفس سازمانی با سازگاری شغلی ،در نتیجه تمام موارد را در رگرسیون وارد کرده ونتیجه گرفته شد که از بین مولفه های عدالت سازمانی متغیرهای پیش‌بین عدالت توزیعی و عدالت رویه ای و متغیر پیش بین عزت نفس سازمانی با متغیر ملاک سازگای شغلی رابطه خطی معنی‌دار در سطح ۰۱/۰ وجود دارد وعدالت توزیعی و عدالت رویه ای و عزت نفس سازمانی به طور معنی‌دار قادر به پیش‌بینی سازگاری شغلی می‌باشند .با توجه به جدول ۷-۴ ومقدار مجذور ضریب‌همبستگی چندگانه (ضریب تعیین) که برابر با ۴۰۰/۰است درنتیجه می توان پی برد که متغیرهای پیش بین فوق روی هم ۴۰ درصد واریانس متغیر سازگاری شغلی را تبیین می‌کنند . با مراجعه به ستون بتا ( ضرایب استاندارد رگرسیون) می‌توان استنباط کرد که از بین متغیرهای پیش بین فوق به ترتیب عزت نفس سازمانی از عدالت رویه ای و عدالت رویه ای از عدالت توزیعی بتای بزرگتری دارد و پیش‌بین قوی‌تری برای ساز گاری شغلی می‌باشد.
۲-۵ محدودیت های پژوهش:

۱-۶-۱-نقش عنصر روی در گیاه
عمل چندین آنزیم مهم در گیاه وابسته به نقش عنصر روی می باشد. روی سبب فعال شدن بیش از ۱۰۰ نوع آنزیم از جمله الکل دهیدروژناز می شود، این ماده سبب تبدیل استالدئید به اتانول شده و از سیاه شدن میوه جلوگیری می‌کند. این عنصربا هورمون رشد اکسین، پیوند برقرار می کند. سطح پایین اکسین سبب کوتاه ماندن شاخه ها وبرگهامی گردد. روی نقش مهمی در شکل گیری و فعالیت کلروفیل ایفا می کند. عنصر روی برای متابولیسم کربوهیدرات مورد نیاز است. عنصر روی، می تواند سنتز پروتئین وکلروفیل را افزایش دهد و در نهایت به طور قابل ملاحظه ای سبب بالا رفتن عملکرد و سود اقتصادی می گردد(ملکوتی ولطف اللهی،۱۳۷۸).

عنصر روی یکی ازعناصر ضروری در تغذیه گیاه است که معمولاً از طریق ریشه، برگ و تنه درختان جذب گیاه می شود. یکی ازوظایف روی در گیاه تبدیل اسیدهای آمینه به پروتئین است که با کمک آنزیمهایی چون آنزیم RNA فسفراز، این فعل وانفعالات مهم قابل انجام است. کمبود روی درخاکهای آهکی ایران به دلایل متعدد منجمله آهکی بودن خاکهای زراعی، مصرف بیش از نیاز کودهای فسفاته، وجود آنیون بی کربنات در آبهای آبیاری، کمبود مواد آلی و مهمتر از همه، عدم رواج مصرف کودهای محتوی روی مشهود است(ملکوتی وهمکاران،۱۳۷۸).
در ایران، درمزارع و باغ ها کمبود عناصر ریزمغذی، حاکمیت شرایط آهکی، حلالیت کم این عناصر در pH آهکی، کاهش درصد مواد آلی خاکها، وجود یون های بی کربنات در آبهای آبیاری و مصرف بالای فسفر به ویژه در سطح روی، منگنز و بر، اثر منفی دارد. به دلیل حاکمیت این کمبودها، عملکرد متوسط محصولات کشاورزی عموماً کم بوده و لطمات اقتصادی زیادی ازاین کمبودها متوجه کشور شده است. کمبود عناصر غذایی کم مصرف در بعضی از درختان میوه و گیاهان زراعی با عنایت به مقدار نیاز گیاه، شرایط رطوبتی، درجه حرارت محیط و میزان آب آبیاری، متفاوت بوده ولی سرآمد این عناصر، روی می باشد(ملکوتی وهمکاران،۱۳۷۸).
گندم از گیاهان حساس نسبت به کمبود روی بوده و کشت گندم در چنین خاکهایی نه تنها باعث کاهش تولید وافت کیفیت گندم می شود، بلکه سبب کاهش غلظت روی در دانه گندم می گردد. بدیهی است در مناطقی که نان غذای عمده مردم را تشکیل می دهد، انسانها نیز با کمبود روی مواجه گردیده و این کمبود سبب بروزناراحتی های متعددی در آنها می شود. افزایش غلظت عناصر ریزمغذی ، مخصوصاً روی، عامل مطلوبی در بهبود سلامتی جامعه می باشد. علاوه بر آن اگر دانه های گندم از موادی نظیر فیتاتها و فیبرغنی باشند، جذب روی توسط انسان دچار مشکل خواهد شد، چون دانه های گندم محتوی فیبر و فیتات می باشند لذا روی و آهن موجود درآنها قابل جذب نخواهد بود.زیرا فیتات و فیبرها مانع جذب روی در سیستم گوارش انسان می گردند(ملکوتی وهمکاران،۱۳۷۸).
بطور کلی با توجه به اثرات مثبت مصرف کود سولفات روی درافزایش کمی وکیفی محصولات کشاورزی و با توجه به کمبود گسترده روی در اراضی کشاورزی کشور ضروری است در برنامه هایی توصیه کودی ومدیریت حاصلخیزی خاک وتغذیه گیاه بطور ویژه به این عنصر غذایی مهم توجه شود تا علاوه برافزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول در راستای تأمین نیازهای غذایی و ارتقای سلامتی افراد جامعه، بتوان با افزایش غلظت روی در دانه های تولیدی و کاشت آنها محصولی بیشتر با کیفیت بهتر برداشت نمود.
فصل دوم
بررسی منا بع علمی
۲-بررسی منابع علمی
۲-۱-بررسی عملکرداسید سالیسیلیک برگیاهان
اسید سالیسیلیک به عنوان یک عامل غیر آنزیمی آنتی اکسیدانی در تنظیم بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی در گیاهان مانند رشد،فتوسنتز،متابولیسم نیترات،تولید اتیلن وجذب یون، جوانه زنی و گلدهی و … با غلظت‌های کم مؤثر می‌باشد .(Hayat et al.2010) مطالعه موتانت ها نشان داده است که سالیسیلیک اسید در تنظیم رشد سلولی (Vanacker et al., 2001)، نمو و پیری برگ (Rao et al., ۲۰۰۱) دخالت دارد. با این وجود اثرش روی بعضی از این فرآیندها می تواند غیر مستقیم باشد، زیرا سالیسیلیک اسید شدیدأ با دیگر هومون های گیاهی بر هم کنش دارد.(Pieterse et al.,2009) سالیسیلک اسید می تواند با اکسین بر همکنش دهد. (Wang et al., 2006)
القاء شاخصهای رشد با سالیسیلیک اسید دربرنج(Choudhury and Pand.,2004)، جو(Metwally et al.,2003) ودر ذرت(Krantev et al.,2008) گزارش شده است.
اثر مثبت سالیسیلیک اسید در گیاهان مختلفی گزارش شده است که به نقش SA درجذب عناصر غذایی،توانایی فتوسنتز ورشد نسبت داده شده است(Popva et al.,2009:Khan et al.,2003). در گیاهان بکارگیری خارجی سالیسیلیک اسید یا مشتقاتش، فرآیندهای گیاهی مثل ترموژنز (Raskin et al .,۱۹۸۷)،جوانه زنی( Rajou et al .,۲۰۰۶) ، ایجاد دانه رست رشد سلولی، تنفس، پاسخ های روزنه ای، پیری و تحمل گرما را تحت تأثیر قرار داده است(Raskin et al.,1992).
اسید سالیسیلیک به عنوان یک مولکول پیام رسان مهم در پاسخهای گیاه به تنشهای متعددی زیستی و غیر زیستی شناخته شده است(.(El-Tayeb,2005سالیسیلیک اسید امروزه به طور وسیعی به عنوان انتقال دهنده سیگنال یا پیک برای تنش های بیوتیک پذیرفته شده است. (Ganesan and Tomas, 2001) گیاهان تیمار شده با سالیسیلیک اسید یا موتانت های تجمع دهنده سالیسیلیک اسید، مقاومت بیشتری به آلودگی های قارچی و ویروسی در مقایسه با گیاهان وحشی بدون تیمار سالیسیلیک اسید دارند. گزارشاتی وجود دارد که نتایج آنها دلالت برآن دارد که بکارگیری خارجی سالیسیلیک اسید مقاومت به چندین تنش آبیوتیک یا فیزیکوشیمیایی شامل تنش اسمزی (Al-Hakimi et al., 2006)، خشکی (Azooz and Yousef, 2010)، شوری (Shakirova et al., 2003; Gunes et al., 2007) و فلزات سنگین (Moussa and El-Gamel, 2010; El-Tayeb, 2006) را افزایش می دهد.
این مطالعات پیشنهاد می کنند که سالیسیلیک اسید می توانند انواع چند گانه ای از تحمل تنش را در گیاه از طریق اثرات آن روی چندین مولکول عملکردی یا دیگر مولکول های سیگنال دهی شرکت کننده در پاسخ های تنشی پیچیده ای ترغیب کند. این مسئله مطرح شده است که بکارگیری سالیسیلیک اسید می تواند اثرات تنش خشکی را با افزایش محتوای مواد آلی و غیر آلی برای تنظیم متابولیسمی و اسمزی کاهش دهد. همچنین تجمع سالیسیلیک اسید باعث القاء تغییرات مورفولوژیکی در گیاه می شود، بطوری که موتانت های دارای غلظت های بالای سالیسیلیک اسید، شکل برگی تغییر یافته و ارتقاع کمتر و یا مرگ سلولی نشان می دهد(Vanacker et al., 2001) .
سالیسیلیک اسید به شدت تشکیل گره و نمو بعدی آن را، که منجر به کاهش گره بندی، تثبیت نیتروژن و رشد گیاه می شود را تحت تأثیر قرار می دهد. در ماش(Nigra subsp Vicia sativa) و نخود فرنگی Pisum sativum) )، همچنین یونجه موتانت فوق گره ساز(Sativa Medicago) ودر شبدر سفید (Trifolium repens ) ممانعت بعمل می آورد.
سالیسیلیک اسید باعث تجمع اسید آبسزیک ،گلوتاتیون و نیز آنزیم‌های آنتی اکسیدان مانند: کاتالاز ، سوپراکسید دیسموتاز، پلی فنل اکسداز و پراکسیداز آثار ناشی از تنش را کاهش می‌دهد. سالیسیلیک اسید همچنین نقش فعالی در کنترل تعرق، بسته شدن روزنه ها، جوانه زدن بذرها، عملکرد میوه ، گلیکولیز، گلدهی، تولید گرماو تحمل گرما بازی می کند(Raskin et al .,۱۹۹۲). گزارش شده است که مصرف سالیسیلیک اسید سبب افزایش وزن خشک گیاهچه گندم می شود(Singh and Ushak,2003).
سالیسیلیک اسید باعث افزایش وزن خشک ووزن تر ریشه چه وساقه چه گیاهچه های ذرت در شرایط تنش شوری شده است. سازوکاری که اسید سالیسیلیک رشد ریشه وبخش هوایی را در برخی گیاهان افزایش می دهد به خوبی شناخته نشده است اما احتمال داده می شود که سالیسیلیک اسید طویل شدن و تقسیم سلولی را به همراه مواد دیگر از قبیل اکسین تنظیم نماید(Shakirova and Shabutdinova,2003).
بر طبق نظرات راسکین سالیسیلیک اسید باید در زمره هورمون های گیاهی دسته بندی شود(Raskin,1992)..سالیسیلیک اسید یک تنظیم کننده رشد درونی از گروه ترکیبات فنلی طبیعی می باشد که در تنظیم فرایند های فیزیولوژیکی گیاه نقش دارد.القاء گلدهی، رشدونمو، سنتز اتیلن، تأثیر در بازوبسته شدن روزنه ها وتنفس ازنقشهای مهم سالیسیلیک اسید به شمار می رود(Raskin ,1992).به عنوان مثال در سوسن سفید(Lilium Spp) هنگام گلدهی گرما تولید می کند که در جذب یونها از ریشه وضریب هدایت روزنه ها نقش دارد(Raskin,1992).سالیسیلیک اسید در تنظیم وایجاد علامتهایی برای تجلی ژنها در زمان پیری در گیاه مدل آرابیدوپسیس(Arabidopsis thaliana) دخالت دارد(Morris et al., 2000). علاوه برآن مانع رسیدگی میوه میشود(Srivastava and Dwivedi , 2000).
سالیسیلیک اسید در گیاهانی که تحت تنشهای محیطی قرار دارند نقش حفاظتی دارد.سالیسیلیک اسید سبب افزایش مقاومت به شوری در گیاهچه گندم (Shakirova.,Bezrukova,1997) ومقاومت به کمبود آب می گردد(Bezrukova et al .,۲۰۰۱).این ماده در گوجه فرنگی ولوبیا نیز سبب افزایش مقاومت به درجه حرارتهای پایین وبالا شده(Senaratna et al ., ۲۰۰۰)وباعث کاهش آسیب عناصر سنگین در برنج می گردد(Mishra.,Choundhuri ,1999).
تولید پروتئینهای شوک گرمایی در توتون (Nicotiana tabacum)(Rkhanova et.al,1997)و تجمع لکتینها در گندم (Shakirova.,Bezrukova,1997)نیز به اسید سالیسیلیک نسبت داده می شود.
کاربرد خارجی اسید سالیسیلیک سبب ایجاد تحمل گرما (Dat et al.,1998)، سرمازدگی(Janda et al.,1999) وتنش شوری در دولپه ای ها نیز می گردد(Borsani et al .,۲۰۰۱).
همچنین در ذرت سالیسیلیک اسید سبب تغییراتی در فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان در زمان سرمازدگی می گردد(Janda et al .,۱۹۹۹).به طور کلی سالیسیلیک اسید اثرات کلیدی در گیاهان از جمله ثأثیر درجذب عناصر غذایی(Glass,1974)،پایداری غشاء(Glass., Dunkop,1974)، روابط آبی(Barkosky., Einhelling ,1993)، عمللکرد روزنه ها(Aldesuquy et al,1998)، بازدارندگی سنتز اتیلن(Srivastave., Dwivedi, 2000)، وافزایش رشد(Rajasekaran ., Blake,1999) دارد.
سالیسیلیک اسید معمولأ در فعال سازی پاسخ های دفاعی برعلیه پاتوژن های بیوتروپیک و ایجاد مقاومت همگانی یا سیستمیک اکتسابی دخالت دارد. (Grant and Lamb, 2006)
گیاهان تیمار شده با سالیسیلیک اسید یا موتانت های تجمع دهنده سالیسیلیک اسید، مقاومت بیشتری به آلودگی های قارچی و ویروسی در مقایسه با گیاهان وحشی بدون تیمار سالیسیلیک اسید دارند (Bari and Gones, 2009) .
گزارشاتی وجود دارد که نتایج آنها دلالت بر آن دارد که بکارگیری خارجی سالیسیلیک اسید مقاومت به چندین تنش آبیوتیک یا فیزیکوشیمیایی شامل تنش اسمزی (Al-Hakimi et al., 2006)، خشکی (Azooz and Yousef, 2010)، شوری (Shakirova et al., 2003; Gunes et al., 2007) و فلزات سنگین (Moussa and El-Gamel, 2010; El-Tayeb, 2006) را افزایش می دهد. این مطالعات پیشنهاد می کنند که سالیسیلیک اسید می توانند انواع چند گانه ای از تحمل تنش را در گیاه از طریق اثرات آن روی چندین مولکول عملکردی یا دیگر مولکول های سیگنال دهی شرکت کننده در پاسخ های تنشی پیچیده ای ترغیب کند.
در گیاهان بکارگیری خارجی سالیسیلیک اسید یا مشتقاتش، فرآیندهای گیاهی مثل:
ترموژنز (Raskin et al., 1987)، جوانه زنی دانه (Rajou et al., 2001 )، ایجاد دانه رست (Alonso et al., 2009) ، رشد سلولی (Vanacker et al., ۲۰۰۱)، تنفس (Norman et al., 2004)، پاسخ های روزنه ای(Lee et al., 1998) ، پیری (Rao et al., ۲۰۰۱)، تحمل گرما (Clarke et al., 2004) و ندولاسیون (Stacey et al., 2006) را تحت تاثیر قرار داده است.
مطالعه موتانت ها نشان داده است که سالیسیلیک اسید در تنظیم رشد سلولی(Rate et al., 1999)، نمو کرک (Traw and Bergelson, 2003) و پیری برگ (Morris et al., 2000) دخالت دارد. با این وجود اثرش روی بعضی از این فرآیندها می تواند غیر مستقیم باشد زیرا سالیسیلیک اسید شدیدأ با دیگر هورمون های گیاهی برهم کنش دارد. (Pieterse et al., 2009) سالیسیلیک اسید می تواند با اکسین برهمکنش دهد.سیگنال دهی سالیسیلیک اسید و اکسین آنتاگونیستی متقابل استWang et al., 2007) ).
سالیسیلیک اسید بطور طبیعی در گیاهان به مقدار کمی تولید می شودودر فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاهان همانند بستن روزنه ها، جذب یون، سنتز پروتئین، سنتز کلروفیل، جلوگیری ازبیوسنتز اتیلن نقش دارد(Shakirova et al.,2003). سالیسیلیک اسید به عنوان یک مولکول سیگنال درونی که عمدتأ در مقاومت گیاهان به تنش‌های محیطی شناخته می شود. همچنین به عنوان یک ترکیب ضروری در مقاومت گیاهان به پاتوژن‌ها و دخالت در مقاومت گیاهان به شرایط نامطلوب گزارش شده است.
نقش اصلی اسید سالیسیلیک در گیاهان، تنظیم واکنش ها به تنش های زیستی می باشد، در حالیکه گروه بزرگی از نوشته های کنونی معتقدند که اسید سالیسیلیک همچنین در پاسخ به تنش های غیر زیستی مانند نور ماوراء بنفش، خشکی، شوری، سرما و گرما درگیر است. تجمع اسید سالیسیلیک زمانیکه گیاهان در معرض ازن یا نور ماوراء بنفش قرار می گیرند اتفاق می افتد. پیش تیمار گیاهان با سالیسیلیک اسید تحمل به خشکی در لوبیا و گوجه فرنگی را نشان داد. همچنین سالیسیلیک اسید نقش مهمی در واکنش های گیاهان به دیگر تنشهای غیر زیستی مانند تنشهای شوری و اسمزی بازی می کند. مطالعات متعددی نقش اسید سالیسیلیک را به عنوان یک مولکول پیام رسان مهم در پاسخ های گیاه به تنش های زنده و غیر زنده تأکید کرده است.(El-tayeb,2005)
به طور کلی،سالیسیلیک اسیداز طریق تأ ثیرمثبت برشاخص های رشد و میزان رنگیزه های فتوسنتزی(کلروفیل)باعث اثرات مثبت در گیاهان می شود.
۲-۲-بررسی عملکرد آسکوربیک اسید برگیاهان
آسکوربیک اسید با تآثیر بر تقسیم سلولی وکوتاه کردن طول چرخه سلولی موجب می شود که گیاهان برگهای شادابتر وبزرگتری داشته باشند که در نهایت به افزایش محصول منجر می شود.بنابراین گیاهان شادابتروبامحصول بیشتری خواهیم داشت.نتایج بدست آمده در این تحقیق با گزارشهایی که در مورد آسکوربیک اسید در گیاهان منتشر شده است ونیز با پژوهش هایی که تکوین گل را در این دسته بررسی می کند همخوانی ومطابقت دارد(Arrigoni,2000)(Smirnoff and Wheeler,2000).
اسید آسکوربیک یک متابولیک فراوان است که نقش مهمی را در رشد و نمو گیاه به عهده دارد. این ویتامین بعنوان یک فاکتور تنظیم کننده ی رشد معرفی می شود که تأثیر زیادی درفرآیندهای بیولوژیکی دارد.(Hendawy et al.,2010) اسید آسکوربیک باعث بالا بردن مقاومت گیاهان در برابر سرمازدگی و تنش شوری می شود و از طریق ارتباط با سلول و چربی های غشایی در گیاهان ، نقش به سزایی در افزایش مقاومت گیاهان در برابر از دست دادن آب و تنش کم آبی دارد. عملکرد آسکوربیک اسید به عنوان احیاء کننده ی رادیکال‌های آزاد موجب کاهش آسیب‌های ناشی از تنش اکسیداتیو می شود. آسکوربیک اسید در سنتز ترکیبات مختلف از قبیل ژیبرلین‌ها، آنتوسیانین‌ها و هیدروکسی پرولین دخالت می‌کند(Arrigoni, 2002) .
برخی از آنزیم‌ها به آسکوربیک اسید به عنوان کوفاکتور آنزیم نیاز دارند. از آنزیم‌هایی که به آسکوربیک اسید به عنوان کوفاکتور نیاز دارند می‌توان به آنزیم‌های مسیر بیوسنتز آلکالوئیدها و فلاونوئیدها اشاره کرد.
نقش آسکوربیک اسید در تقسیم سلولی در سلول‌های گیاهی و جانوری به اثبات رسیده است. رنگ آمیزی هیستوشیمیایی با بهره گرفتن از نیترات نقره معمولاً‌ سطوح بالایی از آسکوربیک اسید را در مرسیتم‌ها نشان می دهد. به علاوه آسکوربیک اسید برون‌زا موجب افزایش نسبت پیشرفت سلولی از مرحله G1 به S در مرسیتم و نیز کاهش قابل توجهی در تعداد سلول‌های منطقه آرام (QC) در ریشه بسیاری از گیاهان می‌شود . (Smirnoff & Wheeler, 2000)
همانطور که ذکر شد تنشهای محیطی سبب تولید رادیکالهای آزاد اکسیژن در کلروپلاست ودیگر اندامکهای سلولی گیاه می شود.این رادیکالهای آزاد اکسیژن ممکن است بوسیله آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز تبدیل به پراکسید هیدروژن شده وسپس توسط آسکوربات پراکسیداز و گلوتاتیون ردوکتاز در کلروپلاست تبدیل به آب می شود. همچنین آب اکسیژنه منتشر شده به قسمت بیرونی کلروپلاست بوسیله آنزیم کاتالاز در سلولهای برگ پاکسازی می شود(Hausladen and Alscher,1993). آنزیم کاتالاز در پاکسازی گونه های اکسیژن فعال تولید شده در اثر تنش شوری در برنج نقش دارد(Shim et al .,۱۹۹۹).در زمان تنش معمولأ فعالیت آنزیمهایی مانند سوپر اکسید دیسموتاز،آسکوربات پراکسیداز وگلوتاتیون ردوکتاز تحریک می شود(Mishra et al ., ۱۹۹۵).
۲-۳-بررسی عملکرد روی برگیاهان
واکنش مثبت گیاهان نسبت به کاربرد روی توسط محققان گزارش شده است(Darjeh et al,1999.,Graham et al ,۱۹۸۷).افزایش عملکرد در ذرت با مصرف روی توسط(Fox and Rashid.,1992) و(Mukhi and shukla.,1980)واثر مثبت روی بر رشد ذرت در خاکهای آهکی جنوب ایران توسط(Darjeh et al .,۱۹۹۹)گزارش شده است.همچنین تآثیر کاربرد روی بر افزایش عملکرد گندم(Singh et al.,1990)،جو(Graham et al.,1987)ونارنج(Swietlik,1995)نیز گزارش شده است. (ملکوتی ولطف اللهی،۱۳۷۸)مشاهده نمودند که مصرف ۲۰میلی گرم روی در کیلو گرم خاک باعث افزایش وزن خشک وافزایش معنی دار عملکرد ذرت شد.
روی ﻋﻨـــﺼﺮ ﻛـــﻢ ﻣـــﺼﺮف ﺑـــﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤـــی اﺳـــﺖ ﻛـــﻪ وﺟـــﻮد آن ﺑـــﺮای ﻓﻌﺎﻟﻴـــﺖﻫـــﺎی ﻣﺘـــــﺎﺑﻮﻟﻴکی در ﮔﻴﺎﻫـــــﺎن ﺿـــــﺮوری اﺳـــــﺖ .(Hassegawa et al., ۲۰۰۸) عنصر روی ﻧﻘﺶ ﻣﻬمی در ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻴـﺰان ﺑـﺎز ﺑـﻮدن روزﻧـﻪ ﻫـﺎ دارد، ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴـﻞ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻋﻨـﺼﺮ در ﻧﮕﻬـﺪاری ﻋﻨﺼﺮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در ﺳﻠﻮلﻫﺎی ﻣﺤـﺎﻓﻆ روزﻧـﻪ ﻧﻘـﺶ دارد. ﻛﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧﺰﻳﻢ ﻛﺮﺑﻨﻴﻚ آﻧﻬﻴﺪراز ﻧﻴﺰ ﺑــــــﻪ دﻟﻴــــــﻞ ﻛﻤﺒــــــﻮد روی ﻣــــــیﺗﻮاﻧــــــﺪ ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﻛــﺎﻫﺶ ﻣﻴــﺰان ﻓﺘﻮﺳــﻨﺘﺰ ﺧــﺎﻟﺺﺷــﻮد . (Welch , 1995)
اولین ﻋﻼﺋــﻢ اﺣﺘﻤــﺎلی ﻛﻤﺒــﻮد روی، ﻛــﺎﻫﺶ زﻳــﺎد درﺳﻄﻮح RNA وﻣﻘﺪار رﻳﺒﻮزوم ﺳﻠﻮلﻫﺎﺳﺖ. اﻳﻦ ﻛـــﺎﻫﺶ در ســـﺎﺧﺘﻪ ﺷـــﺪنRNA ، ﻣﻨﺠـــﺮبـــﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮوﺗﺌﻴن میﺷﻮد در ﺻﻮرتی که ﻣﻘﺪار ﮔﻠﻮﻛﺰ، ﻧﻴﺘﺮوژن ﻏﻴﺮﭘﺮوﺗﺌﻴﻨـی و DNA اﻓﺰاﻳﺶ ﻣـیﻳﺎﺑـﺪ. اﻳـــﻦ ﻋﻨـــﺼﺮدرﺑﻴﻮﺳـــﻨﺘﺰ ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزاﺳﺖ و در ﺳﻨﺘﺰ ﺗﺮﻳﭙﺘﻮﻓـﺎن ﻛﻪ ﻳﻚ ﭘﻴﺶ ﻣﺎده ﺳﻨﺘﺰ اﻛﺴﻴﻦ اﺳـﺖ ﻧﻘـﺶ دارد. (Salardini and Mojtahedi , 1978). روی ﺑـﺮای ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪن ﺗﺮﻳﭙﺘﻮﻓﺎن ﺿﺮوری اﺳﺖ، اﻳﻦ آﻣﻴﻨﻮاﺳﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﻣــﺎده ﻻزم ﺑــﺮای ﺳــﺎﺧﺖ اﺳــﻴﺪ اﻳﻨــﺪول اﺳــﺘﻴﻚ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن اﻳﻦ ﻫﻮرﻣﻮن ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮﻋﻨـﺼﺮ روی ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد(Salardini and Mojtahedi , 1978).
روی درﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺘﺮوژن در ﮔﻴﺎه ﻧﻴﺰﻣـﺸﺎرﻛﺖ دارد. (Salardini and Mojtahedi, 1978) ﮔﻴﺎهی ﻣﺎﻧﻨﺪ ذرت،در صورت کمبود روی ﻛﻠﺮوز ﺑﻴﻦ رﮔﺒﺮگی و در پی آن ﻟﻜﻪ ﻫـﺎی ﺳـﻔﻴﺪ رﻧﮓ ﻧﻜـﺮوزه در ﺑـﺮگﻫـﺎی ﻣﺴﻦ ﺗﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد می آورد. اﻳﻦ ﻛﻠﺮوز ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﻟﻴﻠــی ﺑــﺮ ﻧﻴــﺎز ﮔﻴــﺎه ﺑــﻪ روی، ﺟﻬــﺖ ﺑﻴﻮﺳــﻨﺘﺰکلروفیل باشد (Salardini and Mojtahedi, 1978) . ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺪود دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم درﻫﻜﺘﺎر ﺳـﻮﻟﻔﺎت روی (ZnSo4) ﻣـی ﺗﻮاﻧـﺪ ﻛﻤﺒـﻮد روی ﺑـﺮای ﻣﺤـــﺼﻮل ذرت را ﺑـــﻪ راﺣﺘـــی رﻓـــﻊ ﻧﻤﺎﻳـــﺪ. (Lioyd and Howe, 2001)
روی ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد، ﻏﻠﻈـﺖ روی و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ در داﻧـﻪ و اﻧـﺪام ﻫـﻮایی اﻓـﺰاﻳﺶ یافته و ﺑﺎﻋــﺚ ﻛﻴﻔﻴــﺖ ﺑﻬﺘــﺮ ﻣﺤــﺼﻮل ﻣــیﺷــﻮد .(Bayvordi, 2006) نتایج تحقیقات رینگل وگراهام(۱۹۹۵) وموسوی نیک وهمکاران(۱۳۸۰) نیز موید این مطلب است که مصرف سولفات روی می تواند عملکرد گیاهان را افزایش دهد(Ringel and Graham,1995)(Moussavi nik et al,1997).
تآثیر مثبت روی در افزایش سطح برگ به نقش آن در پروتئین سازی نسبت داده شده است.به طور کلی کاربرد ۱۰ میلی گرم روی در گیلوگرم خاک با افزایش معنی دار عملکرد ماده خشک همراه است(حسینی ومفتون،۱۳۸۰). بررسی اثر عنصر روی بر رشد وعملکرد برنج در خاکهای آهکی استان فارس،با افزایش وزن خشک اندامهای هوایی وجذب کل روی توسط برنج تا سطح ۵ میکروگرم در گرم خاک معنی دار بوده است(حقیقت نیا ومفتون،۱۳۸۷).
تحقیقات گلخانه ای ومزرعه ای حاکی از آن است که مصرف سولفات روی باعث افزایش عملکرد برنج در گلدان شده ودر مزرعه عملکرد محصول با مصرف ۲/۶تن در هکتار سولفات روی افزایش داشت(Muniz and Beltran,2008). نتیجه تحقیقات سولفات روی برای تولید محصول بیشتر وکیفیت بهتر برنج مفید وسودمند است.سولفات روی ارتفاع گیاه، تعداد پنجه های مولد خوشه، تعداد سنبله در خوشه، وزن هزار دانه وعملکرد شلتوک وکاه را افزایش داد ودرصد دانه های پوک وعقیم نسبت به شاهد کاهش دارد(Saleem et al,2001). روی ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎی رﺷﺪ، ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﻣﻮاد و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ واﻛـﻨﺶ ﻫـﺎی اﻧﺘﻘـﺎل اﻟﻜﺘـﺮون در ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺮﺑﺲ، و آﻫـﻦ ﺑـﺎ ﺷـﺮﻛﺖ در ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴـﺴﻢ مواد ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻦ دار و ﭘـﺮوﺗﺌﻴﻦ و اﻧﺘﻘـﺎل آﻧﻬـﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎی زاﻳـشی در اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد و وزن داﻧﻪ ودر ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﻧﻘـﺶ ﺑﺴﺰایی دارﻧﺪ .(Welch, 1995)
فصل سوم
مواد وروش ها
۳-مواد وروشها