خانی ، محمد ، پیشین ، ص ۱۰۲. ↑
- زراعت ، عباس ، شرح قانون مجازات اسلامی ، بخش قصاص ، تهران ، نشر ققنوس ، ۱۳۷۹ ، ص ۲۴۷. ↑
- الحلی ، حسن بن یوسف بن المطهر ، قواعد الاحکام ، نشر جامعه مدرسین ، قم ، ج۳، ۱۴۱۳ ق، ص ۶۱۸. ↑
- نجفی، محمدحسن، پیشین ، ص ۲۵۱. ↑
- ابن براج، عبدالعزیز، پشین ، ج۲ ، ص۵۱۳ – نجفی، محمدحسن، پیشین ، ص ۲۳۳ و ۲۵۱ – خویی، سیدابوالقاسم، پیشین ج۲ ، ص۱۰۶. ↑
- الحر عاملی، محمدبن الحسن، پیشین ، ج ۱۹ ، باب ۹ از ابواب دعوی قتل. ↑
- الحر عاملی، محمدبن الحسن، پیشین ، ج ۴۲ ، ص۲۳۱- خویی، سیدابوالقاسم، پیشین، ص۱۰۴ -روحانی ، محمد صادق ، استفتائات قوه قضائیه ، نشر نجات ، ج ۱ ، ۱۳۷۷ ، ص۹۵. ↑
- خویی، سیدابوالقاسم، پیشین ، ص ۱۱۳. ↑
- الحرعاملی، محمدبن الحسن، پیشین، ج۲۹، ص ۱۴۸– طوسی، ابوجعفربنمحمدبن الحسن، تهذیب الاحکام، ج۱ ،ص۲۰۵. ↑
- جعفربن الحسن، ابوالقاسم نجم الدین، پیشین ، ج۴، ص۹۹۸ – حلی، حسن بن یوسف بن المطهر، ارشادالاذهان، ج۲ ، ص۲۱۹- نجفی، محمدحسن، پیشین ، ج۴۲ ، ص ۲۵۲ –خمینی، روح اله، پیشین ، ج۲ ، ص۲۳۰. ↑
- طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، المبسوط، ج۷ ، ص۲۲۳-ابن براج، عبدالعزیز، پیشین، ج۲ ، ص۵۰۱. ↑
- الحر عاملی، محمدبن الحسن، پیشین ، ص۱۵۵. ↑
- خویی، سید ابوالقاسم، پیشین ، ج ۲ ، ص ۲۵۳. ↑
- الشافعی، محمد بن ادریس، پیشین ، ج ۶ ، ص ۱۰۵. ↑
- مالک بن انس الاصبحی ، مدونه الکبری ، نشر السعاده ، مصر ، بی تا ، ج ۶ ، ص ۴۱۶. ↑
- احمد بن محمود بن قدامه ، المغنی ، بیروت ، نشر دارالکتاب العربی ، ج ۱۰ ، ص ۲۲. ↑
- ماده ۲۴۸ ، ق.م.ا : «در موارد لوث ، قتل عمد با قسم پنجاه نفر مرد ثابت می‌شود و قسم خوردگان باید از خویشان و بستگان نسبی مدعی باشند» ماده ۲۵۳ ق.م.ا : «نصاب قسامه در قتل شبه عمد و خطای محض بیست و پنج نفر می‌باشد و نحوه انجام آن مطابق ماده (۲۴۸) و تبصره‌های آن است». ↑
- زراعت ، عباس ، شرح قانون مجازات اسلامی (بخش قصاص) ، تهران ، نشر ققنوس ، ۱۳۷۹ ، ص ۲۴۶. ↑
- نجفی، محمدحسن، پیشین ، ج ۴۲ ، ص ۲۷۴. ↑
- ماده ۳۰۵ ق.م.ا : «در قتل خطای محض در صورتی که قتل با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود ، پرداخت دیه به عهده عاقله است و اگر با اقرار قاتل یا نکول او از سوگند یا قسامه ثابت شود بر عهده خود اوست». ↑
- ماده ۲۵۵ ق.م.ا. : «هر گاه شخصی در اثر ازدحام کشته شود و یا جسد مقتولی در شارع عام پیدا شود و قرائن ظنی برای قاضی بر نسبت قتل او به شخص یا جماعتی نباشد حاکم شرع باید دیه او را از بیت‌المال بدهد و اگر شواهد ظنی نزد حاکم اقامه شود که آن قتل به شخص یا اشخاص معین منسوب است مورد از موارد لوث خواهد بود». ↑

- طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام، نشر دارالکتب السلامیه،۱۳۶۵، ج۱۰ ، ص۲۰۱. ↑
- کلینی، محمدبن یعقوب، پیشین ، ج ۷ ، ص ۳۵۵. ↑
- همان ، ص ۳۵۴. ↑
- ابن زهره، حمزه بن علی، پیشین ، ص ۴۱۵. ↑
- اردبیلی، احمدبن محمد، پیشین ، ج۱۴ ، ص۱۸۶. ↑
- زراعت ، عباس ، پیشین ، ص ۲۸۶. ↑
- طوسی، ابوجعفر محمدبن الحسن، پیشین، ج ۱۰ ، ص ۲۰۶. ↑
- طباطبایی، سیدعلی، پیشین ، ج ۲ ، ص ۵۱۸. ↑
- حلبی، ابوصلاح، پیشین ، ج ۷ ، ص ۳۵۴. ↑
- حلبی، ابوصلاح، پیشین ، ج ۷ ، ص ۳۹۳- اردبیلی، احمدبن محمد، پیشین ج ۱۴ ، ص ۲۴۶ –طباطبایی، سیدعلی، پیشین، ج ۴۲ ، ص۲۵۱ –جعفربن الحسن، ابوالقاسم نجم الدین، مختصر النافع، نشر بعثت، ۱۴۱۰ق، ص ۲۹۱. ↑
- مکی عاملی، محمدبن جمال الدین، پیشین، ص۲۵۳ –جعفربن الحسن، ابوالقاسم نجم الدین، شرایع الاسلام، دانشگاه تهران، ج۴، ۱۳۶۶ق، ص۴۶۰- طباطبایی، سیدعلی، پیشین، ج۴۲ ، ص ۲۵۱. ↑
- حلی، حسن بن یوسف بن المطهر، ارشاد الاذهان ، قم، نشر جامعه مدرسین، ج۲ ، ۱۴۱۰ق، ص ۲۱۸. ↑
- نجفی، محمدحسن، پیشین ، ج ۴۲ ، ص ۲۳۶ – حلی، حسن بن یوسف بن المطهر، پیشین ، ج ۲ ، ص ۲۱۸. ↑
- سمرقندی ، علاءالدین ، تحفه الفقها ، ج ۲ ، بیروت ، نشر دارالکتاب العلمیه ، ج ۳ ، ص ۱۳۴ ↑
- دادنامه تنفیذی شماره ۳۷۹ – ۲۱/۵/۷۱ شعبه ۱۳۴ دادگاه کیفری یک تهران. ↑
- جبعی عاملی، زین الدین بن علی، روضه البهیه، نشر داوری، ج ۱۰، ۱۴۱۰ق، ص ۱۰۰ و ۱۰۱. ↑
- ابن زهره، حمزه بن علی، پیشین ، ص ۴۰۵. ↑
- حلی، حسن بن یوسف بن المطهر، مختلف الشیعه، قم، نشر جامعه مدرسین، ج ۹ ، ۱۴۱۹ق، ص ۲۸۷. ↑
- ابن براج، عبدالعزیز، پیشین ، ج ۲ ، ص۴۵۷. ↑
- الطوسی ، ابوجعفر محمدبن الحسن ، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی ، قم ، نشر قدس محمدی ، بی تا، ص ۷۳۶. ↑
- خویی، سیدابوالقاسم، پیشین ، ج ۲ ، ص ۵۶ و ۱۲۶. ↑
- طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام ، نشر دارالکتب الاسلامیه، ج۱۰ ، ۱۳۶۵، ص ۱۷۰. ↑
- کلینی، محمد بن یعقوب، پیشین ، ج ۷ ، ص ۳۶۵. ↑
-طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، پیشین ، ص۷۳۶ – جبعلی عاملی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، نشر بنیاد اسلامی، ج۱۵، ۱۴۱۳ق، ص۲۶۲ – خمینی، روحاله، پیشین، ج۲، ص۵۳۹-نجفی، محمدحسن، پیشین ، ج۴۲ ، ص۳۳۲ و ۳۳۳. ↑
- خویی، سید ابوالقاسم، پیشین، ج ۲ ، ص ۵۶. ↑
- مکی العاملی، محمدبن جمال الدین، پیشین، ص ۲۵۶. ↑
- ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد ادریس، پیشین، ج ۳ ، ص ۳۳۰. ↑
- طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، المبسوط، نشر مرتضویه، ج۷، ۱۳۸۷ق، ص۵۳. ↑

آشکار به نهان (درونی سازی)
مانند آموختن از طریق خواندن و شنیدن گزارش

آشکار به آشکار (پیوند برقرار کردن)
مانند ارسال از طریق پست الکترونیکی

البته باید توجه داشت که این فرآیندها در انزوا رخ نمی‏دهند، بلکه در ترکیبات مختلف و در موقعیت‌های کاری مابین افرادی که با یکدیگر مشغول به کارند، به وقوع می‏پیوندد. خلق دانش، نتیجه تأثیر متقابل افراد و دانش آشکار و پنهان است. به‌واسطه تعامل فرد با دیگران، دانش نهان، برون سازی شده و به اشتراک گذارده می‌شود، همچنین افراد در این فرآیندها از راه مدیریت دانش با به دست آوردن بینش و تجربه سازمانی خود یا توسط کارکنان دیگر، دانش را خلق، منتشر و درونی می‌کنند.) نوناکا، کونو، ۱۹۹۸ )
ازآنجاکه همه فرآیندهای این مدل مهم‌اند، بنابراین لازم است آن‌ها را در مدیریت دانش به‌صورت یکپارچه موردتوجه قرار داده با اندیشیدن تدابیر و برنامه‌ریزی‌های لازم و نیز با عنایت به موقعیت سازمان موردنظر، توازن بین این فرایندها را برقرار کرد.

استفاده از فن‌آوری در چهارچوب مدل نوناکا و تاکوچی
در این بخش، به طرح موضوعاتی مرتبط با فن‌آوری درزمینه‌ی دانش‌های ضمنی و آشکار در چهارچوب مدل مذکور پرداخته می‌شود. جدول شماره ۶-۲ مثال‌هایی از فناوری‌هایی است که می‌تواند، انتقال و تبدیل دانش را تقویت یا پشتیبانی کند.
جدول ۶-۲ مثال‌هایی از فناوری‌هایی که می‌تواند، انتقال و تبدیل دانش را تقویت یا پشتیبانی کند.

نهان به نهان
نشست‌های الکترونیکی، همکاری هم‌زمان (گپ زدن)

نهان به آشکار
پاسخ به پرسش‌های تفسیر

آشکار به نهان
تصویرسازی، ارائه مطالب صوتی-تصویری با قابلیت جستجو

آشکار به آشکار
جستجوی متن، دسته‌بندی اسناد

۲-۲-۳۰ مدل عمومی مدیریت دانش نیومن
بر طبق نظر نیومن مراحل مدیریت دانش را به چهار مرحله تقسیم می‌کند:
۱- ایجاد دانش: این مرحله دربرگیرنده فعالیت‌هایی است که مرتبط با ورود دانش جدید به سیستم است و شامل توسعه، کشف و تسخیر دانش می‌شود. ( کنراد، نیومن، ۱۹۹۹، ۴۰ )
۲- حفظ و نگهداری دانش: این‌که چه دانشی در کجا و تا کی باقی بماند و این نگهداری چگونه باشد که قابلیت بازیابی حداکثری فراهم شود. در اینجا فعالیت‌هایی موردنظر است که دانش را در سازمان ماندگار می‌کند در این راستا می‌توان به حافظه سازمانی اشاره کرد. مهم‌ترین وظیفه حافظه سازمانی، نگهداری از دانش سازمانی است.
۳- تبدیل و انتقال دانش: شامل رفتارهای به سار گوناگونی نظیر ارتباط، ترجمه، تفسیر، پالایش و ارائه دانش است روش‌های ارائه‌شده برای انتقال دانش بسیار بر روی این زمینه تأثیر دارد. انتقال دانش تنها از طریق انسان‌ها انجام نمی‌شود، بلکه نظام‌ها و عامل‌های خودکار دیگری نیز هستند که نقش میانجی را بر عهده‌دارند. تسهیم دانش به انتقال دانش یا انتشار آن تلقی می‌گردد و به فرایندی که به‌وسیله آن دانش از فردی به فرد دیگر، از اشخاص به گروه‌ها و از یک گروه به گروه دیگر انتقال می‌یابد، اشاره دارد. ( کنراد، نیومن، ۱۹۹۹، ۴۰ )

• به‌کارگیری دانش: دانش به‌خودی‌خود ارزشمند نیست و زمانی ارزشمند خواهد بود که به کار گرفته شود. دانشمندی که از دانش خود هیچ‌گونه استفاده نمی‌کند، قطعاً دانش وی برای دیگران هیچ ارزشی نخواهد داشت. به‌طورکلی دانش سازمانی باید در جهت خدمات، فرایندها و محصولات سازمان به کار گرفته شود. اگر سازمانی به‌راحتی نتواند شکل صحیح دانش را در جای مناسب آن مشخص نماید ممکن است در حفظ مزیت‌های رقابتی خود با مشکل مواجه شود. زمانی که نوآوری و خلاقیت راه پیروزی در جهان امروز است، سازمان باید دریافتن نوع درست دانش در شکلی مناسب از سازمان شتاب نماید. ( هاینس، ۲۰۰۱، ۱-۶ ).

۲-۲-۳۱ مدل به کار گرفته‌شده در تحقیق حاضر:
در این تحقیق برای بررسی فناوری اطلاعات و بر اساس ادبیات موضوع و نیز نظر اساتید و متخصصان از ابزار و سیستم‌هایی که در جمع‌ آوری، نگهداری، پردازش، انتقال، فیلتر و ذخیره ساری اطلاعات به کار می‌رود و از آثار مارتینز، لورنز و همکاران (۲۰۰۳) بایر و همکاران (۱۹۹۷) استخراج‌شده‌اند و برای بررسی مدیریت دانش از مدل عمومی دانش نیومن و کنراد (۱۹۹۳) که جز ۳ مدل معروف جریان دانش است استفاده‌شده است.
مؤلفه‌های مدیریت دانش فناوری اطلاعات
خلق دانش
ذخیره‌سازی
انتقال دانش
فن آوری اطلاعات
کاربرد دانش
مدل مفهومی دانش نیومن و کنراد (۱۹۹۸)
۲-۳ سازمان تأمین اجتماعی:
۲-۳-۱ مفهوم تأمین اجتماعی:
طبق تعریف اتحادیه بین‌المللی تأمین اجتماعی (ISSA ) تأمین اجتماعی عبارت است از ” مجموعه کوشش‌ها و فعالیت‌های انجام‌شده توسط برخی از سازمان‌ها و مؤسسات اجتماعی به‌منظور رسیدن به رفاه اجتماعی “

فرضصفر: بین مولفه های استراتژی بازاریابی پایگاه داده دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود ندارد.

فرضيک: بین مولفه های استراتژی بازاریابی پایگاه داده دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود دارد.

جدول 4- 7) همبستگي براي آزمودني ها درمتغیرهای استراتژی بازاریابی پایگاه داده

نتایج به دست آمده در جدول بالا نشان می دهد که همبستگی بین متغیرها مثبت است. یعنی با بالا رفتن نحوه ایجاد و طراحی وب سایت های بازاریابیمیزان نمره درتامین بازار هدفافزایش می یابد و بالعکس.همچنین میزان این همبستگی معنادار است چون در میزان ضریب همبستگی0.869سطح معناداری مشاهده شده(0.000)کوچکتر از 0.05 است. بنابراین فرضیه ی ما مبنی بر معناداری بین متغیرها با میزان اطمینان 0.95 و میزان احتمال خطای 0.05 تایید می شود.یعنی فرض صفر رد می شود و فرض مخالف تایید می شود. تایید می شود که بین مولفه های استراتژی بازاریابی مبادله ای دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود دارد.

4-3-1-4- فرضيه سوم

بین مولفه های استراتژی بازاریابی رابطه ای دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضصفر: بین مولفه های استراتژی بازاریابی رابطه ای دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود ندارد.

فرضيک: بین مولفه های استراتژی بازاریابی رابطه ای دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود دارد.

جدول 4- 8) همبستگي براي آزمودني ها در متغيرهای استراتژی بازاریابی رابطه ای
نتایج به دست آمده در جدول بالا نشان می دهد که همبستگی بین متغیرها مثبت است. یعنی با بالا رفتن بهره گیری از پرداخت الکترونیکی و افزایش سرعت تبادلات مالی میزان نمره دررضایت مندی افزایش می یابد و بالعکس.همچنین میزان این همبستگی معنادار است چون در میزان ضریب همبستگی 0.551 سطح معناداری مشاهده شده(0.000)کوچکتر از 0.05 است. بنابراین فرضیه ی ما مبنی بر معناداری بین دو متغیر با میزان اطمینان 0.95 و میزان احتمال خطای 0.05 تایید می شود.یعنی فرض صفر رد می شود و فرض مخالف تایید می شودکه بین مولفه های استراتژی رابطه ای دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود دارد.

4-3-1-5- فرضيه چهارم

بین مولفه های استراتژی بازاریابی مبتنی بر دانش دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضصفر: بین مولفه های استراتژی بازاریابی مبتنی بر دانش دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود ندارد.

فرضيک: بین مولفه های استراتژی بازاریابی مبتنی بر دانش دربازارهای الکترونیکی رابطه معنی داری وجود دارد.

۲٫ بررسی تأثیر تحریم بر سرمایه ­گذاری شرکت­های نفتی بین ­المللی در منابع نفت و گاز ایران.
۳٫ بررسی اثرات تحریم بر منافع امریکا.
۴٫ پیشبرد مطالعات و بررسی­های علمی در این زمینه.
۵٫ شناسایی راه­کارهای علمی وعملی مقابله با این نوع تحریم با بهره گرفتن از تئوری بازی­ها.
۱-۳- سوالات تحقیق
بر اساس تحقیقات انجام گرفته در زمینه تحریم­های اعمال شده مشاهده شده که این تحریم­ها اثرات منفی بر اقتصاد ایران گذاشته است. با توجه به اهمیت بسیار این اثرات اقتصادی بر بخش نفت و گاز ایران در اینجا این سوال وجود دارد:
تحریم بخش نفت و گاز ایران از طریق تعامل بین ایران، امریکا و شرکت­های بین ­المللی چه تاثیری بر روند رشد و توسعه این بخش دارد؟
۱-۴- فرضیه ­ها
تحریم بخش نفت و گاز ایران از طریق عدم تعامل بین ایران، امریکا و شرکت­های نفتی باعث تأخیر در رشد و توسعه این بخش شده است.
۱-۵- ضرورت انجام تحقیق
با توجه به اهمیت بسیار زیادی که میدانهای مشترک برای منطقه دارند و کشورهای منطقه از مدتها قبل بهره برداری از این میدانهای مشترک را آغاز کرده اند به نظر میرسد ایران نیز باید در راستای رقابت با شرکای شیخ­نشین خود شتاب بیشتری به برداشت از این میادین مشترک دهد. با توجه به روند رو به رشد افزایش استفاده از تحریم­ها ایران در روابط بین­الملل خود با مشکل مواجه شده است از سویی منابع عظیم نفت و گاز ایران نیاز به بهره ­برداری با سرعت بیشتر دارد و بخش عظیمی از تحریم­های آمریکا علیه این منابع عظیم می-باشد.

لذا با توجه به کمبود محسوس مطالعات و بررسی­های علمی و دانشگاهی درباره این موضوع باید در این زمینه مطالعاتی صورت گیرد بلکه بتواند افقی را برای دست­اندرکاران و مدیران اقتصادی و سیاسی کشور مشخص نماید.
۱-۶- روش تحقیق
روش بکار رفته برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در این تحقیق، روش تحلیلی – توصیفی است و نتایج اقدامات امریکا علیه ایران در مقاطع زمانی مختلف با مشاهده وضعیت وکمیت وکیفیت مورد توصیف و تحلیل قرار می­گیرد. لیکن مبانی نظری موضوع را نظریه بازی­ها تشکیل میدهد.
۱-۷- جنبه جدید بودن و نوآوری
این پژوهش از دو جنبه نوآوری دارد. اول اینکه مطالعات معدودی اثرات تحریم­های اقتصادی را بصورت کمی مورد مطالعه قرار داده­اند. تمامی مطالعات صورت­ گرفته در ایران، اثرات تحریم را بصورت کیفی وتحلیلی مورد بررسی قرار داده­اند. این مطالعه اولین مطالعه­ ای است که تحریم بخش نفت و گاز ایران توسط امریکا را بصورت کمی بررسی می­نماید. بعد دیگر نوآوری در روش تحقیق است، تحلیل این موضوع به کمک نظریه بازیها از نوآوریهای این پژوهش به شمار می ­آید.
فصل دوم
بخش انرژی در روابط ایران، امریکا و شرکت­های نفتی بین ­المللی
۲-۱- مقدمه
صنعت نفت، گاز و پتروشیمی طلایه­دار توسعه صنعتی و فناوری کشور می­باشند. این صنایع با سابقه تاریخی طولانی و گستردگی زیاد خود، نقش مهمی در توسعه ملی دارند و پایه اقتصاد کشور را تشکیل می­ دهند. دهها طرح کلان عمرانی در این صنایع توسط متخصصین و شرکتهای ایرانی، ثبت اختراعات و مقالات علمی متعدد در مراکز تحقیقاتی و ابسته به آن و مواردی از این دست گواه تلاشهای انجام شده در جهت توسعه فناوری در این صنعت است.
ایالات متحده امریکا، به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان و مصرف­ کنندگان و نیز دومین تولیدکننده نفت خام جهان از بزرگترین بازیگران عرصه انرژی جهان به شمار می­رود. بنابراین سیاست­ها و اقدامات این ابرقدرت اقتصادی جهان تاثیرات قابل توجهی بر بازار جهانی انرژی و واردکنندگان و تولیدکنندگان عمده انرژی جهان بر جای خواهد گذاشت.
یکی از اقدامات ایالات متحده امریکا اعمال تحریم علیه کشورهای عمده تولیدکننده نفت از جمله ایران می­باشد. این تحریم­ها اثرات بلندمدتی بر بازارهای انرژی جهان بر جای خواهد گذاشت.
در این فصل به بررسی روابط ایران، امریکا و شرکت­های بین ­المللی و هم­چنین به بیان سطح تکنولوژی موجود درکشور ایران و لزوم رابطه این کشور با شرکت­های بین ­المللی خواهیم پرداخت.
۲-۲- الزامات توسعه تکنولوژی در صنعت نفت
با وجود تلاش­ های انجام شده در حوزه توسعه فناوری در صنعت نفت، الگوی غالب صنعت نفت کشور از ابتدا تا کنون، الگوی فروش منابع طبیعی با تکیه بر دانش، تکنولوژی و سرمایه خارجی یا به عبارت دقیق­تر الگوی “منبع پایه یا بهره ­برداری” بوده است. این الگو تا کنون موانعی را در مسیر توسعه پایدار این صنعت ایجاد کرده و ادامه روند فعلی، می ­تواند به عنوان یکی از تهدیدات اساسی آینده در سطح این صنعت و همچنین در سطح ملی قلمداد شود.
چشم انداز بیست ساله کشور ، ایران ۱۴۰۴ را ایرانی برخوردار از دانش و تکنولوژی و اقتصاد آنرا اقتصاد دانش­بنیان عنوان نموده است. تبعیت از این جهت­گیری کلی در صنعت نفت ، مستلزم تغییر الگو از منابع پایه به سمت الگوی مبتنی بردانش و توسعه تکنولوژی است.
منابع دانش و آگاهی عبارتند از تکنولوژی، سازماندهی تکنولوژی و کاربرد آن، اطلاعات، آموزشها و مهارتها. ارزیابی تکنولوژی صنعت نفت و چگونگی تغییر جهت فرایندهای صنعت نفت از منابع پایه به دانش پایه از مباحث اساسی در آینده صنعت نفت خواهد بود.
مطالعه چشم­انداز توسعه تکنولوژی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی بر اساس نگرش انتقال از صنعتی منبع­پایه یا بهره­بردار به صنعتی دانش­پایه تنظیم شده است. در این کار روندهای موجود تکنولوژی و آینده آن در صنعت نفت، شرایط محیط ملی و چالشهای پیش­روی آن مشخص می­ شود و بر این اساس چشم انداز مطلوب و سیاستهای لازم برای تحقق آن برشمرده می­ شود.
مدلی که براساس آن، مطالب فوق بیان شد در شکل ۱ نشان داده شده است .
بررسی شرایط داخلی
بررسی شرایط خارجی
قوت ها
ضعف ها
فرصت ها
تهدیدات
اهداف کلی
سیاست های اجرایی
چشم انداز
چالش ها
بررسی محیط تکنولوژی در صنعت نفت
شکل ۲-۱: الگوی مطالعه چشم انداز توسعه تکنولوژی در صنعت نفت ، گاز و پتروشیمی
بررسی ساختار صنعت نفت در کشورهای مختلف جهان، دو الگوی مختلف توسعه را نشان می­دهد. این دو مدل عبارتند از: الگوی توسعه مبتنی بر تولید مواد خام یا بهره ­برداری و الگوی مبتنی بر توسعه تکنولوژی. الگوی نخست عمدتا منابع پایه بوده و حول بهره ­برداری از مخازن نفت و گاز به وسیله تکنولوژی وارداتی و سرمایه خارجی متمرکز است. هدف اصلی از این الگو ، حداکثر سازی درآمد ناشی از فروش نفت خام و گاز طبیعی می­باشد. اما الگوی دوم، مبتنی بر ایجاد قابلیت‌ها و زیر ساختهای تکنولوژیکی به منظور بهر­ه­برداری بهینه از مخازن نفت و گاز و تبدیل این منابع طبیعی به محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر و همچنین فروش تکنولوژی می­باشد این مدل را می­توان الگوی دانش پایه هم نامید.

مطالعه صنعت نفت کشور نشان می­دهد علیرغم تلاش­ های انجام شده در این حوزه، الگوی توسعه این صنعت از مدل منبع­پایه یا بهره ­برداری تبعیت می­ کند.

­

۲-۳- سطوح قابلیت‌های تکنولوژیکی

غالبا تکنولوژی را به معنی ماشین­آلات، دستگاه­ها و ابزار تولید به کار می­برند. این کاربرد رایج ، ما را از معنی درست این کلمه دور می­ کند. تکنولوژی توانایی تولید و تبدیل منابع به محصول و خدمات است. این توانایی نتیجه پیوند نظام­مند مجموعه ­ای از نرم­افزارها و سخت­ افزارهاست که امکان تولید کالا و خدمات را فراهم می­آورند. تعریف تکنولوژی به معنی توانایی نشان می دهد که تکنولوژی صرفا” ماشین آلات، کارخانه صنعتی یا ابزار تولید نیست بلکه قابلیت نرم افزاری است که به وسیله سازماندهی منظمی از مجموعه اجزاء خود ایجاد می­ شود.

صاحبنظران ، قابلیت‌های تکنولوژیکی صنایع را به پنج سطح شامل:

1. 1. بهره ­برداری

1. 1. تعمیر و نگهداری

1. 1. ساخت و تولید

1. 1. طراحی و مهندسی

1. تحقیق و توسعه

راهنمایی و ،آموزش دانشجویان و محققان جوان برای یافتن منابع و اطلاعات مورد نیاز و بهره گیری بیشتر از امکانات و کاربرد وسایل موجود. ( علومی ، ۱۳۹۰ )

۲-۴-۲: سازمان و مدیریت کتابخانه های دانشگاهی .
کتابخانه های دانشگاهی برای آنکه بتواند وظایف بزرگ خود را در امور آموزش و پرورش انجام دهد باید توسط کتابداران متخصّصی که از فلسفه و روش های آموزش آگاهی دارند اداره شود .
پاره ای از تحولات جدید در سازمان و اداره کتابخانه های دانشگاهی اثر عمیق گذاشته اند که از آن جمله اند :
۱ : تاکید بر یادگیری چند بعدی که موجب شده حتی وسایل الکترونیک و ماشین های آموزشی در کتابخانه ها قرار گیرند .
۲ : گسترش مفهوم مرکز منابع آموزشی که جایگزین کتابخانه شده و در واقع از دبیرستان به دانشکده و دانشگاه راه یافته است . این تحول موجب شده است که کتابخانه سازمان وسیعتر پیدا کند و مثلا دارای آزمایشگاه زبان ، استودیو ، تلویزیون و کلاس باشد .
مشکلاتی نیز در سالیان اخیر پدید آمده که موجب پیچیدگی سازمان کتابخانه های دانشگاهی شده است . به پاره ای از آن ها اشاره می کنیم :
۱ : افزایش سریع شماره دانشجویی که به معنای افزایش سریع تقاضا برای کسب اطلاع و خدمات بیشتر است .
۲ : گسترش سریع دانش بشری و رشد انتشارات جدید و شکل های تازه تدوین نوشته ها که خود در گزینش و گرد آوری و نظم بندی دشواری هایی را پدید آورده است .
۳ : هزینه ی روز افزون کتابخانه ها .
۴ : ارائه رشته های جدید آموزشی و توسعه رشته های موجود در سطوح بالاتر .
۵ : ایجاد و توسعه شیوه های نوین آموزشی و تاکید شدید بر مطالعه فردی .
از نظر سازمان تا چند دهه گذشته ، کتابخانه های دانشگاهی دارای یک مجموعه یا کتابخانه مرکزی بود که در آن هرگونه مطلب برای دانشجو و استاد ، در هر سطح و رشته گرد آمده بودند . و در عین حال دانشکده نیز کتابخانه ای جدا و خاص خود داشت . امروز ، علاوه بر این تشکیلات ، نمونه های سازمانی جدیدی پدید آمده اند . بعضی دانشگاه ها برای دوره چهارساله دانشکده های خود بنایی جدا ساخته اند و همه مواد و تسهیلات و خدمات لازم را برای دانشجویان این دوره گرد آوری کرده اند . در مقابل کتابخانه مرکزی دانشگاه خدماتش را متوجه دانشجویان دوره عالی ، گروه پژوهندگان و استادان کرده است . یکی از مسائل که در مورد سازمان کتابخانه های دانشگاهی پیوسته مورد بحث بوده تمرکز یا عدم تمرکز کتابخانه های یک دانشگاه است که گروهی نتیجه بحث ها را تمرکز اداری و عدم تمرکز جغرافیایی یا پراکندگی بنا یافته اند . ( ابرامی ، ۱۳۸۶ )
۲-۴-۳ : نیروی انسانی کتابخانه های دانشگاهی .
با توجه به عملکرد و وظایف کتابخانه های دانشگاهی ، کتابداران شاغل در این نوع کتابخانه ها ، باید تحصیلات عالی کتابداری داشته باشند . بدین معنا که در بخش های اصلی کتابخانه باید کتابداران با مدارک تحصیلی کارشناسی ، کارشناسی ارشد و بالاتر مشغول به کار شوند تا بتوانند ارتباط بهتری با مخاطبان خود یعنی اساتید و دانشجویان برقرار کنند . ریاست کتابخانه های دانشگاهی معمولا بر عهده اعضای هیئت علمی با تحصیلات دکتری است و برای بهبود فرآیندهای کتابخانه بهتر است این مسئولیت به فارغ التحصیل مدرک دکتری کتابداری که عضو هیئت علمی دانشگاه نیز هستند واگذار شود . در پیش نویس استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران که کتابخانه ملی منتشر کرده ، چگونگی نیروی انسانی این کتابخانه ها از نظر کیفی و کمی ارائه شده است . ( مزینانی ، ۱۳۸۲)
۲-۴-۴ : مجموعه سازی در کتابخانه های دانشگاهی.
کتابدار برای شناخت نیازهای اطلاعاتی جامعه کتابخانه های دانشگاهی باید از برنامه ها و رشته های آموزشی دانشگاه در مقاطع مختلف تحصیلی ، روش های مختلف تدریس ، برنامه های پژوهشی و تعداد دانشجویان هر رشته مطلع باشد:
۱ : برنامه ها و رشته های آموزشی دانشگاه در مقاطع مختلف تحصیلی . کتابداری باید از برنامه های آموزشی و رشته های تحصیلی در مقاطع مختلف آگاهی داشته باشد . این آگاهی به طور موثری وی را در شناخت نیازهای اطلاعاتی جامعه کتابخانه کمک خواهد کرد . هر تغییری در برنامه های آموزشی و ایجاد هر رشته تازه ای در دانشگاه به ناچار نیازهای اطلاعاتی جدیدی را به وجود خواهد آورد که در مجموعه کتابخانه تاثیر می گذارد . مثلا اگر در دانشگاهی رشته کتابداری دایر شود ، برای رفع نیازهای تازه به مجموعه ای غنی تر در این زمینه نیاز است که باید پیش از افتتاح این رشته کتابها و مواد مناسب فراهم آورد . بنابراین توجه به تعداد ، نوع و محتوای منابع در مقاطع مختلف تحصیلی یک رشته برای کتابدار ضروری است ؛ زیرا مثلا نیازهای دانشجویان دوره کارشناسی با دکتری فرق دارد . علاوه بر این دانشجویان دوره های کارشناسی بیشتر از منابع فارسی استفاده می کنند ، در حالی که دانشجویان دوره های تکمیلی به منابع غیر فارسی نیاز بیشتری دارند . کتابدار می تواند از طریق مطالعه منظم راهنمای دانشگاه ، مطالعه برنامه مصوب درسی هر دوره ، ارتباط با دفترهای برنامه ریزی آموزشی و نیز مسئولان دانشگاه و مراجعه به اداره های آموزشی دانشگاه و دانشکده ها اطلاعات لازم را کسب کند . علاوه بر این شرکت کتابدار در جلسه های شورای برنامه ریزی و دیگر جلسه های بحث و گفتگو و اخذ تصمیم درباره برنامه ها نیز بسیار مفید است . کتابداری در شناخت برنامه های آموزشی موفق تر است که به طور منظم در این جلسه ها شرکت کند و نیز نسخه ای از برنامه های جدید تهیه نماید .
۲ : روش های مختلف تدریس. در دانشگاهی که روش تدریس بر پایه حفظ کردن مطالب یک کتاب یا جزوه استوار است و استاد تنها انتظار فرا گرفتن همان مطالب را داشته باشد به طور طبیعی کتابخانه نقش موثری در آموزش دانشجویان نخواهد داشت . زیرا دانشجویان نیازی به مراجعه به کتابخانه برای کسب اطلاعات بیشتر ندارند و کتابدار باید راهی برای جلب دانشجویان به کتابخانه ها پیدا کند . اگر روش تدریس چنان باشد که ضمن بیان رئوس مطالب دانشجویان به مطالعه منابعی در موضوع مورد بحث راهنمایی شوند و برای آنان تکالیفی معین گردد که مطالعه خارج از کلاس را الزامی نماید ، دانشجویان بیشتر به کتابخانه مراجعه خواهند کرد و لازم است مجموعه کتابخانه متناسب با نیاز آنها غنی تر شود . همچنین اگر برای تفهیم بیشتر مطالب ، تدریس با نمایش اسلاید و فیلم و به کمک پروژکتور انجام شود ، کتابخانه باید به منابع دیداری بیشتری مجهز گردد.
کتابدار می تواند با مطالعه تقویمهای درسی استادان ، حضور در کلاس ها و مصاحبه با دانشجویان از روش های مختلف تدریس در دانشگاه مطلع شود . علاوه بر این او باید پیش از آغاز هر سال تحصیلی از استادان بخواهد که فهرست منابع مورد نیاز خود را تهیه و به کتابخانه ارسال کنند . پاسخ استادان به این درخواست نیز تا حدی روش تدریس آنان را مشخص می کند .
۳ : برنامه های پژوهشی. در یک دانشگاه خوب ، کار پژوهش از کار آموزش جدا نیست . آموزشی که بر پایه پژوهش استوار نباشد پویا نخواهد بود . تدریس در دانشگاه ها باید بر پایه آخرین اطلاعات باشد و آخرین روش های علمی و تازه ترین کشفیات باید ار آنجا مورد بحث و گفتگو قرار گیرد . پژوهش واقعی با مطالعه پیوندی نا گسستنی دارد و هیچ پژوهنده راستینی نمی تواند خود را از نتایج پژوهشهای همکارانش در گذشته و حال و در سراسر جهان بی نیاز بداند و این کار بدون مطالعه منظم انتشارات علمی امکان پذیر نیست . کتابدار با اطلاع از وضع پژوهش در دانشگاه و در رشته های مختلف آن تصویری از نیازهای جامعه استفاده کننده از کتابخانه به انتشارات علمی به دست می آورد . کتابدار برای اطلاع در این زمینه می تواند از همان روشهایی که در مورد برنامه های آموزشی گفته شد استفاده کند.
۴ : تعداد دانشجویان و اساتید . این عامل معیاری بسیار مهم در شناخت نیازهای جامعه کتابخانه های دانشگاهی است . هرچه تعداد دانشجو و استاد بیشتر باشد ، نیاز به منابع اطلاعاتی بیشتر خواهد شد . تعداد دانشجویان در تعیین نسخه های تکراری از یک کتاب عامل بسیار مهمی به شمار می رود . بدیهی است هرچه تعداد استادان نیز بیشتر باشد ، به کتاب و منابع اطلاعاتی بیشتری نیاز خواهد بود . بدون تردید ، تعداد استادان و اعضای هیئت علمی در هر دانشگاهی کمتر از دانشجویان است ؛ بنابراین کتابداری می تواند فهرستی از مشخصات و سوابق تحصیلی ، شغلی و تخصصی تهیه کند. این اطلاعات نیز برای شناخت جامعه کتابخانه و نیازهای آن بسیار مفید است . ( سینایی ، ۱۳۸۹ )
۲-۴-۵ : سازماندهی منابع کتابخانه های دانشگاهی.
فهرست نویسی یک کتاب در یک کتابخانه ی تخصصی یا دانشگاهی با همان کتاب در کتابخانه عمومی از جنبه های مختلف متفاوت است . در کتابخانه های دانشگاهی کتابها به صورت تخصصی تر فهرست نویسی و در نهایت سازمان دهی می شوند . به عنوان مثال ؛ کتابی که موضوع آن یکی از زمینه های تخصصی پزشکی است ، در یک کتابخانه عمومی به شکلی کلی و نسبتا ساده فهرست نویسی می شود . در حالی که در کتابخانه های پزشکی به صورت دقیق تر و با بهره گرفتن از سر عنوان های موضوعی مناسب تر مثل ( سر عنوان های موضوعی پزشکی^[۲۶]) فهرست نویسی می شود . ( فتاحی ، ۱۳۸۷)
۲-۴-۶ : خدمات کتابخانه های دانشگاهی.
امروز کتابخانه های دانشگاهی چیزی فراتر از وجود ساختمان و قفسه های پر از کتاب است . البته فضای دلپذیر و مجموعه به خوبی از منابع مکتوب هم بسیار مهم است اما میزان سنجش یک کتابخانه خوب ، ارائه خدمات و اطلاع رسانی روزآمد با بهره گرفتن از فن آوری اطلاعات و اظهار نظر مثبت مراجعه کنندگان است. کتابخانه دانشگاه در تمام سطوح در برنامه های آموزشی و یادگیری شرکتی فعال دارد . تمام کتابخانه های دانشگاهی وظیفه تهیه و تدارک وسایل و ابزار کتابشناسی های لازم نه تنها برای موضوعات مورد علاقه و نیاز بلکه برای آموزش و پرورش و گسترش مجموعه دانشگاهی را بر عهده دارد . کتابخانه وسیله ارائه خدمت ، کمک کردن ، آموزش و یادگیری است . کتابخانه دانشگاهی به گروه های مختلف خارج از دانشگاه نیز با سعه صدر و گشاده رویی ارائه خدمت می کند . از جمله دانشجویان دانشگاه های دیگر ، مدیران صنایع و تا حدی عموم مردم . تقریبا تمام مواد کتابخانه برای تحقیق و پژوهش در دسترس و اختیار مراجعه کنندگان قرار می گیرد ، مگر کتاب های نادر و کتاب های گران قیمت و موادی که نیاز به نگهداری دقیق و استثنایی دارند . تعداد زیادی از کتابها را می توان برای استفاده خارج از کتابخانه به امانت داد. مسئولان کتابخانه های دانشگاهی علاقه مندند میزان بهره مندی و بهره وری هر خواننده از کتاب بالا باشد . حتی بعضی از کتابخانه های دانشگاهی محدودیتی برای کتاب امانتی ندارند . ( عازم ، ۱۳۹۱)
کتابخانه دانشگاه معمولا مدت زیادی در شبانه روز باز است و به دانشجویان خدمات مختلفی ارائه می دهد . برخی از خدمات کتابخانه های دانشگاهی عبارت است از :
۱ : آموزش مراجعان : هدف از آموزش مراجعان ، آماده کردن آنان برای بهره گیری موثر از کتابخانه ، پایگاه های اطلاعاتی و اینترنت به منظور دستیابی آسان به منابع اطلاعاتی مورد نیاز است .
۲ : خدمات تکثیر : وجود امکانات کپی برداری ، از ابتدایی ترین و متداول ترین خدمات در کتابخانه های دانشگاهی می باشد .
۳ : خدمات آگاهی رسانی جاری : خدمات آگاهی رسانی جاری یک کتابخانه دانشگاهی خوب ، متقاضی های خود را نسبت به اطلاعاتی که همیشه مورد علاقه آنهاست روزآمد نگه می دارد . و از طریق آگاهی رسانی جاری ، اطلاعات مربوط را از مجلات ، مقالات ، کنفرانس ها و گزارش ها و کتابها را به هر وسیله و روش ممکن به اطلاع متقاضی می رساند .( صمدی ، ۱۳۸۲ )
۴ : اشاعه اطلاعات گزینشی : این فعالیت یک خدمت آگاهی رسانی جاری محسوب می شود که بر اساس نیازهای اطلاعاتی از پیش تایین شده مراجعان کتابخانه صورت می گیرد .
۲-۴-۷ : امانت بین کتابخانه ای در کتابخانه های دانشگاهی .
رشد عظیم تالیفات و انتشارات در نیم قرن گذشته و افزایش بهای کتاب و نشریات علمی باعث شده حتی بزرگ ترین کتابخانه های دانشگاهی نتوانند نیازهای اطلاعاتی مراجعان را تنها از طریق کتابخانه ی خود ، تهیه و ارائه دهند . به منظور رفع این مشکل ، کتابخانه های دانشگاهی باید از خدمات امانت بین کتابخانه ای استفاده نمایند . لازمه بهره گیری خدمات موثر بین کتابخانه ای ، وجود فهرستگان جامع و دقیق است .
۲-۴-۸ : ساختمان و تجهیزات کتابخانه های دانشگاهی .
در دهه های اخیر ، پیشرفت و توسعه آموزش و پرورش دانشگاهی بر گسترش ساختمان دانشگاه و نیز توسعه ساختمان کتابخانه های دانشگاهی تاثیر عمیقی نهاده است . بنابراین ساختمان کتابخانه های امروزی بزرگ تر و مفیدتر است و قابلیت جا به جایی و تغییرپذیری و گسترش بیشتری دارد . کتابخانه دانشگاهی مانند یک بخش آکادمیک عمل می کند . یعنی فعالیت آموزشی و تحقیقاتی و خدمات عمومی را یکجا انجام می دهد ، کتابدار عضو هیات علمی است و سمت ریاست بخش را به عهده دارد .
از وظایف دیگر این نوع کتابخانه فراهم ساختن محل های مطالعه و تحقیق است . امروزه برخی از کتابخانه های دانشگاهی به جای سالن های مطالعه بزرگ ، در صورت امکان در محل های مختلف دانشگاه محل مطالعه فراهم می کنند . در نتیجه استفاده کننده همیشه از محل و منظر مناسب و زیبا و نور طبیعی بهره مند می شود . تنوع میزهای مطالعه اعم از تک نفره ، دو نفره و چهار نفره و بعضی میزهای تک نفره دیواره دار سبب می شود مراجعه کننده در انتخاب میز مناسب و دلخواه و خلوت مختار باشد . هدف اصلی امکانات فضای داخلی کتابخانه این است که با تغییر و تطبیق تجهیزات ، نیازهای مراجعان کتابخانه را برآورده شود و مبلمان کتابخانه که قبلا به صورت سنتی ثابت بوده – قابل حرکت و جا به جایی باشد . طرح رنگ آمیزی داخلی کتابخانه به تفضیل مشخص می گردد . جنس کف کتابخانه بر حسب جغرافیای محل تعیین می شود . مبلمان کتابخانه بهتر است چوبی ؛ احتمالا از چوب بلوط یا چوب درخت غان باشد . استفاده مفید و سریع از منابع کتابخانه به تابلوهای راهنما و نشانه های دیداری بستگی دارد و به همین دلیل گرافیست ها در طراحی منظره داخلی کتابخانه نقش مهمی به عهده دارند .
نکته قابل توجه دیگر، اینکه مهندس معمار کتابخانه دانشگاه باید باهوش و مجرب باشد ، به حرف های کتابدار دل بسپارد یعنی کتابخانه را برای کتابدار بسازد و نه برای خود . در نتیجه کتابدار در کل طرح با نظر انتقادی و اصلاحی شرکت کند . در کتابخانه چند طبقه ، معمولا طبقه هم کف برای خدمات امانت ، خدمات مرجع سریع و دستیابی به اسناد و مدارک و فهرست ها و خدمات امانت بین کتابخانه ای ، و خدمات فنی اختصاص می یابد . طبقات دیگر ویژه قفسه های کتاب ، نشریات ادواری ، مواد دیداری و شنیداری و مطالعه خوانندگان در هر رشته موضوعی است ، به طوری که هر طبقه جداگانه خودکفا و خودیار اتاق سمینار در مورد ادبیات موضوعی همان طبقه برای گروه های آموزشی است . در ساختمان کتابخانه های دانشگاهی ، حضور مهندسی مشاور متخصّص ، کتابدار متخصص و مهندس معمار ضروری است . در طراحی ، کتابخانه مرکزی باید در وسط ساختمان دانشکده ها قرار گیرد ، به طوری که فاصله هر دانشکده با کتابخانه تقریبا مساوی باشد . پراکندگی بخش ها به خاطر وسعت دانشگاه اجتناب ناپذیر است ، ولی به هر حال بهتر است بخش های سفارش و تهیه کتاب ، فهرست نویسی و رده بندی ، و تکثیر و صحافی در یک محل متمرکز باشد . در کتابخانه مرکزی باید یک واحد مرجع و اطلاع رسانی با مجموعه ای غنی و کامل دایر کرد که زیر نظر کتابدار متخصص اداره شود . این واحد معمولا شامل یک دوره کامل واژه نامه ها ، دایره المعارف ها ، کتابشناسی ها ، مقاله نامه ها ، چکیده نامه ها ، سالنامه ها ، کتابشناسی و دیگر منابع مرجع است . برای ۱۰۰ نفر دانشجو ۳۰ عدد صندلی در کتابخانه باید فراهم گردد. محل کتابخانه دانشگاهی باید با شرایط اقلیمی نیز تطبیق داده شود . جریان باد و آفتابگیر بودن ساختمان کتابخانه در زمستان و تابستان باید مدنظر باشد . کتابخانه های مدارس عالی ، معمولا در ساختمانی که محل انجام فعالیت های دیگر مدرسه عالی مستقر می گردد . از نظر نهادی هر یک از مدارس عالی تک رشته ای هستند و تنها به یک رشته خاص تحصیلی مثل رشته فنی ، تربیت معلم ، زبان و غیره می پردازند . کتابخانه های مدارس عالی باید هماهنگ و متناسب با توسعه رشته های آموزشی آن ها گسترش یابند . در سالهای اخیر اکثر نشریات و رواج صنایع تکنولوژی آموزشی آنها گسترش یابند . البته اکثر دانشگاه ها به پایان دوره تغییرات و تحولات و تامین نیازمندی نرسیده اند و به فضای بیشتر و امکانات جدیدتر محتاج اند . بنابراین نقشه و طرح ساختمان کتابخانه های دانشگاهی جزو مسائل اصلی مورد بحث و بررسی موسسات آموزشی عالی است . در طرح و بنای کتابخانه های دانشگاهی همیشه نکات مربوط به آینده را باید در نظر گرفت . از جمله افزایش تعداد دانشجویان ، شهرت و اعتبار علمی دانشگاه . همچنین روش های آموزشی دانشگاهی و برنامه جدید درسی و آموزشی از دانشجویان مطالعات و تحقیقات بیشتری را طلب می کند.
فضای لازم برای هر دانشجو در کتابخانه معیارهای متفاوت دارد ، ولی به طور متوسط برای هر دانشجو این فضا تا ۲ متر مربع در نظر گرفته می شود . در کتابخانه های دانشگاهی بر استفاده از وسایل جدید آموزشی تاکید فراوان شده است . زیرا این تجهیزات و به کارگیری آنها دانشجویان را به یادگیری بیشتر تشویق می کند . واضح است که وسایل آموزشی جدید به فضای بیشتری نیاز دارد . مثلا کتابخانه های دانشگاهی باید محل هایی خاص برای شنیدن صفحه و نوار ، تماشای فیلم رنگی و استفاده از ماشین فتوکپی ، پروژکتور اسلاید و فیلم استریپ فراهم گردد ، و نیز فضای مناسب برای ماشین های آموزشی مثلا لابراتوار زبان یا آموزش ماشین تحریر و کامپیوترهای آموزشی ، آثار گرافیک که شامل تصاویر یا فرم های دیگر هنری است ، میکرو فیلم و میکروفیش و محل خواندن آنها نیز از دیگر وسایل آموزشی هستند. بعضی از متخصصین و کتابداران معتقدند کتاب و نشریه و وسایل جدید آموزشی باید همه در یکجا مستقر باشند و به عقیده برخی بهتر است مواد کتابی با مواد غیر کتابی از هم جدا باشند . یکی دیگر از ویژگی ها ی کتابخانه های دانشگاهی تخمین و تعیین تعداد کتابهایی است که در ساختمان کتابخانه جای می گیرد . استاندارد متوسط برای هر قفسه یک طرفه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ جلد کتاب و برای هر قفسه دو طرفه ۲۵۰ جلد است .
در یک کتابخانه دانشگاهی مطلوب باید منابع و تجهیزات زیر طوری در معرض دید و دسترس مراجعه کننده باشد که به محض ورود به کتابخانه دیده شوند .
۱ : فهرست برگه ای ، ۲ : میز امانت ؛ ۳ : بخش کتابهای ذخیره ؛ ۴ : نشریات روز ؛ ۵ : مجموعه مرجع ؛ ۶ : پله ها و آسانسور .
طبق استانداردهای انجمن کتابداران آمریکا جای نشستن در کتابخانه های دانشکده باید حداقل یک سوم تعداد دانشجویان دانشکده باشد . بعضی ها معتقدند تعداد صندلی ها ی کتابخانه برای دانشجویان دانشکده باید ۲۵ تا ۴۰ درصد تعداد کل آنها باشد .
محل نشستن خواننده / هر خواننده ۲٫۳۴ متر مربع .
جا برای نگه داشتن کتاب / هر ۱۰۰۰ جلد ۴٫۵۶ متر مربع .
جا برای مجلات جلد شده / هر ۱۰۰۰ متر ۹٫۳۵ متر مربع .
در مورد نشریات فرض بر این است که یک چهارم نشریات نمایش است و سه چهارم بقیه در مخزن نگهداری می شود . نظریه دیگری می گوید فضای لازم برای نیازمندی های مدیریت و بخش اداری کتابخانه ۱۸ درصد کل زیر بنای ساختمان است . برای هر ۴ دانشجوی رشته هنر و علوم انسانی یک صندلی و برای هر ۱۱ دانشجوی علوم یک صندلی و یا به طور کلی برای هر ۶ دانشجو بدون توجه به رشته تحصیلی یک صندلی و فضای مورد نیاز برای هر صندلی ۲٫۴ متر مربع پیشنهاد شده است . از آنجا که هدف و نقش دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی توسعه و گسترش یافته ، و هر روز در حال گسترش بیشتر است ، اولیا و روسای دانشگاه ها و دانشکده ها نا گریز به تجدید نظر در استانداردها شده اند ، زیرا دامنه فعالیت ها ، هدف ها و وظایف آنها وسیع تر شده و دانشجویان دوره های عالی و تحقیقاتی به فضای بیشتری نیاز پیدا کرده اند.
در کنفرانس ایفلا ، سال ۱۹۹۶ تجدید نظرهایی در استاندارد کتابخانه های دانشگاهی به عمل آمده است :
۱ : فضای مورد نیاز هر دانشجو از ۲٫۳۹ متر مربع به ۴٫۵ متر مربع افزایش می یابد .
۲ : با تغییر و تحول در نوع آموزش و استفاده از تکنولوژی های اطلاع رسانی میزهای مطالعه و پژوهش باید بزرگ تر شوند . به جای اندازه های ۶۰۰ در ۹۰۰ میلیمتر اندازه های ۸۰۰ در ۱۲۰۰ میلیمتر توصیه شده است .
۳ : اندازه نور طبیعی یا مصنوعی بر روی هر میز مطالعه حداقل ۵۰۰ لوکس باشد .
۴ : درجه حرارت در هماهنگی با تکنولوژی های اطلاع رسانی ۲۱ – ۲۴ درجه سانتی گراد و رطوبت ۵۵ تا ۶۵ درجه.
۵ : تغییر هوا در فضاهای اطلاع رسانی ماشینی ۲ ولوم ساعت است .
۶ : تجهیزات کاهش سر و صدا ۴۵-۵۵ دسی بل است .