در سازمان ها دو نوع تیم وجود دارد: تیم های رسمی و غیر رسمی . تیم رسمی به وسیله مدیران بوجود می آیند و مسئول اجرای کارهای خاصی ، در جهت تامین هدف های سازمان هستند. تیم یا گروه های غیررسمی زمانی بوجود می آیند که افراد گرد هم آیند و به صورت مرتب یا منظم رابطه متقابل برقرار نمایند. اعضای تیم غیررسمی دارای این گرایش یا تمایل هستند که نیازهای فردی را فدای خواسته های تیم نمایند.
در شیوه ای که گروه و تیم بر یکایک اعضاء اعمال نفوذ می نماید همبستگی و انسجام می تواند نقش مهمی ایفا نماید هر قدر انسجام اعضای گروه و تیم بیشتر باشد ( تعلق داشتن به گروه قوی تر باشد ) تیم از اعمال نفوذ بیشتری برخوردار است . مدیر چهار راه را برای انسجام و تقویت تیم بر عهده دارد: ایجاد و تقویت رقابت – افزایش جذابیت واحد گروه – تقویت روابط متقابل اعضا- تعیین هدف و سرنوشت مشترک برای کارکنان .
رقابت گروه و تیم سایر گروه ها سبب افزایش همبستگی کارکنان و انسجام بین آنان می شود.
افراد تمایل دارند جذب گروه و تیمی شوند که مورد تحسین و ستایش قرار بگیرند پس سازمان باید کارکنان را به کارگیرد که دارای ارزش های اصولی باشد، تردیدی نیست که همه افراد تیم همدیگر را دوست ندارند ولی اگر مدیر بتواند روابط بین آنها و ارتباطات آنان را تقویت کند می تواند ارتباطات بهتری ایجاد کند. سرانجام مدیر باید یک هدف مشترک و یک اعتقاد راسخ را تعیین کند و نوعی احساس وابستگی را برای رسیدن به این هدف بوجود آورد. (فری من ، گیلبرت ، ۱۳۷۹ ، ۸۷۳)
بدین ترتیب مدیر با ترغیب و تشویق کارکنان به فعالیت های تیمی برآن می آید تا از مهارت های وظیفه ای (مهارت های فنی خاص) و مهارت های تصمیم گیری و حل مساله و مهارت های انسانی (مهارت های ارتباطی بین اعضای تیم ) اعضا را با تخصص های مختلف به سوی یکدیگر کشیده شوند تا وادار به همکاری شوند تا منابع لازم برای تحقق اهداف سازمان ایجاد شود.(گرفین، ۱۳۷۴ : ۳۴۰)
ارزشیابی عملکرد
عبارتست از تعیین درجه کفایت و لیاقت کارکنان ، از لحاظ انجام وظایف محوله و قبول مسئولیت ها در سازمان . که باید این ارزیابی بطور عینی و سیستماتیک انجام گیرد. در گذشته اصطلاح تعیین شایستگی کارکنان مورد تاکید بوده و در حال حاضر ارزیابی عملکرد مورد تاکید است.(فرهمند، ۱۳۸۱ : ۳۹)
در واقع مقوله ارزیابی عملکرد ، توجه به « باید» و «هست» است . با بهره گرفتن از ارزیابی است که می توان به شکاف میان عملکرد و هدف دست یافت . در هر سازمانی ، مجموعه فعالیت ها و عواملی هستند که در ارتباط با یکدیگر و محیط ، عملکرد نهایی آن را می سازند. پس این مجموعه باید مورد سنجش قرار گیرند تا بتوان نسبت به آن آگاهی یافت.(فرهمند ، ۱۳۸۱ : ۲۵۴)
فرایند مطلع کردن افراد از چگونگی انجام کارشان را ارزیابی عملکرد نامند، فرایند رسمی آگاه کردن کارکنان از تشخیص نتایج مثبت و منفی عملکردشان را ارزشیابی می نامند. (جزنی، ۱۳۷۵ : ۳۰۳)
فرآیندی است که توسط آن مدیر رفتار کاری کارکنان را با اندازه گیری و مقایسه با استانداردهای از قبل تعیین شده ارزشیابی می کند نتایج مثبت را به کارکنان ابلاغ می کند.(گرفین، ۱۳۷۴ : ۲۱۸)
منظور از ارزیابی عملکرد ، فرآیندی است که به وسیله آن کارکنان در فواصلی معین و به طور رسمی ، مورد بررسی و سنجش قرار می گیرد. شناخت کارکنان قوی و اعطای پاداش به آنها از این طریق ، ایجاد انگیزه برای بهبود عملکرد آنان و سایر کارکنان . از جمله علل اصلی ارزیابی عملکرد است .
مراحل ارزیابی عملکرد را می توان بصورت ذیل بیان نمود:
الف) هدف از ارزیابی عملکرد معین می شود.ب) با توجه به استانداردهای وضع شده، بر فرد تفهیم می شود که چه باید بکند و چه انتظاری از او می رود. پ) عملکرد واقعی فرد در شغل اندازه گیری می شود. ت) عملکرد واقعی فرد با استانداردهای عملکرد مقایسه می شود.ث) نتایج حاصل از این مقایسه با فرد در میان گذاشته می شود و در صورت لزوم، اقدامات اصلاحی به عمل می آید. (سعادت، ۱۳۷۵ : ۲۲۰)
توجه به نتایج حاصل از ارزشیابی
عملکرد یک سازمان با توجه به معیارهای ارزیابی عملکرد عبارتست از اینکه یک سازمان به چه نحوی توانسته است به اهداف تعیین شده دست یافته و بر اساس ضوابطی که برای خصوص به اهداف تعیین شده اند، چگونه عمل نموده است .
مزایای ارزشیابی عملکرد عبارتند از اینکه :
موجب تشخیص نارسائیهای موجود در سازمان می شود. زمینه بهبود و اصلاح اختیارات زیان آور سازمان را فراهم می کند. موجب شناسایی فعالیت های کارآ و اثربخش می شود و زمینه رشد و ارتقای کیفی امور می تواند فراهم شود.
می تواند محیط سالمی را برای پرورش استعدادهای خلاق کارکنان و موجب انگیزش آنان شود. زمینه تشویق ودلگرمی مدیران کارآمد، مبتکر و خلاق را فراهم می سازد. موجب مقایسه عملکردها شده و فرصت رقابت سالم را برای سازمان فراهم می کند. آنرا می توان شاخص معتبری برای شناخت مدیران موفق به حساب آورد و در صورت اجرای صحیح، موجب برقراری نظام شایستگی می گردد.
خلاصه اینکه با توجه به نتایج حاصل از ارزشیابی کارآیی و عملکرد سازمان ، جهت نوسازی سازمان ها و استفاده بهینه و مطلوب از توان بالقوه آنها، بیش از پیش توجه شود. ( فرهمند، ۱۳۸۱ : ۲۶۰)
اصل بنیادی برای استفاده از ارزشیابی عملکرد به حداکثر رسانیدن کارآیی کارکنان است از طریق شناسایی و سرمایه گذاری بر توانایی های آنان. در واقع مدیر با توجه به نتایج ارزشیابی می تواند افزون بر فراهم آوردن بازخورد اطلاعاتی وظایفی مانند تعیین سیستم مناسب در افزایش حقوق و پاداش و تعیین ترفیعات نقل و انتقالات شغلی ، تعیین کارکنان بر مبنای عملکرد شان ، تعیین نیازهای آموزشی بر اساس نقاط ضعف کارکنان و باعث ترویج ارتباط اثر بخش درون سازمانی می شود. از اینرو راهبری مناسب ارزشیابی عملکرد دارای منافع بسیاری برای سازمان هاست.(جزئی، ۱۳۷۸ : ۳۰۵)
توجه به نتایج :
منظور از توجه به نتایج یعنی توجه به اهداف سازمانی است . همه مدیران دغدغه دستیابی به اهداف سازمانی را دارند و اثربخشی از جمله مسائل مهم آنان می باشد. از این رو یکی از شاخصهای ارزیابی عملکرد سازمانها اثربخشی است. در واقع با پاسخ به سوالاتی از این قبیل معلوم می شود که : آیا برای رسیدن به هدف های سازمان فعالیت های درستی را انجام می دهیم ؟ آیا مشارکت سازمان را به درستی تشخیص داده ایم ، و در صدد رفع آنها برآمده ایم ، به طوری که به هدفهای سازمان در موعد مقرر دست یابیم؟ درجه دسترسی به هدفهای از پیش تعیین شده در هر سازمان میزان اثربخشی را در هر سازمان نشان می دهد.(طاهری، ۱۳۸۴ : ۱۷)
کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری در سازمان
هزینه مصرف کردن منابع در جهت رسیدن به هدف است . هزینه ها به دو دسته ثابت و متغیر تقسیم می شوند. هزینه ثابت با متغیر در تولید تغییر می کند ولی هزینه متغیر همراه با تولید تغییر خواهد کرد. هزینه ثابت مثل : هزینه های اجاره ، آب و برق ، حقوق مدیران و هزینه نگهداری دارائیها ثابت هستند ولی هزینه دستمزد کارکنان و بهای تمام شده کالای خریداری شده متناسب باتولید تغییر می کند.(پی.نود، ۱۳۸۹ : ۱۳۸)
لذا سودآوری سازماین تابعی از درآمدها و هزینه ها است . درآمدها به قیمت فروش و مقدار فروش محصول بستگی دارد. در حالی که هزینه ها تابعی از ارزش نهاده ها و منابع به کار رفته در تولید محصول می باشند. از این رو لازم است به منظور افزایش سود همواره توجه به قیمت تمام شده کالا صورت گیرد.
اکنون به مولفه دوم یعنی کارآمدی منابع انسانی می پردازیم.
کارآمدی منابع انسانی
یکی از مزیت ها و برتری های سازمان ها در هزاره سوم مبحث منابع انسانی است . بیشترین تولید در کشورهای توسعه یافته توسط منابع انسانی صورت گرفته و درصد عوامل دیگر مانند منابع طبیعی بسیار کم است . به عنوان نمونه در ژاپن ۸۰ درصد تولید ثروت از سوی منابع انسانی و کمتر از ۲۰ درصد توسط منابع طبیعی و دیگر فاکتورها انجام می شود. این د رحالی است که در کشورهای در حال توسعه این میزان ۳۶ درصد بوده است و ۴۶ درصد به سایر منابع و منابع طبیعی مربوط می شود.
در فعالیت های تولیدی سازمانها و عملکرد آنها افزایش اثربخشی منابع انسانی یکی از مهم ترین اهداف سازمان های معاصر می باشد . بنابراین می توان گفت که سازمان ها به طور دائم و مستمر باید بر اثر بخشی منابع انسانی توجه داشته باشند. از این رو برای افزایش بهره وری و همچنین بالا بردن ماهیت حیات کسب و کار ، مدیریت منابع انسانی با بکارگیری شاخص های مختلف در رابطه با نیروی کار چه از لحاظ بهره وری و چه از لحاظ ماهیت کسب و کار دسترسی به پیشرفت های مثبت را فراهم می سازد. (رسولی، ۱۳۹۰: ۱۳)
شاخص های زیر مولفه کارآمدی منابع انسانی را مورد بررسی قرار می دهد:
تعهد سازمانی
تعهد بدین مفهوم است که کارکنان خود را با علایق سازمان هماهنگ کرده و اهداف سازمان را اهداف شخصی خود قلمداد کنند و فراتر از چارچوب رسمی سازمان در جهت دستیابی به اهداف سازمان تلاش کنند.(رسولی ، ۱۳۹۰ : ۵)
از این رو نقش اخلاقیات در انجام کار و عملکرد کارکنان بسیار مهم تلقی گردیده و کارکنان با احساس تعهد اخلاقی بالا ، خود را ازجهت اخلاقی موظف به تحقق اهداف سازمان می دانند و با شوق بیشتری در سازمان کار می کنند.علوم رفتاری دربار تعهد سازمان نیز به منزله یکی از انواع تعهد به حرفه، کار پژوهشهای فراوان صورت گرفته است و بطور کلی آن به سه موضوع کلی وابستگی عاطفی ، درک هزینه ها و احساس تکلیف مربوط می شود. معمول ترین شیوه برخورد با تعهد سازمانی آن است که آن را نوعی وابستگی عاطفی به سازمان در نظر می گیرند. بر اساس این شیوه فردی که به شدت متعهد است ، هویت خود را از سازمان می گیرد و سازمان مشارکت دارد، با آن در می آمیزد و از عضویت در آن لذت می برد.(فرهمند، ۱۳۸۱ ، ۲۳۷)
شلدن[۵] تعهد سازمانی را نگرش یا جهت گیری می داند که هویت فرد را به سازمان مرتبط با وابسته می کند و کانتر[۶] هم آن را تمایل عاملان اجتماعی به اعطای نیرو و وفاداری خویش به سیستم های اجتماعی می داند. سالانسیک[۷] نیز تعهد را حالتی می داند که فرد با اعمال خود به فعالیت تداوم بخشیده و مشارکت موثر خویش را در انجام آن حفظ می کند. بالاخره بوکان[۸] نیز تعلق سازمانی را نوعی وابستگی عاطفی و تعصب آمیز به ارزش ها و اهداف سازمانی می داند.
پس اعتقاد به اهداف و ارزش های سازمان، تمایل به تلاش شدید در راه سازمان ، خواست عمیق عضویت در سازمان را می توان از عوامل تعلق و تعهد سازمانی نام برد. ( فرهمند، ۱۳۸۱ : ۲۳۸)
داشتن مهارت های ارتباطی
ارتباطات فرآیندی است که دو یا چند بخش توسط آن اطلاعات مورد نیاز خود را مبادله و با یکدیگر تبادل نظر می کنند. ارتباطات یک فرایند اجتماعی است که در آن اطلاعات مبادله شده و نوعی تفاهم بین طرف های ذینفع ایجاد می شود. نخست ارتباطات یک فرایند اجتماعی است به دلیل آنکه دو یا چند نفر در آن دخالت دارند. دوم، ارتباطات یک فرایند دوطرفه است ، در یک لحظه به وقوع نمی پیوندند بلکه در طول زمان تحقق می یابد. (گریفین، ۱۳۷۴ : ۲۷۷)
بطور مثال، هنر گوش دادن یکی از ارکان اصلی ارتباط بین انسان هاست . شنونده خوب بودن می تواند کارمندان را قادر سازد تا همکاران و مشتریان را بهتر شناخته و درباره خواسته ها و انتظارات آنها، ناکامی ها و ترس و شادی های آنان اطلاعات بیشتری بدست آورند. حیاتی ترین مسئله اداره امور یک گروه انسانی ، ایجاد حسن رفتار به منظور بهبود روابط اجتماعی، انسانی بین اعضای یک سازمان است . با داشتن روابط انسانی خوب می توان پویایی و کارآیی در گروه و سازمان بوجود آورد که نتیجه آن رضایت افراد سازمان و مشتریان آن خواهد بود. (فرهمند، ۱۳۸۱ : ۲۴۳)
ارتباطات دارای معادله ای است که نیمی از آن را گفتار موثر و نیمی دیگر شنود موثر است . عده ای از صاحبنظران شنود موثر را زیر بنای مهارت ارتباطی دانسته اند و شنود موثر در دو مرحله از فرایند ارتباطات رخ می دهد، ابتدا گیرنده بایستی به پیام فرستنده گوش فرا دهد تا پیام را از رمز درآمده و پیام اصلی را درک کند. پس فرستنده زمانی که تلاش می کند از نتایج و پیام ارسالی و از خود پیام آگاهی یابد، بایستی شنونده موثر باشد.
پس شنود موثر، فعالیتی است که کمک می کند تا گوینده درک شود. هدف از آن ، اطمینان از این است که شنونده گوش می دهد به آنچه گفته می شود. در پایان مکالمه ، یک شنونده موثر بایستی هم از آنچه گفته شده و هم از آنچه اشاره شده درک صحیح داشته باشد.(فرهمند، ۱۳۸۱ : ۲۴۱)
پس می توان دریافت برای داشتن یک مهار ارتباطی ابتدا باید مشتریان و نیازها و حالات و رفتار آنان را شناخت و اطلاعات لازم را در ارتباطات کلامی با آنان دریافت کرد. در واقع یک حالات روانشناسانه نسبت به مشتریان در خود کارمند باید ایجاد شود.
خلاقیت و نوآوری در کار
خلاقیت را می توان فرایند تکامل بخشیدن به دیدگاه های بدیع و تخیلی درباره موقعیتهای مختلف تعریف کرد. در واقع خلاقیت تولید فکرجدید و نوآوری تبدیل فکر جدید به عمل است .(گریفین، ۱۳۷۴ : ۱۰۸)
افزایش ، پس انداز، کارآیی، بازده و تقویت روحیه کارکنان را می توان به عنوان دومین عامل از زندگی سازمان به حساب آورد. عامل اصلی برای تعیین ارزش سازمان ، همان عامل نوآوری است که به عنوان عامل بقای سازمان محسوب می شود. بطور خلاصه ، خلاقیت عبارتست از توانایی دیدن چیزها در یک نظر نو و غیرمعمولی، دیدن مشکلاتی که هیچ کس دیگر امکان تشخیص موجود بودن آنها را نمی دهد و سپس ارائه راه حل های جدید، غیرمعمول و اثربخش برای آنها. (فرهمند، ۱۳۸۱ : ۲۳۴)
انواع خلاقیت شامل : الف – خلاقیت عملی : نیاز به است در سازمان که بجای دانش فنی صرف فکر خلاق باشند تا چنین تفکری را به عرصه عمل در آورند. ب- خلاقیت ذهنی : امروزه نیاز به ذهنی است که بتواند فرد را به ایده های جدید رهنمون سازد. پ- خلاقیت هنری : خلاقیت هایی که در طراحی صنعتی وقتی کاربرد دارد و زاییده ذهن هنرمند است . ت- خلاقیت غیرکلامی و تخیلی : امروزه در سازمان ها نیاز به افرادی است که ذهن خود را از قید و بند تفکر سیستمی و استدلالی رها کنند و به خیال پردازی مشغول شوند. تا سازمان بتواند در عرصه رقابت پیشتاز باشد و فرضیه های جدیدی را مطرح کند و الگوهای بدیعی ارائه دهد.
تفاوت نوآوری با خلاقیت : نو آوری یا ابداع، عملی و کاربردی ساختن افکار و اندیشه های نو و تازه ناشی از خلاقیت است . نوآوری نوعی تغییر و دگرگونی را ایجاد می کند به عبارتی نوآوری یا ابداع ، تغییری بدیع و تازه است که بر اساس اندیشه های نو که سابقه ای قبلی نداشته، بوجود آمده است.( فرهمند، ۱۳۸۱: ۲۳۴)
ویژگی های افراد خلاق: توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده را بطور سریع داشته، دارای اعتماد به نفس بوده و برای انجام کار مقاوم و سمج هستند، پرتکاپو و ریسک پذیرند، دارای استقلال رای بوده و به قضاوت های مستقل می پردازند، توانایی تمام و کامل و یکی کردن افکار گوناگون را داشته و انعطاف پذیر بوده و توانایی تعقیب و دستیابی به راه حل مشکل را از راه های مختلف دارا هستند.(فرهمند، ۱۳۸۱ : ۲۳۵)
۳-۱-۸-۱- تشریفاتی بودن سوگند ۷۹
الف ـ لزوم ادای سوگند نزد قاضی ۷۹
ب ـ لفظی بودن سوگند ۸۰
۳-۱-۸-۲- سوگند دلیلی تنهاست ۸۱
الف ـ اصل: تنها بودن سوگند در دعاوی ۸۱
ب ـ مصادیق استثنایی ۸۱
۳-۱-۸-۳- سوگند یکی از حقوق طرفین دعوا ۸۱
۳-۱-۸-۴- آثار قاعده مداخله طرف یا طرفین دعوا در سوگند ۸۲
۳-۱-۹- سوگند در دعاوی ۸۲
۳-۱-۹-۱- آثار سوگند ۸۳
۳-۱-۹-۲- سوگند به نام الله ۸۴
بخش دوّم ـ وکالت در سوگند
۳-۲-۱- نمایندگی در سوگند ۸۵
۳-۲-۱-۱- وضع حقوقی توکیل سوگند ۸۶
الف ـ نظریه منع توکیل در سوگند ۸۶
ب ـ نظریه توکیل پذیری سوگند ۹۱
۳-۲-۲- توکیل در قبول و رد سوگند یا تقاضای آن ۹۳
بخش سوّم ـ وکالت در سوگند در سایر کشورها ۹۴
نتیجه گیری ۹۵
فهرست منابع ۹۹
چکیده
در مورد اقرار وکیل دو نظریه مطرح شده است: ۱- نظریه توکیل‌پذیری اقرار: براساس این نظریه، وکالت در اقرار قابل قبول است. ادله این نظریه بدین قرار است: قیاس اقرار به بیع، قاعده «من ملک شیئاً ملک الاقرار به»، قاعده استیمان، قاعده احسان، قاعده تصدیق الامین، دلیل ملازمه، نظریه تنزیل، و ظاهر حال. ۲- نظریه عدم توکیل‌پذیری اقرار: ادله این نظریه عبارتند از: شرط اصیل بودن مقر، اصل نسبی بودن اقرار، اقرار وکیل اخبار به ضرر غیر است، اقرار وکیل علیه موکل خلاف مقتضای عقد وکالت است، قاعده اقرار «اقرار العقلاء علی انفسهم جائز»، اجماع، و تشبیه اقرار وکیل به شهادت.
اما در مورد شهادت وکیل باید گفت اگر شاهد نتواند یا نخواهد شخصاً آن چه را که دیده یا شنیده در محکمه بیان نماید، در این صورت فرد دیگری می‌تواند از جانب شاهد اصل، مشاهدات یا مسموعات او را بیان نماید. اما این امر با محدودیت‌هایی همراه است، از آن جمله که شاهد اصل از حضور در محکمه معذور باشد و «مشهود به» غیر از آن چه که موجب حد است، باشد. فقها این موضوع را در تألیفات خویش تحت عنوان شهادت بر شهادت یا شهادت فرعی مطرح کرده و بر آنند که توکیل در شهادت صحیح نیست، مگر به صورت شهادت بر شهادت.
در مورد سوگند وکیل نیز دو نظریه مطرح است: ۱- نظریه منع توکیل در سوگند: جانبداری از نظریه عدم توکیل‌پذیری سوگند در مباحث پراکنده از کتاب وکالت، قضا و شهادات و کتاب الایمان صورت گرفته است. در مبحث وکالت فقها با تصریح به موارد غیرقابل نیابت، سوگند را از مصادیق آن دانسته همچنین ماده ۱۳۳۰ قانون مدنی تصریح کرده است که سوگند قابل توکیل نیست. ۲- نظریه توکیل‌پذیری سوگند: بر مبنای این نظریه توکیل در سوگند در فرض عجز از اجرای صیغه جایز است و در صورت توانایی بر اجرای صیغه هم ممکن است. اگر اجماع مانع نباشد، با بررسی نظریات و دیدگاه‌های حقوقی میتوان به این نتیجه رسید که نیابت پذیری هر عملی که واجد آثار حقوقی باشد خواه موجد حق باشد یا کاشف از آن به عنوان یک اصل قابل قبول است. از این رو نیابت و توکیل در همه امور جایز است مگر این که خلاف آن تصریح شود.
کلید واژه‌ها: اقرار، شهادت، سوگند، وکیل، وکالت، حقوق.
بیان مسئله
هر کس مدعی حقی باشد باید آن را اثبات کند و مدعی علیه نیز هرگاه در مقام دفاع، مدعی امری شود که محتاج به دلیل باشد اثبات امر بر عهده او است(ماده ۱۹۷آیین دادرسی مدنی). اقرار و شهادت و سوگند از ادله اثبات دعوی به شمار می‌روند که در ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی نیز، بیان شده‌اند.
اقرار عبارتست از اخبار به حقی برای غیر و به ضرر خود (ماده ۱۲۵۹ قانون مدنی) از این تعریف معلوم میشود که اقرار مربوط به طرف مدعی علیه است که چون مدعی چیزی را از وی طلب کند، قبول کرده و بر بدهکاری خویش اعتراف نماید. اقرار اغلب قویتر و مؤثرتر از دلیل است و چنانکه گفته‌اند «سیدالادله» یا «ملکه دلائل» است. در اعتبار و حجیت اقرار به عنوان یکی از دلایل اثبات دعوی هیچ تردیدی نیست. اثر اقرار آن است که اقرارکننده ملزم به اقرار خویش می‌گردد. مثلا کسی که اقرار کند خانه‌ای که در آن سکونت دارد به زید تعلق دارد ملزم است آن خانه را به زید تسلیم کند. از بین احادیث، «اقرار العقلا علی انفسهم جائز» که از لسان پیامبر ـ صَلَّی‌اللهُ‌عَلَیْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ـ صادر شده است بهترین مدرک و مستند قاعده اقرار میباشد. اقرارکننده باید بالغ، عاقل، رشید، حر، معین، دارای قصد و اختیار باشد.
شهادت نیز به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی، که گاه به گواهی یا بینه خوانده میشود، از جمله ادله اخباری و اعلامی است که میتوان آن را با اقرار، سوگند و ادعا از یک جنس و جملگی را از مقوله خبر دانست. بنابراین احتمال صدق و کذب در آنها وجود دارد. با این تفاوت که اقرار، اخبار به حق غیر و به زیان خویش است، در حالی که شهادت، اخبار به حق غیر و به زیان دیگری است و این دو از ادعا متمایزند. زیرا، ادعا، اخبار به حق خویش و به زیان دیگری است.
سوگند نیز اخبار از مشاهدات و مسموعات است. سوگند عبارت است از بیان امری با گواه قرار دادن خداوند. شخصی که قسم یاد میکند در حقیقت به شهادت پروردگار متوسل می‌گردد. بنابراین در سوگند یک نوع اعتقادات مذهبی و روابط معنوی دیده میشود که آن را از سایر دلایل مشخص و مجزا می‌سازد. سوگند از لحاظ ادله اثبات دعوا سابقه‌ای بس طولانی دارد جوامع مذهبی اهمیت زیادی برای آن قائل بوده‌اند و از بیم مجازات اخروی سوگند دروغ یاد نمی کردند ولی کم کم با تزلزل حکومت‌های مذهبی و تضعیف روح ایمان استفاده از آن هم به تدریج محدود گردید و نقش مهمی را که در فصل دعاوی داشت از دست داده و مخصوصاً با توسعه‌ای که سایر دلایل پیدا کرده‌اند و قابل ضبط و نگهداری هستند طبعاً مورد استعمال قسم به موجب قوانین کم شده است.
تردیدی نیست که اراده انشایی وکیل، توانایی و صلاحیت آن را دارد تا به ضرر یا به نفع اصیل، حق یا تعهدی را بیافریند؛ زیرا در ایجاد حق یا تعهد، مباشرت اصیل ضرورت ندارد و تحقق آن به وکالت امکان‌پذیر است و این امر مغایرتی با اصل استقلال اشخاص ندارد. بنابراین اشخاص می‌توانند با توسل به نمایندگی بدون شرکت و دخالت در تشکیل عمل حقوقی موجد حق، صاحب حق یا ملزم به تعهدی شوند. اما در اثبات حق و ابزار ادله اخباری، این سوال مطرح میشود که آیا امکان اعطای نیابت در اقرار و شهادت و سوگند وجود دارد؟ تا با تفویض نمایندگی در اثبات دعوی و دفاع از آن، وکیل در خصومت، اختیار و اجازه اقرار و سوگند را در موقع لزوم پیدا کند و نیز با عذر شاهد از حضور در محکمه، وکیل او به نیابت از شاهد گواهی دهد یا خیر؟ در صورت پاسخ منفی به این سوال مدیون یا متعهد باید شخصاً به تصدیق بدهی یا تعهد و سوگند بپردازد و در صورتی که نیاز به شهادت باشد فقط شاهد اصلی حق گواهی دارد و با پیدایش عذر مانع از حضور، امکان نیابت دادن به غیر نیست بلکه با تعیین شاهد فرع میتوان به مقصود رسید. و اگر پاسخ به سوال مذکور مثبت باشد باید مدارک، شرایط و حدود وکالت در اقرار و شهادت و سوگند را مشخص کرد.
به عبارتی دیگر در تحقیق پیش رو به دنبال پاسخ دادن به این سؤالات هستیم که آیا اعلام اراده اخباری در اقرار و شهادت و سوگند قائم به شخص اصیل است؟ یا قابل تفویض و واگذاری به دیگری است و نماینده اصیل به سمت وکالت می‌تواند اقرار، شهادت و سوگند واقع سازد؟ از سویی دیگر کاربرد وکالت در اقرارِ،شهادت و سوگند چیست؟
ضرورت و هدف تحقیق
با توجه به نیاز دستگاه قضایی و دادگستری که به راهکارهای به روز و مطمئن در امر کشف حقیقت دارند تحقیق و تفحص در راهکارهای اصلی امر قضاوت که همان ادله اثبات دعوی میباشد، امری مهم و ضروری می‌نمایاند. این تحقیق به دنبال جمع آوری آرای گوناگون و استدلال‌های موثر فقهی و حقوقی است که به بررسی این می‌پردازد که آیا اقرار شهادت و سوگند توکیل ناپذیرند و یا قابلیت توکیل نیز دارند؟
در قانون مدنی ایران، بخش مهمی با عنوان جلد سوم، در ادله اثبات دعوی آمده است که از جمله دلایل دخیل و مؤثر در اثبات ادله دعوی در محاکم مطابق نص قانون، اقرار و شهادت و سوگند بوده و سهم قابل توجهی در تسریع دادرسی و دقت بیشتر آرای محاکم دارند؛ ضمن آن که در تمام نظام‌های حقوقی، اقرار از حیث توان اثباتی در میان ادله، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و از آن با تعابیر خاصی نظر ملکه دلایل، سیدالبینات و دلیل دلیل‌ها، یاد میکنند.
از این روست که کاربردی بودن موضوع مورد بررسی قرار گرفته شده، واضح و مبرهن می‌گردد و می توان گفت با توجه به نقش مؤثر اقرار و شهادت و سوگند به عنوان ادله اثبات در دعاوی و ابهامات موجود در این خصوص، و نیز کمبود تحقیق در این خصوص، انجام چنین تحقیقی ضروری به نظر می‌رسد که امید است قدمی هر چند کوچک در این راه برداشته شود.
سوال‌های تحقیق
سوال اصلی
آیا اساساً اقرار و شهادت و سوگند قابل توکیل است ؟
سؤال‌های فرعی
۱. وضعیت اقرار و شهادت و سوگند وکیل در دیگر نظام و سیستم‌های حقوقی مطرح جهان عمدتاً چگونه است ؟
۲. چه شرایطی برای صحت اقرار و شهادت و سوگند وکیل وجود دارد؟
۳. حق توکیل برای وکیل چگونه متصور و قابل توجیه است؟
۴. رویه قضایی نسبت به اقرار یا شهادت و یا سوگند وکیل چه موضع‌گیری‌هایی نموده است؟
فرضیه‌های تحقیق
با توجه به سوال‌های مطرح شده، فرضیه‌های زیر ارائه میشود که امید است در پایان تحقیق به آنها دست یابیم.
فرضیه اصلی
در مورد اقرار توسط وکیل میتوان گفت از آن جا که وکیل در واقع قصد موکل را بیان می‌دارد و آثار ناشی از اقرار علیه او بار میشود با وجود شرایطی پذیرفته میشود. اما توکیل در شهادت درست نیست مگر به صورت شهادت بر شهادت و همچنین توکیل در سوگند درست نیست مگر سوگند ولی و قیم محجور و در موارد خاص.
فرضیه‌های فرعی
۱. در نظام حقوقی کشورهای دیگر نیز مانند مصر، عراق، سوریه و لبنان و…، وکالت در اقرار، شهادت و سوگند پذرفته شده و مواد قانونی آنها بر توکیل‌پذیری اقرار و شهادت و سوگند دلالت دارند. یکی از خصوصیات نظام حقوقی مصر این است که قانون مدنی این کشور با تقسیم وکالت از نظر تصرفاتی قانونی به دو نوع عام و خاص، اقرار وکیل را به صورت وکالت خاص جایز می‌داند.
۲. شرط اول قبول اقرار و سوگند وکیل این است که در دادگاه اقرار و سوگند یاد کنند. شرط دوم این که اقرار و سوگند در مورد حدود و قصاص نباشد و شرط سوم این است که در وکالت نامه تصریح شده باشد که وکیل حق اقرار و سوگند علیه موکل را ندارد؛ بعلاوه اقرار و سوگند وکیل باید در زمان وکالتش باشد. شروط صحت شهادت وکیل نیز این است که در محضر دادگاه شهادت بدهد و فقط شهادت بر شهادت موکلش بدهد، در غیر این صورت شهادتش پذیرفته نمیشود.
۳. اعطای نیابت به وکیل با توجه به شخصیت او انجام میشود، با وجود این موکل می‌تواند شخصی را وکیل کند و به او اختیار دهد تا وکیلی برای موکل انتخاب کند. این اختیار را «حق توکیل» می‌نامند. برای مثال، شخصی که دعوایی در دادگاه دارد وکلای متخصص و امین را در آن باره نمی‌شناسد، می‌تواند به معتمدی که در این باره آگاهی لازم را دارد وکالت دهد تا او وکیلی را برای دفاع از آن دعوی انتخاب کند. بدین ترتیب شخص می‌تواند به کسی وکالت دهد که او را نمی‌شناسد و اختیار تعیین وکیل را به دیگری بسپارد. بی‌گمان، دادن حق توکیل به وکیل اقدامی است خطرناک و به همین دلیل نیز تعدادی از حقوقدانان آن را مجاز نشمرده‌اند. ماده ۶۷۲ قانون مدنی اعطای چنین حقی را به وکیل مجاز می‌داند. ولی، برای پرهیز از هرگونه سوء استفاده و هشدار به موکل، وجود حق توکیل را خلاف اصل و نیازمند به تصریح موکل یا دلالت قرائن خاص اعلام میکند.
۴. از دیدگاه رویه قضایی وقتی اقرار وکیل علیه موکل قابل ترتیب اثر است که در وکالت نامه حق اقرار به او داده شده باشد و نیز اگر وکیل خارج از دادگاه، اقرار علیه موکل خویش نماید، پذیرفته نیست؛ خواه دارای حق اقرار باشد یا نه. شهادت وکیل نیز تنها به صورت شهادت بر شهادت در محضر دادگاه قابل قبول است. همچنین سوگند وکیل نیز قابل قبول نیست مگر وصی و قیم در مواردی که به جای محجور سوگند می‌خورد.
پایگاه اقتصادی- اجتماعی
بتا
۰٫۰۲۰
معناداری
۰٫۷۲۵
با توجه به داده های جدول، بین پایگاه اقتصادی- اجتماعی و سرمایه اجتماعی رابطه معناداری وجود ندارد. بنابراین فرضیه تحقیق تأیید نمیشود. طبق نتایج رگرسیون خطی میتوان گفت که پایگاه اقتصادی – اجتماعی و سرمایه اجتماعی هرکدام به تنهایی با جهتگیریهای دینی رابطه معناداری دارند.
فرضیه نهم
H0: پایگاه اقتصادی – اجتماعی از طریق تأثیر بر میزان مصرف رسانه بر جهتگیریهای دینی دانشجویان تأثیر نمیگذارد.
H1: پایگاه اقتصادی – اجتماعی از طریق تأثیر بر میزان مصرف رسانه بر جهتگیریهای دینی دانشجویان تأثیر میگذارد.
برای بررسی این فرضیه نیز ، از ضریب رگرسیون استفاده شده است. برای بررسی این فرضیه از طریق رگرسیون خطی، ۳ رابطه وجود دارد:۱- ارتباط بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی و جهتگیریهای دینی ۲ – ارتباط بین میزان مصرف رسانه و جهتگیریهای دینی ۳- ارتباط بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی و میزان مصرف رسانه. موارد ۱ و ۲ در فرضیات قبلی آزمون شدند. برای بررسی رابطه بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی و مصرف رسانه از ضریب رگرسیون خطی استفاده شده است.
جدول ۴-۵۱: ارتباط بین پایگاه اقتصادی -اجتماعی و مصرف رسانهای دانشجویان
متغیر
نتایج
میزان مصرف رسانه
پایگاه اقتصادی- اجتماعی
بتا
۰٫۱۹۱
معناداری
۰٫۰۰۰
با توجه به داده های جدول، بین پایگاه اقتصادی- اجتماعی و میزان مصرف رسانه رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به معناداری هر سه رابطه فوق، فرضیه تحقیق تأیید میشود.
یافته های جانبی تحقیق
در این تحقیق علاوه بر فرضیات مطرح شده، بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیتشناختی نظیر جنسیت، سن، وضعیت تأهل، مقطع تحصیلی، نوع دانشگاه و رشته تحصیلی دانشجویان با جهتگیری دینی خالی از فایده نخواهد بود. در ادامه به بررسی هریک از متغیرهای جمعیتشناختی با جهتگیری های دینی پرداخته خواهد شد.
بررسی رابطه میان جنسیت و جهتگیریهای دینی
جدول ۴-۵۲: ارتباط بین جنسیت و انواع جهتگیری دینی در بین دانشجویان
انواع جهتگیری
جنسیت
تعداد
میانگین
t
df
نمودار شماره۱۷ -۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان استفاده از اینترنت در طول روز در جهت امور پژوهشی و تحقیقاتی ۸۲
نمودار شماره۱۸-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان معرفی منابع الکترونیکی (کتاب ها و مجلات الکترونیکی) در زمینه های درسی توسط اساتید ۸۳
نمودار شماره۱۹ -۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به میزان تشویقشان از سوی اساتید برای استفاده از اینترنت برای انجام تحقیقات و یا انجام تکالیف درسی ۸۴
نمودار شماره ۲۰-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان ارتباطشان با اساتید خود از طریق اینترنت ( ایمیل یا چت) در زمینه های علمی ۸۵
نمودار شماره۲۱-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به میزان استفاده آنها از اینترنت برای برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات با متخصصین و پژوهشگران ۸۶
نمودار شماره۲۲-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره میزان تاثیر استفاده از اینترنت بر افزایش اطلاعات علمی ۸۷
نمودار شماره۲۳-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک تاثیر اینترنت بر فراگیری بهتر دروس ۸۸
نمودار شماره۲۴-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر وضعیت اجتماعی دانشجویان بر میزان کاربرد اینترنت ۸۹
نمودار شماره۲۵-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر وضعیت اقتصادی دانشجویان بر میزان کاربرد اینترنت ۹۰
نمودار شماره۲۶-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر در اختیار داشتن رایانه خانگی بر میزان کاربرد اینترنت ۹۱
نمودار شماره۲۷-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر در اختیار داشتن اینترنت خانگی بر میزان کاربرد اینترنت ۹۲
نمودار شماره۲۸-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مهارت های رایانه ای دانشجویان بر میزان کاربرد اینترنت ۹۳
نمودار شماره ۲۹-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مهارت دانشجویان در زبان انگلیسی بر میزان کاربرد اینترنت ۹۴
نمودار شماره ۳۰-۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر گذراندن واحد درسی آشنایی با کامپیوتر بر میزان کاربرد اینترنت ۹۵
نمودار شماره۳۱ -۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مطالعه در خصوص اینترنت بر میزان کاربرد اینترنت ۹۷
نمودار شماره۳۲ -۴: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر کاربرد اینترنت بر افزایش آموخته های علمی دانشجویان ۹۸
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر کاربرد اینترنت برآموخته های علمی دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز اجرا گردیده. این پزوهش به صورت توصیفی–پیمایشی انجام شده جامعه آماری مورد مطالعه شامل، دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی است که در سال ۱۳۹۲مشغول تحصیل هستند که تعداد آنها برابر ۹۰۸ نفر میباشد که ۲۷۰ نفر از آنها به عنوان جامعه نمونه به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند.ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه بوده که اعتبار(روایی) آن توسط چند تن از استادان رشته علوم ارتباطات اجتماعی مورد تایید قرار گرفت و برای تعیین قابلیت اعتماد(پایایی) از روش آلفا کرونباخ بهره برده شده که برای بخش های کوناگون پرسشنامه از مقدار مناسب برخوردار بود این مقدار برای شاخص های پرسشنامه بدین ترتیب میباشد: شاخص استفاده از اینترنت(۷۱%)،شاخص ویژگی اقتصادی(۷۸%)، شاخص ویژگی اجتماعی(۸۳%)، شاخص گذراندن واحد درسی آشنایی با کامپیوتر(۷۹%)، شاخص عملکرد پژوهشی (۸۲%)، شاخص اطلاعات علمی(۸۱%).
نتایج پژوهش نشان میدهد،میان ویژگی های فردی(سن و جنسیت)،ویژگی های اقتصادی–اجتماعی ، مهارت های رایانه ای و مهارت در زبان انگلیسی با میزان کاربرد اینترنت ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین میان گذراندن واحد آشنایی با کامپیوتر، عملکرد پژوهشی، افزایش اطلاعات علمی و موفقیت در فراگیری دروس با متغیر کاربرد اینترنت ارتباط معناداری وجود دارد.
از نکات قابل توحه در میزان کاربرد اینترنت این نکته بود که میان آموخته های علمی دانشجویان و میزان کاربرد اینترنت ارتباط معناداری وجود ندارد این نتیجه نشان میدهد بین میزان استفاده از اینترنت و نوع استفاده از اینترنت رابطه معناداری وجود ندارد.در کل میتوان چنین استنباط کرد که هرچند کاربرد اینترنت در بهبود ،عملکرد پژوهشی ،فرایند یادگیری و افزایش اطلاعات علمی تاثیر دارداما با افزایش میزان استفاده از اینترنت نوع استفاده، از فعالیت های علمی به سمت فعالیت های دیگر میرود.
کلید واژگان
اینترنت ، آموخته های علمی ، دانشجویان رشته علوم ارتباط اجتماعی، دانشگاه آزاد تهران مرکز.
فصل اول کلیات پژوهش
به طور کلی اجزای تشکیل دهنده فصل اول عبارتند از : مقدمه– بیان مسئله– اهمیت و ضرورت پژوهش– اهداف پژوهش– فرضیه ها و سوالات پژوهش – قلمرو های زمانی ، مکانی و موضوعی–شرح واژه هاو اصطلاحات بکار رفته در پژوهش.
محقق به پشتوانه مقدمه به تحقیق شکل علمی می بخشد و گذشته از آن نشان می دهد کلیه تحقیقات پیشین را مورد بررسی قرار داده و برآنها اشراف دارد،و به پشتوانه این مقدمه است که به فرضیه ها و سوالات دست یافته.
۱-۱ مقدمه
در عصر حاضر که عصر تغییر از جامعه صنعتی به جامعه فراصنعتی یا جامعه اطلاعاتی لقب گرفته است، طبیعی است که اطلاعات ،دانش وآگاهی بعنوان اساسی‌ترین دارائیها برای انسانها و جوامع بشری بحساب آید. رشد وگسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات[۱] (ICT) در جامعه امروز به حدی سرعت گرفته است که میزان توجه به آن را بعنوان مهمترین شاخص توسعه‌یافتگی برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته‌اند، و معتقدند که عصر حاضر ، دنیای متفاوتی خواهد بود که راهبری آنرا فناوری اطلاعات برعهده خواهد داشت. ویژگی مهمی که پدیده فناوری از آن برخوردار است اینست که باعث میشود ارتباط انسان با انسان و همچنین انسان با محیط تسهیل یافته و ارتقا یابد .این فناوری به دلیل تحول‌پذیری و قدرت تاثیر فراوانی که در حوزه های مختلف دارد، یکی از پویا‌ترین و بحث انگیزترین رشته‌های علم و فناوری محسوب میشود.
از آنجا که نرخ تغییرات در این فناوری به مراتب بیشتر از فناوری های گذشته است پیش بینی می شود در طول دهه های آینده نیز پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات حضور خود را درحکم یکی از محورهای اساسی تغییر و نوآوری در صحنه ی تعلیم و تربیت جهان حفظ نماید.(جلالی و همکاران ۱۳۸۲)استفاده از این فناوری های جدید اطلاعاتی، در آموزش از مدتها پیش توسط محققان مورد توجه قرار گرفته است، بطوریکه آنان از مهارتهای مرتبط با رایانه، به عنوان ابزارهای خلاق در فعالیتهای فراگیران نام می برند آنان همچنین اینترنت[۲] را یک ابزار قدرتمند و موثر یادگیری در عصر اطلاعات معرفی کرده اند و از آن به عنوان کلید آموزش در هزاره سوم نام برده اند. کیناسن[۳] معتقد است استفاده از بزرگراه های اطلاعاتی، مهارت حل مسأله و تفکر انتقادی را در فراگیران رشد می دهد (کیناسن ۱۹۹۵ ص۲).
امروزه مهارتهای کاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات، بالاخص اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای مهم فناوری اطلاعات علاوه بر بعد ارتباطی، در زمینه های مختلف کاربردهای فراوان و متنوعی پیدا کرده است به طوری که ریچاردسون[۴] می گوید: اینترنت در تقویت روابط پژوهشی و یادگیری در بین محققان، دانشگاهیان، دانشجویان، معلمان و فراگیران سراسر جهان توان بالقوه بالا و غیرقابل انکاری دارد.
رایانه و اینترنت تغییرات فراوانی را در نحوه زندگی بشر به وجود آورده اند که موجب شده دولت ها سرمایه گذاری های عظیمی برای، افزایش ضریب نفوذ این فناوری و افزایش میزان کاربران در کشورها به عمل آوردند. هر روز بر تعداد مراکزی که امکانات لازم جهت تسهیل دسترسی به این فناوری را فراهم میکنند افزوده می شود. به نظر می رسد دانشجویان بیشتر از سایر اقشار جامعه به این فناوری روی می آوردند و به سرعت در کاربرد این دانش فنی مهارت پیدا می کنند. این واقعیت ضرورت توجه به این فناوری را آشکار می سازد، تا از این فناوری به عنوان یک فرصت و عامل محرک برای رشد آموزش و یادگیری بهره برداری شود.
بدون وجود افراد آموزش دیده، امکان استفاده از فرصت ها، مزایا و دستاوردهای جدید فناوری اطلاعات وجود نخواهد داشت. با اینکه دستیابی به اینترنت و کامپیوتر ضروری است ولی قطعاً کافی نخواهد بود. در این رابطه ضروریست برنامه ریزی لازم در خصوص آموزش اصولی و ساخت یافته تکنولوژی های جدید صورت پذیرد.
برخی بر این باور و اعتقاد هستند که آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات، مهمترین چالش کشورهای در حال توسعه به منظور مشارکت در اقتصاد دیجیتالی و سایر دستاوردهای جوامع اطلاعاتی مدرن، می باشد. آموزش و فراگیری نحوه استفاده از تکنولوژی های جدید، اولین مرحله در زمینه گسترش و استفاده مطلوب از این تکنولوژی ها محسوب می گردد. با توجه به اینکه یک جامعه شبکه ای، یک جامعه دانش محور خواهد بود، تعداد زیادی از پتانسیل ها و مزایا مستقیماً به توانائی استفاده از داده و اطلاعات به منظور تولید دانش بر می گردد. توسعه منابع انسانی، یکی از مهمترین مولفه های استراتژیک محسوب و از آن بعنوان مهمترین چالش استفاده از تکنولوژی های مدرن در کشورهای در حال توسعه، یاد می گردد.
در تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه، میزان سواد عمومی دیجیتال بسیار پائین بوده و با اتکاء بر آنان نمی توان برنامه های مدونی را به منظور پیاده سازی جامع و گسترده تغییرات در سازمانهائی که به آنان نیاز دارند، تدوین نمود.
اینترنت، می بایست از طریق سیستم های آموزش پایه در هر کشور توسعه و بهبود یاید. بهبود در دستیابی به اینترنت، افزایش تعداد کامپیوترهای موجود در کلاس های درس و آموزش دانشجویان به منظور استفاده از فناوری دیجیتالی در کلاس های درس، باعث تولید نسل جدیدی از دانش آموزان می گردد که دارای سواد عمومی مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات می باشند. بسیاری از کشورهای در حال توسعه تلاش خود را در جهت افزایش سواد دیجیتالی بر اساس برنامه های مدون ملی آغاز نموده اند. این برنامه با ارائه زیرساخت لازم (کامپیوتر و دستیابی به اینترنت)، افزایش مهارت و ایجاد محتوا (وب سایت ها و نرم افزارهای آموزشی)، امکانات لازم جهت پیشبرد اهداف برنامه ها از جمله افزایش سواد دیجیتالی را ارائه نموده اند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات به طور عام برای همه آحاد جامعه و به طور خاص برای برخی از گروه ها با موقعیت های خاص امکانات زیادی را فراهم می کند. دانشجویان به عنوان پیش قراولان تحولات ناشی از فناوری و سواد دیجیتالی به منظور بهره گیری هرچه بیشتراز امکانات و تسهیلات این فناوری ها می بایست از سواد دیجیتالی و اطلاعاتی مطلوب برخوردار باشند.
باتوجه به اهمیت فناوری های جدید در امر آموزش و به کارگیری آنها در نظام های آموزشی جهان در امور آموزشی و پژوهشی، کسب مهارتهای به کارگیری آنها در بین مدرسین و دست اندرکاران نظام آموزشی یکی از الزامات حرفه ای می باشد.
با گسترش روزافزون و غیرقابل انکار فناوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه و با توجه به تعریف جدید یونسکو از فرد باسواد مبنی بر ضرورت یادگیری سواد رایانه ای و دیجیتالی و اهمیت و ضرورت آموزش مهارتهای کاربردی این فناوری و استفاده بهینه و مطلوب از آن در سطح وسیع، از جمله در دانشگاه ها توسط دانشجویان، ضروریست با بررسی وضعیت موجود استفاده از اینترنت و عوامل موثر برآن امکان برنامه ریزی برای آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات و ارزیابی آموزشهای قبلی را فراهم آورد.
مهمترین و کارآمدترین مزیت بهره مندی از فناوری اطلاعات و ارتباطات کاهش فقر اطلاعاتی در جامعه و در دسترس قرار دادن انواع اطلاعات، دانش و درنتیجه افزایش سطح آگاهی های عمومی جامعه است که موجب میشود متقاضیان اطلاعات، به سرعت و بی‌درنگ به زنجیره ای از اطلاعات ارزشمند دسترسی پیدا کنند.این فناوری ها در شیوه های سنتی اشاعه اطلاعات تغییر و تحولات اساسی ایجاد کرده اند این امر با توجه به اینکه قرن آینده قرن اطلاعات و مختصات جامعه ی اطلاعاتی است، می تواند در کاهش فقر اطلاعاتی، گسترش اطلاعات فراگیر درجامعه، کارآمدی و اثر بخشی جامعه نقش بسزایی داشته باش با توجه به اینکه انفجار اطلاعات بسیاری از ناممکن ها را ممکن ساخته، موضوع استفاده از تکنولوژی های جدید باید پیاپی مورد بازبینی دقیق و موشکافانه قرار گیرد
۲-۱-بیان مسأله
با ظهور و توسعه پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات روند تحولات جهانی باشتابی بیشتر با محوریت عنصر اطلاعات در حال گسترش است. این فناوری یک تخصص میان رشته ای است جهت ایجاد امکان ارتباط از راه دور، دسترسی به اطلاعات و جلوگیری از انباشت و انحصار آن مورد استفاده قرار می گیرد. مهمترین خصوصیات و ویژگی این فناوری تکیه بر تولید اشاعه و پردازش اطلاعات، در دسترس قرار دادن آن برای همگان در کمترین زمان ممکن، با حداقل هزینه ها و همه زمان ها و مکان هاست. به نحوی که مطالعات انجام شده در ارتباط با برنامه توسعه بیشتر کشورها موید این مطلب است که فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند رشد کشورهای گوناگون نقش کلیدی دارد
فناوری اطلاعات و ارتباطات را میتوان مجموعه ای از سخت افزارها ، نرم افزارها و فکر افزارها دانست که گردش اطلاعات و بهره ورداری از آن را ممکن می سازد. و ویژگی مهم آن این است که هم عاملی برای ایجاد تغییرات و هم ابزاری تغییر دهنده است. که از مجموعه وسیعی از فناوری ها از قبیبل ماهواره، ویدئو ، تلفن همراه، تلویزیون های کابلی، رایانه های خانگی و اینترنت تشکیل شده.
البته این نکته قابل توجه است که مهمترین رهاورده این فناوری را میتوان اینترنت به شمار آورد، گستردگی طیف اطلاعات و روزآمد بودن آن، اینترنت را اولین شاخص تجلی عصر اطلاعات ساخته است. این دو عامل همگام با خدمات گسترده اینترنت، گروه‌های مختلف استفاده‌کننده گان از جمله دانشمندان و محققان را به استفاده از این شبکه جهانی ترغیب کرده است و امروزه تقریباً در تمامی حوزه ها از قابلیت های اینترنت برای انجام فعالیتهای علمی، آموزش و پژوهش استفاده میشود.
البته باید توجه داشت که، رایانه و شیکه جهانی این امکان را فراهم میکند که با سرعت بیشتر و عملکرد بهتر به فعالیت ها خود بپردازیم واز آنجایی که منابع انسانی بیشترین تاثیرپذیری را از تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و رسانه ها دارند، بدیهی است اتخاذ تمهیداتی برای بکارگیری این نوآوری ها درعرصه های مختلف حائز اهمیت است.
این امر موجب شده بسیاری ازکشورها برآن شوندکه با بهره گرفتن از فناوری کامپیوتر و شبکه های اطلاعاتی انقلابی در آموزش ایجاد کنند که تاکنون بی سابقه بوده است.برای رسیدن به این منظور آماده کردن امکانات و تجهیزات در دانشگاه ها ضروری است ولی از همه مهم تر و زیربنایی تر آمادگی دانشجویان و استفاده کننده گان است. لذا یکی از اقدامات مهم و اساسی در آموزش عالی توجه به ارتقاء دانش و نحوه استفاده از اینترنت است. آمارهایی که توسط سازمانها و مؤسسات مختلف ارائه میشود نیز حکایت از رشد و استفاده روزافزون از خدمات اینترنت در سراسر جهان از جمله ایران دارد
اهل علم به طور کلی و دانشجویان به طور خاص، از مصرف کنندگان اصلی این فناوری هستند. اینترنت بخش مهمی از فعالیت های آموزشی، پژوهشی و فراغتی دانشجویان را به خود اختصاص می دهد.آنان برای کسب اطلاعات صحیح و موثق در زمان مناسب وبه شکلی قابل استفاده که می تواند از اتلاف منابع، وقت و انجام دوباره کاری های غیر ضروری بکاهد و مشکلات جستجو را به حداقل رساند و موجب تسهیل فرایند پژوهش شود و مرتبط ترین و معتبرترین منابع اطلاعاتی را برای پژوهش شناسایی کند از اینترنت استفاده میکنند.
دانشجویان برای آن که بتوانند از عهده وظایف پژوهشی خود برآیند و همچنین برای بالا بردن معلومات خود، از اینترنت برای کسب دانشی که به تفهیم بهتر مطالب درسی کمک کند، استفاده میکنند.تاثیر کاربرد این مهارت برای دانشجویان بیشتر از سایر اقشار احساس می شود لذا نظام آموزشی ما میبایست در کنار آموزشهای سنتی کلاسی از محیط الکترونیکی نیز استفاده کند.
باتوجه به افزایش روزافزون دانش آموختگان ،ونقش آنان در تولید علم ، اموراجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی ضروریست میزان استفاده آنان از اینترنت برای دستیابی به دانش مورد بررسی قرار گیرد.تا دریابیم این قشر عظیم تا چه حد با اینترنت آشنایی داشته واز آن استفاده می نمایند. لذا در نوشتار حاضر پژوهشگر بر آن شده به بررسی تاثیر کاربرد اینترنت بر اموخنه های علمی دانشجویان رشته علوم و ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز بپردازد.
۳-۱-اهمیت و ضرورت پژوهش
امروزه ضرورت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کسی پوشیده نیست. از ویژگی های فنآوری اطلاعات سرعت، دقت و بهره وری از زمان و نیروی انسانی است. این فناوری، تاریخی طولانی و بیش از هزار سال دارد که با اولین نقاشی ها در غارها و ابداع نوشتن و اختراع چاپ در سال های ۱۵۰۰ شروع شد.
۱-۱۰-محدویت های پژوهش :
در این پژوهش به علت اینکه درسازمان گمرک شیرازاولین بار صورت می گرفت به همین خاطر محدودیت هایی از جمله :
-
- عدم همکاری لازم کارکنان قسمت مالی با پژوهشگر
-
- عدم تقسیم مناسب وظایف در قسمت مالی که ناشی از سلیقه ای انتخاب شدن کارکنان مالی از راه شوراهای شهرها که بعضی از کارکنان با اصول اولیه حسابداری آشنایی کافی نداشتند که باعث می شد که پژوهشگر در پخش پرسشنامه وسواس نشان دهد.
۱ـ ۱۱ ـ تعریف واژگان واصطلاحات کلیدی :
نظام گزارشگری مالی :
این اصطلاح به کلیه سامانه هایی که برای ثبت و نگهداری فعالیتهای مالی و کنترل بودجه‌ای مورد استفاده قرار می گیرد و مجموعه گزارشهای مالی که از این سامانه هااستخراج می شود اطلاق می گردد .(کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ،۱۳۸۴،ص۲۸۵)
بودجه :
عبارت است از یک برنامه جامع مالی که در آن کلیه خدمات و فعالیتها و اقداماتی که باید در طی سال مالی انجام شود ، همراه با برآورد مبلغ و میزان مخارج و درآمدهای لازم برای تامین هزینه انجام آنها که پس از تصویب قابل اجراست .(مهدوی،غلامحسین،۱۳۸۴،ص،۴۸)
تامین اعتبار :
عبارت است از اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبارمصوب برای هزینه معین ( اقوامی ، داود ، باباجانی،جعفر، ۱۳۸۹ ، ص۱۹۶)
کنترل بودجه :
به مجموعه‌ای از روشها شامل ثبت و نگهداری حسابها و گزارشهای بودجه‌ای اطلاق می شود که در اجرای قوانین و مقررات برای کنترل بودجه مصوب صورت می گیرد تا اطمینان حاصل شود که هر وجهی در محل خود به مصرف برسد و هیچ هزینه‌ای از اعتبار مصوب تخصیص یافته تجاوز ننماید .(بیات،اکبری،۱۳۸۸،ص۲۸)
حسابداری دولتی :
ارائه مطلوب همراه با افشا کامل وضعیت مالی و نتایج عملیات مالی حسابهای مستقل و گروه حسابهای واحد دولتی را طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تعیین و نمایش رعایت پیش بینی های قانونی و قراردادهای مالی مربوط را امکان پذیر می سازد .
(اقوامی،داود،باباجانی،جعفر،۱۳۸۹ ،ص ۳۴)
حساب مستقل :
حساب مستقل بعنوان واحد حسابداری و مالی شامل مجموعه‌ای از حسابها برای ثبت وجوه نقد و سایر منابع مالی ، همراه با کلیه بدهی های مربوط و حقوق باقیمانده و جزئیات تغییرات در آنها به منظور انجام فعالیتهای خاص یا تحصیل اهداف معین بر طبق مقررات و محدودیت های خاص پیشنهادی تعریف می شود .(مهدوی ،غلامحسین،۱۳۸۸، ص ۱۵۰ )
خزانه داری :
مدیریت جامع فرآیندهای نقدی و آنالیز عملکرد سازمانی ، به سخن دیگر برنامه ریزی و کنترل عملیات دریافت و پرداخت وجوه نقد ، چک و سفته در سازمان می باشد .( مهدوی، غلامحسین، ۱۳۸۸، ص ۱۵۸)
قابلیت لازم : منظور ارزیابی سامانه خزانه داری است چون حساب درآمدهای گمرکات که همان سامانه خزانه داری است پس با گزارشگری مالی ارتباط دارد .(بهرامی، پورنگ ، ۱۳۸۹ ، ص ۶۵)
واژه مطلوب : واژه مطلوب مورد استفاده در فرضیه ها این است که به مسئولین گمرک در تفسیر صورتهای مالی این امکان را می دهد تا بتوانند مقایسه‌ای بین رویدادهای مالی که اثر سوء دارند و همچنین رویدادهایی که اثر مثبت بر صورتهای مالی دارند را با هم مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند تا گزینه مطلوب را انتخاب کنند . (بهرامی، پورنگ ، ۱۳۸۹ ، ص ۶۵)
۱-۱۲- ساختار پژوهش :
این پژوهش شامل پنج فصل به شرح زیر است :
فصل اول : کلیات پژوهش که شامل دیباچه، بیان مسئله، اهمیت و ضرورت پژوهش ، هدف پژوهش ، ضرورت پژوهش و روش گرد آوری اطلاعات و روش آماری ، قلمرو پژوهش ، محدویت پژوهش و تعریف واژگان می باشد.
فصل دوم : شامل سه گفتار که عبارتند از :
گفتار اول : مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی و دولتی
گفتار دوم : گمرکات و گزارشگری مالی گمرک
گفتار سوم : پیشینه پژوهش
فصل سوم : شامل روش شناسی پژوهش و جامعه آماری و ساختار پرشس نامه می باشد .
فصل چهارم : شامل اطلاعات جمعیت شناسی و آزمون مربوط به فرضیه ها می باشد .
فصل پنجم : شامل نتیجه گیری وپیشنهادها پژوهش می باشد و در پایان پیوست ها و نگاره ها آمده است.
فصل دوم :
چار چوب نظری و پیشینه پژوهش
-۱-گفتار اول : مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی و دولتی
۲ـ۱ـ۱ـ دیباچه
افزایش رقابت و پیشرفتهای فنآوری تحولات زیادی را در عرصه فعالیتهای اقتصادی ایجاد نموده است. شرکتها برای بقاء و رقابت با یکدیگر و حفظ سهم بازار و توسعه فعالیتهای خود بایدروشهای سازماندهی و مدیریت، روش کار و تولید محصولات و یا ارائه خدمات، مدیریت ریسک و رابطه با دیگر سازمانها (رقبا ـ همکاران تجاری ـ تهیه‌کنندگان مواد اولیه) را تغییر دهند. شرکتهایی در رقابت موفق هستند که بتوانند به مشتریان خود (داخل و خارج سازمان) توجه بیشتری داشته باشند و همچنین از ویژگی تصمیمگیرهای غیرمتمرکز برخوردار بوده و زمان و هزینه اجرای فعالیتهای کلیدی خود را کاهش دهند.
امروزه شرکتهای موفق اقتصادی برای پاسخگویی سریع به تغییرات تجاری، سامانه های اطلاعاتی و اطلاعات مورد نیاز مدیریت را به نحوی تغییر داده‌اند تا بتوانند با تعریف مناسب از مزیتهای نسبی سازمان، قدرت پاسخگویی سریع به نیازهای مشتریان و همچنین کاهش هزینه های تولید و افزایش سهم بازار را با حفظ کمیت محصول در سرلوحه فعالیتهای خود قرار دهند. از این رو ،در ارزیابی معیارهای اندازه گیری عملکرد و گزارشهای مالی و غیرمالی تغییرات چشمگیری در سازمان بوجود آمده است.
۲-۱-۲- تعریف حسابداری و حسابداری دولتی
الف )تعریف حسابداری
حسابداری از لحاظ عملکرد و و کارکردی که دارد،از زوایای گوناگون و متفاوت به شرح زیر بررسی می شود:
۱ـ حسابداری یک فعالیت خدماتی است ،زیرا از راه فراهم کرددن اطلاعات مالی به منظور تصمیم گیری و قضاوت در باره چگونگی ایجاد،توسعه و مصرف منابع در واحدهای اقتصادی ،به اشخاص ذیحق ،ذینفع و ذیعلاقه خدمت می کند.(عالی ور، ۱۳۸۸ ، ۳۶ )
۲ـ حسابداری هنر تفسیر ،اندازه گیری و انتفال نتایج فعالیت ها ،عملیات و دیگر رویدادهای اقتصادی است.(نبوی ، ۱۳۸۸ ، ۱۱)
۳ـ حسابداری زبان تجاری است.اصطلاحاتی نظیر دارایی ،بدهی،سود خالص،گردش وجوه نقدوسود هر سهم نمونه هایی از واژگان فنی حسابداری است که در دنیای تجاری امروز به نحوی گسترده به کار بسمت می شود.(هندرکسن ، ۱۳۸۸ ، ۱۰۹)
۴ـ حسابداری ابزارحسابخواهی و پاسخگویی می باشد و حسابداری بهترین مکانیسم شناخته شده ای است که امکان حسابخواهی و پاسخگویی را توسط مدیریت واحدهای اقتصادی،به ویژه سازمانهایی که در آنها مدیریت از مالکیت جداست ،فراهم می آورد.( هندرکسن ، ۱۳۸۸ ، ۱۰۹)
