کارنده های مخصوص( سیب زمینی کار و نشاء کار)
نشاء کار: در کشت نشاء برنج و نشاء سبزیجاتی مثل کلم، کاهو، گوجه فرنگی، تنباکو، توت فرنگی و …..به کار می روند. در انواع یک تا ۴ ردیفه عرضه شده و قادرند کارهای ذیل را انجام دهند.
۱- باز کردن شیار توسط کفش شیار باز کن.
۲- قرار دادن نشاء در خاک.
۳- پوشاندن نشاء
۴- فشردن خاک اطراف نشاء توسط چرخ های فشار دهنده.
۵- آبیاری توسط شیر آب نشاء کار.
سیب زمینی کارها: این کارنده ها شیاری در خاک باز نموده و سیب زمینی را در فواصل دلخواه در داخل خاک قرار می دهند. همچنین کود شیمیائی را در کنار و زیر سطح بذر قرار داده وروی بذر و کود شیمیائی را می پوشاند. این ادوات ۲، ۴،یا ۳ ردیفه کشت می کنند. اجزای یک سیب زمینی کار عبارتند از :
۱- چرخ های حمل کننده و محرک.
۲- مخزن بذر یا جعبه های حاوی سیب زمینی.
۳- سکو و صندلی که این صندلی ها ویژه کارگران بوده و ممکن است از ۴-۱ عدد در عقب کارنده نصب شود.
۴- شیار باز کن ها ممکن است از نوع کفشی یا بشقابی باشد. این شیار بازکن در زیر لوله سقوط کارنده قرار گرفته و شیاری برای سیب زمینی باز می کند.

۵- بشقاب های پوشاننده .
۶- دستگاه موزع که در انواع افقی، چنگک داربلندکن و زنجیری پیاله دار می باشند.
در سیب زمینی کارهای نیمه اتوماتیک کارگر باید سیب زمینی ها را داخل حفره های چرخنده موزع قرار دهد، تا پس از رسیدن به سوراخ صفحه زیرین رها شده و به سوراخ لوله سقوط برسد. زیرا در نیمه اتوماتیک خود دستگاه نمی تواند این کار را انجام دهد.
ادوات داشت
ماشین های وجین کن، سله شکن ، تنک کن و سمپاش ها از جمله ادوات داشت به حساب می آیند. وجین و سله شکنی جزء آن دسته از عملیات خاک ورزی هستند که پس از بذرکاری انجام می شوند.
کولتیواتور: واژه کولتیواتور به وسیله ای اطلاق می شود که برای عملیات وجین و سله شکنی ، زراعت های ردیفی گیاهان طراحی شده است. در انجام وجین و سله شکنی کولتیواتورهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. از کولتیواتورهای دستی کوچک باغی که مناسب باغچه های خانگی هستند تا کولتیواتورهای ۸ ردیفه تراکتوری که قادرند روزانه حدود ۴۰ تا ۵۲ هکتار را کولتیواتور بزنند.
کولتیواتورهای ردیفی معمولی: بعضی اوقات کولتیواتورها به جلو تراکتور بسته می شوند تا راننده دید بهتری از چگونگی عملیات داشته باشد. این کولتیواتورها ممکن است به تیغه های مختلفی مجهز باشند از جمله پنجه غازی. این ادوات دارای تعداد زیادی چرخ های تنظیم عمق در جلو تیغه دو سر می باشند . تیغه ها معمولا” بین ردیف ها حرکت می کنند و با کار در عمق کم به قطع علف های هرز و سله شکنی کمک می نمایند.
وجین کن دوار یا فوکای دوار: وسیله معروف و مؤثر وجین و سله شکنی بوده ، در مقایسه با کولتیواتورهای ردیفی وسیله ای ساده و ارزان قیمت است که می تواند ظرفیت مزرعه زیادی داشته باشد. وجین کن دوار از دو گروه چرخ های دندانه دار مخصوص تشکیل شده که یک گروه از چرخ ها در عقب گروه دیگر قرار گرفته اند. نوکهای چرخ های وجین کن دوار که در بین ردیف ها حرکت می کنند، به طور عمودی وارد خاک شده ، در حالیکه رو به عقب قرار می گیرند، از خاک در آمده و با حرکت بلند کننده خود سله ها را شکسته، علف های هرز را بیرون می کشد. مؤثرترین کاربرد این وسیله هنگامی است که محصول خوب ریشه کرده و طول گیاه به ۵ سانتیمتر رسیده و علف های هرز تازه سبز شده و سله نازکی بر روی خاک به وجود آمده باشد. البته می توان قبل از سبز شدن محصول نیز استفاده کرد.
کولتیواتور دوار: این وسیله دارای چرخ های دندانه دار مخصوصی شبیه چرخ های وجین کن دوار بوده که در سطح خاک کار می کند. همچنین در مقایسه با طرز کار وجین کن دوار دندانه های چرخ های کولتیواتوردوار در هنگام چرخش از پشت با زمین تماس گرفته و دارای دندانه های انحنا دار تیزی می باشند. این چرخ ها به صورت گروهی سوار می شوند، به طوری که می توان در صفحات افقی یا عمودی آنها را زاویه داده و به این ترتیب خاک را به طرف ردیف ها یا از اطراف آنها دور نمود. از گروه های دوار این چرخ ها می توان برای مخلوط کردن ردیفی مواد شیمیائی در هنگام بذرکاری استفاده نمود و چنانچه گروه های دوار طوری تنظیم شوند که تمام سطح خاک را بپوشانند. می توان از آنها جهت مخلوط کردن مواد شیمیائی دست پاش استفاده نمود. شکل دندانه های چرخ ها به گونه ای است که با گردش چرخ در هنگام جلورفتن کولتیواتور علف های کوچک را ریشه کن کرده و علف های بزرگتر را قطع نموده و سله خاک را کاملا” خرد می کنند. برای کنترل بهتر علف های هرز و نیز حفاظت محصول می توان گروه ها را طوری تنظیم نمود که مقدار نسبتا” زیادی خاک را از داخل ردیف ها در پای بوته ها بریزد. این وسیله را حتی می توان برای تهیه بستر بذر به کار برد.
ماشین های تنک کن: در زراعت های ردیفی بعضی از محصولات مانند چغندرقند، پنبه و بسیاری انواع سبزیجات، میزان بوته ها پس از کاشت بذر پائین و اغلب غیر قابل پیش بینی بوده، زیرا کنترل عوامل مربوطه مشکل می باشد. به این دلیل در زراعت این محصولات روش معمول چنین است که در زمان کاشت، بذر نسبتا” بیشتری کاشته می شود و سپس با ظهور بوته ها در سطح مزرعه، بوته های اضافی از خاک درآورده می شوند. عمل تنک کردن موجب می شود تا بوته های باقی مانده رشد بهتری نموده و محصول بیشتری به دست آید.
امروزه درمزارع چغندرقند و پنبه بیشتر از ماشین های تنک کن به جای دست استفاده می شود. این تنک کن های رایج اغلب دارای تیغه های دوار یا تیغه های پاندولی هستند، که در هنگام عبور ماشین از روی ردیف ها با ضربه ای که تیغه به طور اتفاقی و متناوب به بوته های روی ردیف ها می زند، آنها را از زمین درآورده و بین ردیف ها می اندازد. لازم به ذکر است که هنگام وارد شدن ضربه تیغه ها به بوته ها، این بوته ها اغلب از ناحیه یقه یا طوقه کنده شده و در وسط دو ردیف کشت روی زمین پرتاب می شوند. این قطعات دوار در هنگام حرکت از روی ردیف ها به طور یک درمیان در جهت و خلاف جهت عقربه های ساعت می چرخند. تا بوته های کنده شده دو ردیف مجاور در یک شیار قرار گرفته،جمع آوری آنها آسانتر شود. سرعت چرخش قطعات دوار و نیز تعداد تیغه های روی هر قطعه به تعداد بوته روی ردیف و فاصله آنها از هم بستگی دارد. بنابراین کار با این وسیله باید کاملا” دقیق و حساب شده و بر اساس دستورات کتابچه راهنمای ماشین انجام گیرد. تا خسارت زیادی به محصول وارد نشود.
سمپاش ها:
سمپاش های مزرعه وسایلی هستند که برای پخش مواد شیمیائی به منظور کنترل انواع مختلف حشرات، عوامل بیماری زای گیاهی و دفع علف های هرز استفاده می شوند.
اجزای اصلی ساختمان یک سمپاش
عبارتند از: مخزن سم، به هم زن، پمپ، صافی ها ، بوم ( منظور لوله حامل نازل است.) و نازل می باشد.
مخزن: در داخل مخزن سموم آماده شده ای را که به شکل مایع هستند می ریزیم. در بالای مخزن دهانه نسبتا” بزرگی وجود دارد که مجهز به قیف صافی دار است و توسط سرپوشی بسته نگهداری می شود. یک دریچه تخلیه نیز در کف مخزن است تا بتوان هنگام تمیز کردن مخزن مواد داخل مخزن را از طریق آن تخلیه نمود.
به هم زن: عبارت است از پره های ضد زنگ و مقاوم که بر روی یک محور دوار نزدیک به ته مخزن قرار گرفته و جهت به تعلیق درآوردن ذرات سموم غیر قابل حل در آب استفاده می شود.
صافی: صافی ها معمولا” در سه قسمت سمپاش ها به کار می روند. از جمله صافی ها می توان به صافی مخزن، لوله و نازل ها اشاره کرد.
بوم: عبارت از لوله افقی طویلی که نازل ها در فواصل معین بر روی آن قرار می گیرند. طول بوم می تواند از ۴ متر تا ۵/۱۲متر باشد. بوم ممکن است از جنس فلز ضد زنگ یا نوعی پلاستیک مقاوم ساخته شود. بوم شامل سه قسمت است. یک قسمت ثابت در وسط و دو قسمت در طرفین. که این دو قسمت از طریق اتصال های قابل انعطاف به قسمت مرکزی متصل شده و می تواند بر روی قسمت وسط تا شود.
نازل یا افشانک: کارش ریز کردن و پخش ذرات سم تحت فشار است. نازل نیز معمولا” از فلزات ضد زنگ و مقاوم ساخته شده است.
انواع دیگر سمپاش ها عبارتنداز : سمپاش دستی که ساختمانی شبیه امشی داشته و در منازل برای مبارزه با حشرات خانگی و نیز در گلخانه ها و باغچه های خیلی کوچک به کار می روند.
این تلمبه از یک مخزن و یک پمپ تشکیل شده و پیستون پمپ باید توسط دست در داخل سیلندر به حرکت در آمده، هوا را به سمت جلو فرستاده سبب خروج سم گردد.
سمپاش پشتی بدون موتور و با موتور، سمپاش چرخ دار موتوری، سمپاشی توسط هواپیما و هلیکوپتر.
عمده ترین مورد کاربرد هواپیما در کشاورزی برای سموم آفت کش می باشد. مزایای عمده هواپیما بر ادوات زمینی سرعت عمل و به موقع انجام شدن عمل سمپاشی و نیز قابلیت کاربرد، در مواردی که ادوات زمینی نمی توانند وارد مزرعه شوند، می باشد.
در مزارع محدود و یا با شکل نامنظم هندسی هلیکوپترها در مقایسه با هواپیمای بال ثابت، امن تر بوده و مانور پذیری بیشتری دارند.
ماشین های برداشت
نحوه برداشت در محصولات مختلف زراعی فرق می کند و به نوع محصول بستگی دارد. در این قسمت با ماشین های مختلف برداشت آشنا می شوید.
ماشین های برداشت علوفه ( دروگرها)
در برداشت مکانیزه گیاهان علوفه ای از وسایل متنوع و پیشرفته ای استفاده می شود. گرچه دروگرها برای درو علف ها و محصولات مخصوص علوفه خشک طراحی شده اند، اما در مزارع معمولا” از آنها برای قطع علفهای هرز اطراف ساختمان ها و اطراف نهرها، درو مراتع و حتی از بین بردن بقایای گیاهی نیز استفاده می شود.
دروگر
دو جزء مهم یک دروگر عبارتند از:
۱- تیغه: قطعه ای مثلثی شکل و برنده است که جهت برش ساقه محصول به کار می رود.
۲-انگشتی یا محافظ: که اعمال مهم انگشتی عبارتند از :
- از تیغه در مقابل برخورد با اجسام سخت محافظت می کند.
- صفحات انگشتی را برای برش مؤثر در وضعیت مناسبی نسبت به تیغه در محل خود جای می‌دهد.
- گیاهان را از هم جدا کرده و آنها را برای برش آسانتر بین تیغه ها و صفحات انگشتی هدایت می‌کند.
قطع ساقه علوفه توسط دستگاهی انجام می گیرد که یک واحد از قیچی ها همانند قیچی های جلو کمباین غلات دانه ریز است. این وسیله را موور ( Mower) گویند.
بعد از درو توسط دروگر، علوفه درو شده باید در مزرعه بماند تا رطوبت آن به ۲۰% کاهش یابد. به عبارتی خشک شود. بهتر است جهت خشک شدن، علوفه درو شده توسط شانه (rake) زیر و رو شود و همچنین برای متمرکز کردن علوفه در روی زمین از شانه استفاده می شود.
بعضی از محصولات را مانند ذرت و ذرت خوشه ای، برای سیلو کردن برداشت می کنند. موادی که سیلو می شوند می بایستی ابتدا به صورت قطعات کوچکی به طول چند سانتیمتر خرد شوند. برای این منظور از دستگاه خردکننده ( chopper) استفاده می شود.
البته چون به طور طبیعی برگها زودتر از ساقه ها خشک می شوند، و مشکل عدم یکنواختی خشک شدن برگها و ساقه ها پیش می آید، که برای رفع این مشکل می توانیم از ساقه کوب استفاده نمائیم. در این ادوات علوفه از بین دو غلتک عبور کرده و باعث می شود ساقه ها ترک خورده و له شده و در نتیجه زودتر خشک شوند. به عبارتی هم زمانی بین خشک شدن برگها و ساقه ها ایجاد می شود. از طرف دیگر از آنجا که برای تهیه علوفه خشک باید علوفه درو شده چند روز در مزرعه باقی بماند، تا رطوبت آن کاهش یابد، می توانیم با بهره گرفتن از ساقه کوب خشک شدن علوفه را سرعت بخشیم.
ساقه کوب علوفه عمل ترک دادن، نرم کردن، له کردن و پاره کردن ساقه های گیاهی را انجام می دهد. که این عمل موجب خارج شدن سریعتر رطوبت از داخل ساقه ها شده و فرایند خشک شدن را سرعت می بخشد.

میزان آب ورودی به هر کرت با بهره گرفتن از دبی جریان شیلنگ‌های مورداستفاده برای آبیاری و با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه شد.

Q=V/T (lit/s)
دبی (لیتر بر ثانیه) = Q
حجم (لیتر) = v
زمان (ثانیه) = T

۳-۷-۲-کاربرد سالیسیلیک اسید:

مزرعه کلزا در مرحله اوایل گلدهی، با آب (به‌عنوان شاهد) و محلول سالیسیلیک اسید (با غلظت‌های صفر، ۵/۰، ۱، ۵/۱ و ۲ میلی مولار) به‌صورت کاربرد شاخساره ای تیمار شد‌‌ند. محلول سالیسیلیک اسید با آب گرم تهیه شد. عمل محلول‌پاشی با یک دستگاه سم‌پاش پشتی فشاری دقیق با فشارثابت به‌صورت یکنواخت انجام شد و به‌اندازه‌ای بود که قطرات محلول بر روی برگ‌های کلزا قابل‌مشاهده باشد. این کار در اولین ساعات صبح که نور آفتاب مستقیم نبود و باد نیز جریان نداشت صورت گرفت.

شکل ۳-۵- اعمال تیمار سالیسیلیک اسید.

۳-۸- عملیات برداشت:

برداشت مزرعه در تاریخ ۲۸ خردادماه ۱۳۹۳ هنگامی‌که کل بوته‌های مزرعه زرد شده بودند، پس از حذف حاشیه از خطوط کاشت، صورت گرفت. برداشت کرت‌های آزمایشی به‌صورت دستی از سطح خاک با داس و در سطح یک مترمربع انجام شد و بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت، داخل کیسه‌های اتیکت خورده به آزمایشگاه منتقل شدند.
شکل ۳-۶- مراحل برداشت.

۳-۹- اندازه‌گیری صفات

ارتفاع ساقه:
ارتفاع ساقه (از سطح خاک تا بلندترین قسمت بوته) در طول فصل رشد هر دو هفته یک‌بار با بهره گرفتن از خط کش میلی‌متری اندازه‌گیری شد و در زمان برداشت نیز ارتفاع نهایی بوته اندازه‌گیری شد. برای این منظور در هراندازه گیری به‌طور تصادفی از هر کرت ۱۰ بوته انتخاب و ارتفاع آن‌ها را برحسب سانتی‌متر اندازه گرفته و میانگین ارتفاع بوته‌ها برای هر کرت محاسبه شد.
شکل ۳-۷- اندازه‌گیری ارتفاع نهایی.
تجمع ماده خشک:
برای اندازه‌گیری وزن خشک بوته در طول فصل رشد، از مرحله ساقه رفتن، به فاصله هر دو هفته یک‌بار از هر کرت به‌طور تصادفی و به‌صورت نمونه‌برداری تخریبی، ۳ بوته انتخاب‌شده و به مدت ۴۸ ساعت در آون با دمای ۵±۷۰ درجه سانتی‌گراد خشک‌شده و پس از آن توزین شدند که میانگین وزن نمونه‌های گرفته‌شده از هر کرت به‌عنوان وزن خشک بوته در هر کرت در نظر گرفته شد.
در این پژوهش واحد درجه روزرشد (^[۱]GDD) با بهره گرفتن از فرمول زیر به کار گرفته شد.
GDD درجه روزهای رشد تجمعی
N تعداد روزهای رشد
T_max درجه حرارت حداکثر روزانه برحسب درجه سانتی‌گراد (^۰ C)
T_min درجه حرارت حداقل روزانه برحسب درجه سانتی‌گراد) (^۰ C
T_b درجه حرارت پایه برای رشد بهاره کلزا برحسب درجه سانتی‌گراد) (^۰ C
اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز (CT) و افت دمای سایه‌انداز گیاهی:
برای اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز، از زمانی که تیمارهای تنش خشکی و سالیسیلیک اسید اعمال شد، یک روز قبل از آبیاری و ۴۸ ساعت بعد از هر آبیاری در زمان حداکثر تشعشع (اواسط روز) و با بهره گرفتن از دماسنج مادون‌قرمز (Lutron- Tm- 958 Taiwan) اقدام شد. برای این کار، در هر کرت ۴ بار با قرار دادن دماسنج مادون‌قرمز با زاویه مایل نسبت به سطح سایه‌انداز گیاهی به ‌اندازه گیری دما اقدام شد و میانگین آن‌ها به‌عنوان دمای سایه‌انداز آن کرت در نظر گرفته شد و شاخص افت دمای کانوپی نیز با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه شد.
CTD= Ta –Tc
CTD: شاخص افت دمای کانوپی
Ta: دمای هوا
Tc: دمای سایه‌انداز گیاهی
(بالوتا و همکاران، ۲۰۰۷).
شکل۳-۸- اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز گیاهی کلزا با بهره گرفتن از دماسنج مادون‌قرمز.
قطر ساقه:
بعد از برداشت نهایی قطر ساقه تمام بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت را با بهره گرفتن از کولیس ورنیه و با دقت یک دهم میلی‌متر اندازه‌گیری کرده و میانگین قطر ساقه‌های اندازه‌گیری شده مربوط به هر کرت، به‌عنوان قطر ساقه محاسبه شد.

شکل ۳-۹- اندازه گیری قطر ساقه با بهره گرفتن از کولیس ورنیه.
تعداد شاخه فرعی در بوته:
در زمان برداشت تعداد شاخه‌های فرعی تمام بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت آزمایشی را شمارش و میانگین تعداد شاخه‌های فرعی بوته‌های مربوط به هر کرت به‌عنوان تعداد شاخه فرعی در بوته برای آن کرت محاسبه شد.
طول خورجین:
از هر کرت آزمایشی ۱۰ بوته و از هر بوته ۲۰ عدد خورجین به‌طور تصادفی انتخاب گردید و طول خورجین هم در شاخه اصلی و هم در شاخه فرعی با بهره گرفتن از خط کش میلی‌متری تعیین شد.
تعداد دانه در خورجین:
برای به دست آوردن تعداد دانه در خورجین، ۱۰ بوته به‌طور تصادفی از هر کرت آزمایشی انتخاب و از هر بوته نیز ۲۰ خورجین را انتخاب و پس از جداسازی، دانه‌ها شمارش شدند. از تقسیم تعداد دانه بر تعداد خورجین‌ها، میانگین تعداد دانه در خورجین برای هر کرت به دست آمد.
وزن هزار دانه (۱۰۰۰GW):
۴ نمونه ۱۰۰ تایی از بذرهای کاملاً تمیز شده مربوط به هر کرت را با بهره گرفتن از ترازوی دیجیتال با دقت یک‌صدم گرم توزین گردید و بر این اساس وزن هزار دانه محاسبه شد.
عملکرد دانه (GY) و عملکرد بیولوژیک (BY):
به‌منظور تعیین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، پس از حذف اثرات حاشیه بوته‌های موجود در مساحت ۱ مترمربع از هر کرت به‌طور جداگانه کف برشده و برای جلوگیری از ریزش، بوته‌ها درون کیسه قرار داده شد و جهت خشک شدن به مدت یک هفته در هوای آزاد نگهداری شدند. پس از خشک شدن وزن کل بوته‌های برداشت‌شده از هر کرت با بهره گرفتن از ترازوی دیجیتال اندازه‌گیری و عملکرد بیولوژیک برحسب کیلوگرم در هکتار تعیین شد. پس از جداسازی دانه‌ها از خورجین، وزن دانه‌ها با ترازو توزین و عملکرد دانه برحسب کیلوگرم در هکتار تعیین شد.
شاخص برداشت (Harvest Index):
شاخص برداشت از تقسیم عملکرد دانه به عملکرد بیولوژیک، به‌صورت درصد، محاسبه گردید (امام، ۱۳۸۶).
HI= (GY/BY) × ۱۰۰
= HI شاخص برداشت
عملکرد بیولوژیک (کیلوگرم در هکتار) = GY
عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار) = BY

۳-۱۰- تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها:

۲- تمایل به تلاش زیاد برای تحقق اهداف سازمان

۳- تمایل شدید به باقی ماندن و عضویت در سازمان (مودی^۱، ۳:۲۰۰۰).
دومین دیدگاه، تعهد سازمانی را امری رفتاری تلقی می کند. این نوع تعهد که «تعهد حسابگرانه» نامیده می شود بر مبنای کارهای نظری بکر و هومنز استوار است. در این دیدگاه افراد به دلیل مزایا و منافعی که دارند و سرمایه گذاری هایی که در سازمان کرده اند به سازمان دلبسته می شوند و به عضویت خود در سازمان ادامه می دهند (ماتیو و زاجاک^۲، ۱۷۲:۱۹۹۰به نقل ازبافرانی، ۱۳۸۷).
۱- Mowdey 2- Mathiea & Zajac
برخی محققان عقیده دارند این دو نوع نگرش تاثیری متقابل بر یکدیگر دارند و قابل تبدیل به یکدیگرند و برخی شکل های تعهد منجر به برخی شکل های دیگر می شود (رابرتز و همکاران، ۱۹۹۹؛ به نقل از برهانی، ۱۷:۱۳۸۱) که این نتیجه گیری با یافته می یر و همکاران نیز سازگاری دارد. می یر و آلن در مطالعاتی که از سال ۱۹۸۴ تا کنون انجام داده اند با تفکیک دو بعد نگرشی و رفتاری تعهد، برای هر یک از ابعاد تعهد سازمانی تعاریف متفاوتی ارائه کرده اند. آن ها تعهد عاطفی و هنجاری را با بعد نگرشی و تعهد مستمر را با بعد رفتاری تعهد مطابقت داده اند. از نظر آن ها تعهد عاطفی عبارت است از وابستگی عاطفی به سازمان، ابزار هویت با سازمان و عجین بودن با سازمان؛ تعهد هنجاری عبارت است از احساس التزام و دین به سازمان و ادامه کار در سازمان و تعهد مستمر درک هزینه هایی است که با ترک سازمان متوجه فرد می شود (می یر و همکاران ۱۹۸۹؛ آلن و می یر، ۱۹۹۰؛ می یر و همکاران، ۱۹۹۸). آن ها معتقدند که «نقطه مشترک ابعاد سه گانه تعهد سازمانی پیوند بین فرد و سازمان و در نتیجه کاهش ترک سازمان است» (آلن و می یر، ۳:۱۹۹۰).
هانت و مورگان تعهد سازمانی را در دو بعد خرد و کلان مورد توجه قرار داده اند. تعهد در بعد خرد عبارت است از تعهد به گروه های خاص سازمانی که شامل گروه های کاری، سرپرستان و مدیریت عالی می شود و تعهد در بعد کلان که عبارت است از تعهد به سازمان به عنوان یک مجموعه و یک سیستم. بر این اساس، تعهد در سطح خرد لزوماً معادل تعهد در
سطح کلان نیست و چه بسا وجود تعهد قوی در سطح خرد به تعهد پایین در سطح کلان منجر شود (به نقل از مشبکی، ۱۷۹:۱۳۷۶).
۴-۳-۲-نظریه های تعهد سازمانی
۱-۴-۳-۲ مدل آلن و می یر
در مجموع ما می توانیم تعهد کارکنان به سازمان را به تعهد عاطفی، تعهد مستمر، تعهد هنجاری تقسیم کنیم(می یرو آلن ، ۱۹۹۰)
۱- احساس دلبستگی به سازمان که تعهد عاطفی نام گذاری شده است.
۲- هزینه ادراکی ترک سازمان که تعهد مستمر نامگذاری شده است.
۳- الزام به ماندن در سازمان که تعهد هنجاری نامگذاری شده است.
در مدلی که توسط آلن و می یر (۱۹۹۰) ارائه شده است، تعهد به عنوان وابستگی عاطفی و روانی به سازمان، تعهد به عنوان درک هزینه های مربوط به ترک سازمان و تعهد به عنوان تکلیف به ماندن در سازمان به ترتیب به عنوان تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد تکلیفی یا هنجاری طبقه بندی شده است. وجه اشتراک این سه شیوه، این نظریه است که مطرح می کند تعهد حالتی روانی است که ۱) رابطه فرد با سازمان را مشخص می کند ۲) به طور ضمنی درباره تصمیم به ماندن یا ترک سازمان اشاره می کند. همچنین وجه اشتراک آنها این است که احتمال ترک خدمت را کاهش می دهند البته در صورتیکه آن ابعاد تعهد در سازمان در سطحی مطلوب وجود داشته باشندو ماهیت ارتباط فرد با سازمان در هر یک از اجزاء سه گانه تعهد متفاوت است. کارکنان دارای تعهد عاطفی قوی به این خاطر در سازمان می مانند چون به آن تمایل دارند، افرادی که تعهد مستمر یا عقلانی قوی دارند به خاطر نیاز خود در سازمان می مانند، وآن دسته که تعهد تکلیفی یا هنجاری قوی دارند به این دلیل در سازمان می مانند چون احساس می کنند که باید بمانند و در واقع احساس دین، مسئولیت و تکلیف به ماندن در سازمان می کنند.
بنظر می رسد هر یک از این سه بخش تعهد تا حدودی به طور مستقل از یکدیگر ونتیجه ای از پیش شرط های متفاوت هستند.
پیش شرط های تعهد عاطفی مطرح شده در این مدل به چهار دسته طبقه بندی می شوند: ویژگیهای شخصی، ویژگیهای شغلی، تجربیات کاری و ویژگیهای ساختاری.
همچنین جزءمستمر تعهد سازمانی بر اساس دو عامل ، حجم و اندازه سرمایه گذاری های فردی و نیز درک فقدان فرصت های شغلی در خارج از سازمان، ایجاد می شود. به نظر بیگر احتمال اینکه کارکنان در سازمان باقی بمانند رابطه مثبتی با حجم و اندازه سرمایه گذاری هایی که آنها در سازمان کرده اند دارد. همچنین سرمایه گذاریها، فقدان فرصتهای شغلی جایگزین، هزینه های متصور ، ناشی از ترک سازمان را افزایش می دهد. بنابر این کارکنانی که می دانند جایگزین های شغلی کمتری برای آنها وجود دارد، تعهد مستمر آنها به کارفرمای(سازمان) فعلی قوی تر خواهد بود.
در نهایت آنچه اهمیت دارد اینست که جزء تکلیفی تعهد سازمانی، بوسیله تجربیات فرد قبل از ورود به سازمان (اجتماعی شدن خانوادگی- فرهنگی) ، تحت تأثیر تجربیات فرد پس از ورود به سازمان(اجتماعی شدن سازمانی) قرار می گیرد. در مورد اجتماعی شدن خانوادگی- فرهنگی یک کامند، اگر افراد مهم برای او (مثل والدین) مدت طولانی در یک سازمان مشغول بوده باشند و یا بر وفاداری به یک سازمان تأکید کرده باشند، تعهد تکلیفی قوی به سازمان دارد. با توجه به فرایند اجتماعی شدن سازمانی، کارکنانی که بوسیله شیوه های مختلف سازمانی در جهت وفاداری به سازمان راهنمایی می شوند، احتمالاً تعهد تکلیفی قویتری نسبت
به سازمان دارند. مدل سه بخشی تعهد سازمانی به صورت شکل شماره(۲-۱) نمایش داده می شود.
رفتارهای شغلی:
-عملکرد
-غیب-رفتارهای مبتنی بر تابعیت سازمانی
جبران متقابل (منظور جبران کردن خدمات و امکاناتی است که سازمان برای فرد فراهم نموده است.
سرمایه گذاری سازمان
اثرپذیری(اجتماعی شدن)
-فرهنگی/خانوادگی
-سازمانی(حمایتها)
فرصتهای شغلی جایگزین
سرمایه گذاری
ویژگیهای فردی
ویژگیهای ساختاری
-تجربیات کاری
-احساس آرامش
- شایستگی
تعهد تکلیفی
تعهد مستمر
ترک خدمت
ویژگیهای شغلی
تعهد عاطفی
تعهد رفتاری
شکل (۸-۲) مدل سه بخشی تعهد سازمانی می یر و آلن (۱۹۸۷،ص۶۱)
۲-۴-۳-۲ مدل ماتیو و زا جاک
ماتیو و زاجاک با تجربه و تحلیل یافته هایی بیش از دویست تحقیق در زمینۀ تعهد سازمانی به ارائه یک مدل نظری در خصوص سه مقوله زیر پرداخته اند:
شکل ۹-۲ عوامل ضروری ، عوامل همبسته و پیامدهای تعهد سازمانی (ماتیووزاجاک،۱۹۹۰ :۱۷۴ )
۱- عوامل پیش نیاز، ضروری و مؤثر وموجب تعهد سازمانی.
۲- عوامل همبسته با تعهد سازمانی.
۳- نتایج ، اثرها و پیامدهای تعهد سازمانی.
عوامل ضروری ومؤثر برای ایجاد تعهد در پنج دسته تقسیم می شوند که عبارت اند از:
۱- ویژگی های شخصی مؤثر بر تعهد سازمانی: ویژگی هایی همانند سن، جنسیت، تحصیلات ، ازدواج، سابقه در سازمان و در سمت سازمانی، استنباط از شایستگی شخصی، توانایی ها، حقوق و دستمزد و سطح شغلی در میزان تعهد فرد به سازمان متبوعش مؤثر است.

این مقاله به تحلیل ویژگیهایی از اینترنت به عنوان محیطی برای خرید که از اینگونه خریدها حمایت یا ممانعت میکند می‌پردازد. طبق این پژوهش نتایج زیر به دست آمده است.

گمنامی،دسترسی آسان، تنوع کالاهای موجود، مشوقهای بازاریابی،بازاریابی مستقیم و استفاده از کارتهای اعتباری از جمله عواملی هستند که موجب ترغیب خریدهای ناگهانی در اینترنت میشوند. از طرف دیگر به تعویق افتادن لذت خرید دستیابی آسان، افزایش کنترل مصرف‌کننده، ضعف ادراکی محیط و مقایسه محصول و قیمت، به عنوان عوامل تضعیف کننده خرید ناگهانی در اینترنت شناسایی شده اند.
تحقیقی در سال ۱۳۹۰ توسط نظری و قادری عابد تحت نام ارائه مدلی جهت بررسی عوامل مؤثر بر رفتار خرید ناگهانی انجام گردیده است.
هدف از انجام این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر رفتار خرید ناگهانی در بین مصرف کنندگان ایرانی و به طور خاص در میان دانشجویان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران بوده است. دراین مقاله خرید ناگهانی به همراه عوامل مختلف جمعیت شناختی، روانشناختی، آمیخته بازاریابی و موقعیتی تاثیرگذار بر آن بررسی شده اند. داده‌های این پژوهش به کمک مدل معادلات ساختاری مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و نتایج نشان می‌دهد که تنها خرید رفتن، سطح عزت نفس، تحریک پذیری، نوع محصول و ابزارهای ترفیعی تاثیر معناداری بر رفتار خرید ناگهانی داشته و تاثیر عوامل جنسیت، محیط خرید، راهنمایی فروشنده، فردگرایی و قیمت محصول مورد تایید قرار نمیگیرد.
۲-۲-۲-۲. مطالعات خارجی
۲-۲-۲-۲-۱. مطالعات استرن
در سال ۱۹۶۲، هاوکینز استرن^[۶۸] پیشنهاد کرد که دامنه‌ای از رفتار خرید وجود دارد که در یک انتهای آن خرید کاملاً برنامه‌ریزی شده و در انتهای دیگر آن خرید کاملاً ناگهانی قرار دارد. اخیراً هوچ و لوونستین بیان می‌کنند که اصطلاح «خرید ناگهانی» برای اشاره به محدوده‌ی وسیعی از فرآیندها مورد استفاده قرارگرفته است احتمالاً «بیش از آنکه روشنگرانه باشد، ایجاد ابهام می‌کند» (هوک و لوینستین^[۶۹], ۱۹۹۱).در همین راستا، بحث زیر پیشنهاد می‌کند که خرید ناگهانی سه تظاهر رفتاری متمایز دارد: اتفاقی- ناگهانی^[۷۰]، سرمشقی- الگویی^[۷۱] و اجباری^[۷۲]. به‌طوری که در شکل ۱ خلاصه شده است، این رفتارها در پیوستار بزرگ‌تری قرار گرفته‌اند که نقاط اتکای آن انتخاب عقلانی در یک انتها و رفتار نامنظم ناگهانی در انتهای دیگر هستند. بدیهی است که غالباً موقعیت‌هایی پیش می‌آید که در آن مصرف‌کننده یک برنامه‌ی خرید دارند که آن رابدون تغییر اجرا می‌کنند، خصوصاً وقتی که خرید یک نفره است. بیرون رفتن برای خرید یک خوراک مک‌دونالد^[۷۳]، خریدن یک نسخه از مجله‌ی پیپل^[۷۴] و یا خریدن بلیت کنسرت گروه رولینگ استون^[۷۵] نمونه‌هایی از رفتارهایی هستند که احتمالاً با برنامه‌ریزی کامل انجام می‌شوند. نوع دیگر خرید مشتمل بر رفتاری است که هم دارای عناصری از بابرنامه بودن و هم از ناگهانی بودن است، مانند انحراف خریدکنندگان از دستور کار خریدشان به دلایل کاملاً عقلانی، مانند زمانی که کالایی را جایگزین کالایی که قبلاً در ذهن داشته‌اند می‌کنند. چنین رفتاری عموماً خرید وابسته^[۷۶] و عملی است، که چندان وجه اشتراکی با رفتار خرید ناگهانی ندارد.
شکل ۲-۱-پیوستار مجموعه‌ی فازی برای رفتار خرید ناگهانی
اختلال تکانه ای^[۷۷] خرید ناگهانی انتخاب عقلانی^[۷۸]
خرید اجباری ناگهانی مرزی^[۷۹] ناگهانی سرمشقی ناگهانی اتفاقی خرید وابسته^[۸۰] برنامه‌ریزی کامل^[۸۱]
منبع: استرن, (۱۹۶۲)
آنچه رفتار خرید ناگهانی را از عقلانی متمایز می‌کند وجود فزاینده‌ی عوامل عاطفی، فوریت مصرف و تمایل روانی-جسمی برای انجام یک خرید فوری است. این عناصر در خرید ناگهانی اتفاقیکمترین شدت را دارند. این نوع رفتار شامل یک نیروگذاری محصول خود به خودی است، که مصرف‌کننده یک چیز جدید، جالب، متفاوت، قشنگ، دلربا، یا باسلیقه را می‌بیند و ناگهان برای خرید آن انگیزه پیدا می‌کند. خریدناگهانی اتفاقی می‌تواند شامل خرید «جنس‌های کوچک» نسبتاً ارزان‌قیمت باشد که موجب احساس خوب بودن، باهوش بودن، ویژه بودن و یا خلاق بودن در مصرف‌کننده می‌شود. از سوی دیگر، شرایط اقتصادی متغیر مصرف کنندگان سبب می‌شوند که کلمه‌ی «کوچک» تعریفی کاملاً انعطاف پذیر و کشسانی^[۸۲] داشته باشد (روک, ۲۰۰۰).
نوع دوم خرید ناگهانیسرمشقی است. این عنوان مبتنی بر نظریه‌ی روانشناسی شناختی است که بیان می‌کند که بسیاری از دسته‌ه ای رفتاری شامل رفتارهای متنوع است. اما برخی نمونه‌های رفتاری، الگوهای ایده‌آل‌تری از دسته‌ی مورد نیاز هستند و این موارد نشان دهنده‌ی بیان سرمشق آن دسته هستند. در مقایسه با خرید ناگهانی اتفاقی، خرید ناگهانی سرمشقی، تحریک کننده‌تر و فوری‌تر است. غالباً هزینه بالاتر است و شامل پول بیشتر، خریدهای بیشتر و معنای شخصی بیشتر است. چنین دوره‌ای ممکن است با یک برخورد ناگهانی با یک کالا شروع شود و سپس منجر به خریدهای ناگهانی بعدی جدید شود. خرید ناگهانی سرمشقی- الگویی عموماً عاطفی‌تر از رفتار خرید عقلانی است (پیرون^[۸۳], ۱۹۹۱).
مطالعات زیادی در زمینه‌ی روانشناسی و روانشناسی اجتماعی نشان می‌دهد که برخی از تکانه‌ها تقریباً مقاومت‌ناپذیرند. به همین ترتیب، در برخی موارد خرید ناگهانی(وسوسه ای^[۸۴])، مصرف‌کنندگان نوعی کاهش خودکنترلی را تجربه می‌کنند، که با یک تمایل اجباری فزاینده برای خریدن یک چیز همراه است. انگیزش خود به خودی ابتدایی تبدیل به احساسات قوی «اجبار به داشتن» و بی‌توجهی فزاینده و حتی بی‌محابا نسبت به پیامدها می‌شود. در یک آستانه‌ی بالینی مشخص، یک جابجایی کیفی اتفاق می‌افتد که در آن مصرف‌کنندگان شدیداً احساس از کنترل خارج شدن دارند. در دوره‌های مرزی^[۸۵] وسواسی خرید، مصرف‌کنندگان ممکن است اقدام به خریدهای عیش و نوشی^[۸۶]کنند و به‌طور زنجیره‌ای خرید کنند تا از پا بیفتند و نیازهای وسواسی خود را تأمین کنند که دچار نوعی مشکل می‌شوند. در پایان این پیوستار، خرید اجباری^[۸۷] قرار دارد که به‌عنوان یک بیماری مصرف‌کننده تلقی می‌شود که شامل اختلالات کنترل تکانه است. عموماً در مورد نمونه‌های نسبتاً اجباری خرید ناگهانی اغراق شده است، شاید به خاطر محتوای روانی اغراق‌آمیزی که دارد و یا به خاطر اینکه مصرف‌کنندگان این ماجراها را بهتر به خاطر می‌آورند. اما به‌طور منطقی، خرید ناگهانی اتفاقی تقریباً به همان میزان شایع است و شایسته‌ی توجه بیش از پیش محققان است)گوئین و فیبر^[۸۸], ۱۹۸۹)
خرید ناگهانی جنبه فراگیری از رفتار مصرف‌کنندگان است و نقطه‌کانونی برای فعالیتهای بازاریابی است. در یکی از مطالعات خرید ناگهانی، که برای خریدهای بدون‌برنامه به اجرا درآمده بود، بین ۲۷ تا ۶۲ درصد از خریدهای فروشگاه خرید ناگهانی به دست آمد (بلنگر, رابرتسون و هیرشمن^[۸۹], ۱۹۷۸).
اغلب سابقه خرید ناگهانی را در دو دسته و نوع مختلف گروه‌بندی می‌کنند: ویژگی‌های فردی خریداران و تأثیرات موقعیتی. ویژگی‌های خریداران در نحوه خرید آن‌ها در حالتهای مختلف مشارکت و همکاری دارد. تأثیرات موقعیتی عوامل محیطی (مانند نمای فروشگاه، فروش شناخته شده) هستند یا صفات موقعیتی خریداران (مانند وضعیت روحی ـ روانی، درگیر بودن) هستند که علاقه و تمایل خریدار برای خرید ناگهانی را در یک وضعیت خاص افزایش می‌دهد.
۲-۲-۲-۲-۲. خرید ناگهانی و نظریه‌ها
بسیاری از اصول و قواعدی که در پس زمینه کار ما در مورد جستجو انگیزه و انگیزش برای خرید ناگهانی وجود دارد، ازنظریه تأثیرپذیری محیط فیزیکی استخراج شده است. روک در سال ۱۹۸۷ پیشنهاد کرد که خریداران دارای بیشترین مشکل زمانی بازدارنده در انگیزش برای پیدا کردن کالای مورد نظرشان می‌باشند. بعدها هوچ و لوون اشتاین^[۹۰] در سال ۱۹۹۱ چنین عنوان کردند که وقتی علاقه‌ای بوجود آید، نقاط مرجع خریدار تغییر خواهد نمود. بنابراین مواجه شدن با جستجوی درون فروشگاه همراه با کالاهای مورد علاقه خواهد بود، کالاهایی که انگیزه برای خرید را ایجاد می کنند و مشکل است که به علت مجاورت فیزیکی مانعی بوجود آید. همچنین اذعان کردند که خرید، خرید بیشتری را به همراه می‌آورد. این موضوع نشان می‌دهد که انگیزه‌های اضافی سریع‌تر از انگیزه‌های قبلی عمل می‌کنند(جاها لی^[۹۱], ۲۰۰۸).
نوشته‌های مربوط به روانشناسی نشان می‌دهد که وقتی کسی در حالت روحی مساعدی باشد بیشتر رفتار مناسبی از وی سر می‌زند. یافته‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که حالت روحی مثبت موجب می‌شود که افراد رفتارهای مناسب‌تری از خود داشته باشند (همان منبع).
دو متغیر اختلافات فردی مشخص شده که بر سایر متغیرهای خرید تأثیرگذار می‌باشند: لذت خرید و تمایل به خرید ناگهانی. اولین مورد پیشتر به خرید ناگهانی مربوط نمی‌شد، و آن را این گونه تعریف کرده‌اند، مطلوبیتی است که در فرایند خرید کسب می‌شود (همان منبع).
این متغیر به‌عنوان متغیر تفاوت فردی شناخته شده است. به‌عنوان‌مثال بلنگر و کورگانکار^[۹۲] در سال ۱۹۸۰ افرادی را شناسایی نمودند به‌عنوان “خریداران تفریحی” که از این نوع خرید لذت می‌بردند، یاد کرد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که این خریداران زمان بیشتری را برای خرید سپری می‌کنند و بیش از آنکه چیزی را بخرند به جستجوی درون فروشگاه برای خرید می‌پردازند(داردن و باربین^[۹۳], ۱۹۹۴)
دومین متغیر اختلافات فردی تمایل به خرید ناگهانی^[۹۴] است، که تمایل طبیعی افراد به خرید ناگهانی را نشان می‌دهد. ادبیات موجود از این نظریه حمایت می‌کند که افراد در این متغیر به‌صورت متفاوتی کارهایشان را انجام می‌دهند )روک و فیشر, ۱۹۹۵). تمایل به خرید ناگهانی به‌عنوان زیرشاخه ناگهانی بودن دیده‌شده که توسط گربینگ و همکارانش در سال این گونه تعریف شده «تمایلی به عکس‌العمل سریع در رابطه با انگیزه داده شده، بدون تأمل و ارزیابی فراوانی آن».
لی و کاسِن این تفاوتها را به این صورت شرح داده اند: تصمیم‌گیری برای خرید ناگهانی نیازمند اطلاعات کمتری است و بنابراین زمان آن نیز در مقایسه با فاصله زمانی موردنیاز در خرید عادی غیر ناگهانی نسبتا کوتاهتر است. زیرا در خرید ناگهانی فرایند تصمیم‌گیری در فروشگاه صورت گرفته، اطلاعات و انتخاب‌های جایگزین موجود در محیط محدود است. این عوامل اغلب مانع بررسی متفکرانه و سنجیده همه گزینه‌ها و اطلاعات می‌شود. تنها اطلاعات موجود در خرید ناگهانیبه جز اطلاعات درونی و حافظه‌ای، اطلاعات بیرونی موجود در هنگام خرید است (مانند چیدمان کالاها و افراد داخل فروشگاه). در حالیکه در خرید برنامه‌ریزی‌شده همه نوع منابع اطلاعاتی در دسترس است (مانند منابع درونی و بیرونی شامل رسانه‌ها، پیشنهادات افراد و متخصصان) بنابراین، احتمال دارد تأثیر اطلاعات موجود در فروشگاه در خرید ناگهانی بسیار بیشتر از خرید برنامه‌ریزی‌شده باشد. بدلیل نوع اطلاعات موجود در فروشگاه، منابع شخصی یا خنثی ممکن است معتبرتر از اطلاعات بازاریاب‌گرایانه تلقی شود. براساس ادبیات موجود، ضریب نفوذ تبلیغات دهان‌به‌دهان بیش از دیگر انواع تبلیغات است. در خرید ناگهانی، فاصله بین دیدن یک کالا و خرید آن بسیار کم است و تصمیم برای خرید با شتاب صورت می‌گیرند. فرد در این حالت به سرعت به محرک پاسخ داده و بی‌درنگ تصمیمی بدون برنامه می‌گیرند. بعلاوه، خریداران ناگهانی برای جمع‌ آوری اطلاعات، مقایسه فروشگاه‌ها و مشورت کردن خرید را به تعویق نمی‌اندازند (کیسن و لی^[۹۵], ۲۰۰۲).
۲-۲-۲-۲-۳. مدل های خرید ناگهانی
بیتی و فرِل در سال ۱۹۹۸ مطالعه‌ای با عنوان “مدلی برای خرید ناگهانی” که ارتباطات میان متغیرهای موقعیتی، متغیرهای خصوصیات فردی، محرک‌های مثبت / منفی، فعالیتهای جستجوی کالا، انگیزه برای خرید به‌صورت ناگهانی را نشان می‌داد و در نهایت مدلی را ارائه دادند که متغیرهای موقعیتی (نظیر وقت داشتن، پول داشتن) و متغیرهای خصوصیات فردی (مانند لذت خرید، تمایل به خرید ناگهانی) تحت تأثیر محرک های مثبت / منفی، فعالیتهای جستجو و انگیزه برای خرید ناگهانی قرار دارد و این متغیرها مشخص می‌کند که کجا و کی خرید ناگهانی اتفاق می‌افتد. بیتی و فرل به این نتیجه رسیدند که ۱) افراد متمایل به جستجوی داخل فروشگاه هستند و تجربه درجه بالایی از محرک مثبت است وقتی که آن‌ها وقت و پول داشته باشند؛ ۲) افراد وقتی که تمایل به خرید ناگهانی بالایی داشته باشند خرید ناگهانی صورت می‌گیرند؛ ۳) وقتی که محرک مثبت باشد افراد برای خرید ناگهانی بیشتر انگیخته می‌شوند؛ ۴) افراد می‌توانند تمایل بالایی برای خرید ناگهانی داشته باشند وقتی که انگیزه برای خرید ناگهانی داشته باشند(بیتی و فرل, ۱۹۹۸)
شکل ۲-۲- مُدل خرید ناگهانی
منبع:بیتی و فرِل, (۱۹۹۸)
۲-۲-۲-۲-۴. مدل خرید ناگهانی مبتنی بر مد
تحقیقی توسط اِن جو پارک در سال ۲۰۰۶ تحت عنوان “مدل ساختاری رفتاری خرید ناگهانی مبتنی بر مد” صورت گرفت که هدف از آن، بررسی روابط میان دخالت مد و عوامل تأثیرگذار به تمایل به مصرف کالاهای لذتی خرید ناگهانی مدگرا در زمینه خرید ناگهانی بود. پارک و همکارانش دریافتند که درگیری با مُد با تمایل به خرید مبتنی بر مُد ارتباط دارد. آن‌ها این نتیجه را از تحقیقی که بر روی ۲۱۷ نفر از دانشجویان دانشگاه مادرشهری در ایالت جنوب شرق ایالات‌متحده انجام داده بودند، به دست آوردند. مقیاس اندازه‌گیری درگیری با مد از مطالعه فایرهورست، گود و گنتری^[۹۶] (۱۹۸۹) سازگار شده بود(پارک و فورنی^[۹۷], ۲۰۰۶)
بر اساس یافته‌های تحقیق مشخص شد که دخالت مُد و عواطف مثبت دارای اثر مثبتی بر رفتار خرید ناگهانی مُدگرایی مصرف‌کنندگان است و مُد و سبک تأثیر قوی و مستقیمی بر خریدهای ناگهانی مشتریان دارد و همچنان تمایل به کالاهای مصرفی لذتی، نقش مهمی در تعیین خرید ناگهانی مُدگرایی ایفا می‌کند و شرکت‌کنندگانی که درجه درگیری با مُدشان بالا بود تمایل به خرید ناگهانی مبتنی بر مُدشان نیز بالا بود و در نهایت مدل زیر را ارائه دادند(همان منبع)
شکل۲-۳- مدل خرید ناگهانی مبتنی بر مُد
منبع: پارک، کیم و فورنی, (۲۰۰۶)
۲-۲-۲-۲-۵. ویژگی‌های فرهنگی
فرهنگ‌ها عامل تأثیرگذاری بر خرید ناگهانی هستند از آنجائی که فرهنگ بر شخصیت افراد، ارزشها و نوع زندگی تأثیرگذار است. کاسن و لی در سال ۲۰۰۲ الگوهای دیگری را در دو فرهنگ مختلف پیدا کردند. آن‌ها مطالعه‌شان را بر روی ۷۰۶ نفر از دانشجویان و غیر دانشجویان در چهار کشور انجام دادند: دو کشور فردگرا (استرالیا و ایالات‌متحده) و دو کشور جمع‌گرا (سنگاپور و مالزی) جامعه آماری این تحقیق را شکل می‌داد. فراوانی خرید ناگهانی با یک سئوال که «شما در عرض ماه گذشته چند خرید به‌صورت ناگهانی انجام داده‌اید؟» موردسنجش قرار گرفت که از یک مقیاس ۴ نقطه‌ای استفاده می‌کرد که در آن ۱ برابر با تقریبا هر روز و ۴ برابر با تقریباً هرگز بود.در این تحقیق تمایل به خرید ناگهانی به‌وسیله مقیاس روک و فیشِر (۱۹۹۵) موردسنجش قرار گرفت. احساسات محرک به‌وسیله هشت مقیاس معنایی مختلف به سنجش لذت (مانند تحریک شده ـ راحت، آرام ـ تهییج شده) و انگیختگی (نظیر شاد ـ غمگین، آزرده ـ خشنود) پرداخته شد که از کار راسل و پارت (۱۹۸۰) سازگار شده بود(کیسن و لی, ۲۰۰۲).
در نهایت به این نتیجه رسیدند که رابطه قوی میان صفت و ویژگی‌های شخصی خود انگیختگی با خرید ناگهانی برای فردگرایان در مقایسه با جمع‌گرایان نشان می‌دهد که افراد فردگرا در مقایسه با افراد جمع‌گرا تمایل زیادی به خریدهای ناگهانی دارند و همین خصوصیت فردگرایی تأثیر مستقیمی بر خریدهای ناگهانی دارند. سفیدپوست‌ها (فردگراها) در خریدهای ناگهانی بیشتری نسبت به آسیایی‌ها (جمع‌گراها) شرکت کرده بودند. آسیایی ها (جمع‌گراها) هر چه مسن‌تر می‌شدند تمایل به خرید ناگهانی شان کمتر می‌شد(همان منبع).
همچنین در سال ۲۰۰۸ توسط کیسن و لی با نام تأثیر عوامل فرهنگی بر رضایت از خریدهای برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ریزی نشده به چاپ رسیده است که این مقاله به بررسی تأثیر عوامل فرهنگی(جمع‌گرایی و فردگرایی) بر روی خریدهای برنامه‌ریزی شده و خریدهای ناگهانی(برنامه‌ریزی نشده) می پردازد. به دلیل ماهیت بین گروهی متغیرهای این تحقیق داده‌ها از بین چهار کشور آمریکا, استرالیا, سنگاپور و مالزی جمع‌ آوری گردیده اند. متغیرهای این تحقیق جمع‌گرایی, فردگرایی, خرید ناگهانی, خرید برنامه‌ریزی شده و رضایت می‌باشند. برای انجام این تحقیق تعداد ۷۰۶ نمونه که ۱۲۷ عدد آن از امریکا, ۱۹۹ عدد آن از استرالیا, ۱۸۵ عدد آن از مالزی و ۱۹۵ عدد آن از سنگاپور بوده است انتخاب گردید.
فرضیه‌های این تحقیق به شرح زیر می‌باشند:
افراد متعلق به فرهنگ جمع‌گرا از خریدهای ناگهانی خویش هنگامی که شخصی آن‌ها را به هنگام خرید یاری نماید نسبت به زمانی که تنها هستند احساس رضایت بیشتری دارند.
برای افراد فردگرا رضایت از خریدهای ناگهانی هنگامی که تنها هستند به نسبت زمانی که فردی آن‌ها را یاری نماید هیچ تغییری نمی نماید.
در هنگام خریدهای برنامه‌ریزی شده هیچ تفاوتی در رضایت حاصل از خرید برای افراد جمع‌گرا و فرد گرا چه در تنهایی و چه در هنگامی که شخصی آن‌ها را یاری می نماید به وجود نمی‌آید.
پس از انجام تحقیق در فرضیه اول تفاوت معنادار مشاهده گردیده و در فرضیه‌های دوم و سوم هیچ تفاوت معناداری مشاهده نگردید. به عبارت دیگر هر سه فرضیه پذیرفته شدند.
نتیجه کلی تحقیق نشان می‌دهد که که خریداران کشورهای متفاوت در خریدهای برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ریزی نشده حتی با کترل متغیر قیمت بطور متفاوت تحت تأثیر قرار می‌گیرند که محقق این تفاوت در نوع تحت تأثیر قرار گرفتن را ناشی از تفاوت در فرهنگ ها می داند. در کل در مقایسه با خریداران فرد گرا, خریداران جمع‌گرا از خریدهای ناگهانی خود هنگامی که شخصی آن‌ها را در هنگام خرید یاری نماید بیشتر احساس رضایت می کنند.
۲-۲-۲-۲-۶. ویژگی‌های فردی
محققین توجه‌شان را به سمت کشف ویژگی‌های فردی که در تمایل به خرید ناگهانی مشارکت دارند، تغییر داده‌اند. متغیرهایی که موردمطالعه قرار گرفته‌اند شامل صفات فردی (مانند برون‌گرایی، فقدان کنترل، نوآوری)، فرهنگ (نظیر فردگرایی، مادی‌گرایی)، تمایل رفتاری (نظیر گرایش به خرید ناگهانی، هنجار درونی) و تمایل به مصرف ناگهانی است.
۲-۲-۲-۲-۶-۱. صفات فردی
آجزن و فیشبین در سال ۱۹۸۰ مفاهیم رفتاری را مطرح کردند و تحقیقی با عنوان درک نگرشها برای قیمت‌گذاری رفتاری انجام دادند که به‌وسیله گرایش (مانند این خرید منطقی است) و هنجار درونی (مانند اینکه ممکن است فرد براساس اینکه دیگران چگونه فکر می‌کند باور کند و انگیزه‌اش برای مطابقت با انتظارات آن‌ها باشد) شناخته شده است. و به این نتیجه رسیدند که گرایش به خرید ناگهانی در رابطه با خرید ناگهانی میزان قدرت و شدت ارتباط میان تمایل به خرید ناگهانی خریدار و رفتار خرید ناگهانی واقعی را تعدیل می‌کند. آن‌ها دانشجویان کارشناسی در مقیاس‌های معنایی مختلف را مورد ارزیابی قرار دادند که این مقیاس‌ها گرایش را برای خرید ناگهانی به‌وسیله ۱۰ جفت صفت دو قطبی موردسنجش قرار می‌داد: خوب ـ بد؛ منطقی ـ دیوانه؛ ولخرج ـ بهره‌ور؛ جذاب ـ غیر جذاب؛ باهوش ـ احمق؛ قابل قبول ـ غیر قابل قبول؛ نابغه ـ کودن؛ باهوش ـ نادان؛ بالغ ـ بچه‌گانه و درست ـ نادرست. بر اساس امتیازات این مقیاس‌ها، شرکت‌کنندگان به دو گروه (گروه مطلوب و گروه نامطلوب) بر اساس گرایش به خرید ناگهانی تقسیم می‌شدند. آن‌ها خرید ناگهانی را با سئوال از شرکت‌کنندگان به قصد نشان دادن سطح برنامه‌ریزی‌شان جهت خرید موزیک خاصی که آن‌ها را تهییج می‌کند موردسنجش قرار دادند. سه سطح از برنامه‌ریزی برای خرید مشخص شد ـ برنامه‌ریزی برای خرید در یک گروه موسیقی عمومی، برنامه‌ریزی برای موزیکی با گروه یا هنرمندی خاص و برنامه‌ریزی برای خرید یک موسیقی خاص که (۱= کاملاً برنامه‌ریزی‌شده و ۴= کاملاً برنامه‌ریزی‌نشده) در این مقیاس کاربرد داشته باشد(آجزن و فیشبین^[۹۸], ۱۹۸۰).
پس از تجزیه‌وتحلیل به این نتایج رسیدند که همبستگی میان تمایل به خرید ناگهانی یک خریدار و ناگهانی بودن خریدهای مشتریان در میان گروه ها قوی بود که گرایش به خرید ناگهانی میان گروه مطلوب را نسبت به گروه نامطلوب بیشتر نشان می‌داد. ناگهانی بودن خرید شرکت کنندگان بطور قابل توجهی بستگی به تمایل داشتن خریداران به خریدهای ناگهانی داشت که آن‌ها در طی یک خرید در گروه مطلوب داشتند(همان منبع).
پس از آن‌ها محققین صفات فردی متعددی را شناسایی کرده‌اند که در ارتباط با تمایل به خرید ناگهانی است. یوون و فابر در سال ۲۰۰۰ تحقیقی را با ۱۳۵ نفر از دانشجویان کارشناسی از دانشگاه بزرگ میدوِستِرون^[۹۹] انجام دادندکه صفات فردی و تمایل به خرید ناگهانی خودشان را مورد ارزیابی قرار دادند. فقدان‌کنترل با بهره گرفتن از ۲۴ گزینه از طریق پرسشنامه شخصیتی چند بعدی موردسنجش قرار گرفت گزینه‌های نمونه عبارت بودند از: «من حواسم هست که پولم را کجا هزینه کنم»، «من اغلب بدون فکر عمل می‌کنم» و «من کارم را به‌صورت جزئی برنامه‌ریزی و سازماندهی می‌کنم». تمایل به خرید ناگهانی با بهره گرفتن از مقیاس روک و فیشِر از سال۱۹۹۵ موردسنجش قرار گرفت. شخصیت‌هایی که «کمتر قابل کنترل» بودند به‌عنوان تمایلات قوی برای خرید ناگهانی شناخته شدند (یان و فیبر, ۲۰۰۰)
پس از بررسی و ارزیابی مشخص شد که اکثریت پاسخ‌دهندگان بین سن ۱۸ و ۲۵ بود و دانشجویانی که به پرسشنامه پاسخ داده بودند و ۷۳ درصد مشارکت‌کنندگان مونث بودند و در نهایت اینکه رفتار شخصی- فقدان کنترل، عکس العمل روانی- جذب و گرایش به خرید ناگهانی تأثیر بالایی در خریدهای ناگهانی دارد (همان منبع).
ورپلانکن و هرآبادی در سال ۲۰۰۱ صفت فردی دیگری (برون‌گرایی) را که در ارتباط با تمایل به خرید ناگهانی موردمطالعه و بررسی قرار دادند. با انتخاب جامعه نمونه ۱۰۶ نفری از میان دانشجویان کارشناسی دانشگاه نیج مگان^[۱۰۰]، پنج صفت فردی (از جمله برون‌گرایی، موافقت، هوشیاری، ثبات روحی و خودمختاری) از طریق مقیاس‌هایی که با مطالعه هندریکز و همکاران^[۱۰۱] از سال ۱۹۹۹ سازگار شده بود موردسنجش و اندازه‌گیری قرار دادند. این مقیاس دارای دو بعد محرک و شناختی بود. مثالهای مربوط به گزینه شناختی شامل «من معمولا قبل از اینکه خرید کنم خوب فکر می‌کنم» و «من اغلب تنها چیزی را می‌خرم که تمایل به خرید آن داشته باشم» می‌باشند. مثالهای مربوط به گزینه محرک عبارت‌اند از «من برخی مواقع پس از خرید چیزی احساس گناه می‌کنم» و «من شبیه اشخاصی نیستم که، با دیدن چیزی برای اولین بار گرایش به خرید آن پیدا کنم، مانند چیزی که در فروشگاه‌ها می‌بینم» (ورپلانکن و هرابادی^[۱۰۲], ۲۰۰۱)
پس از تجزیه‌وتحلیل آماری که به‌وسیله نرم‌افزار لیزرل انجام شده است ازلحاظ توصیفی ۶۱ درصد زن و ۳۱ درصد را مرد تشکیل می‌داد و ازلحاظ سنی ما بین ۱۸ و ۲۹ سال را تشکیل می‌داد افرادی که «برونگرایی» بودند امتیاز بالاتری را برای تمایل به خرید ناگهانی کسب کرده‌اند و در کل ۵۲ درصد شرکت کنندگان خرید خود را جز خرید ناگهانی می‌دانستند(همان منبع).
پو و لو در سال ۲۰۰۴ تحقیقی را با عنوان “تأثیر نوآوری مد بر روی خریدهای ناگهانی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای” انجام دادند که ابتدا پرسشنامه بین ۲۳۶ نفر پخش کردند که از این تعداد پرسشنامه ۲۲۵ نفر قابل استفاده در تحقیق شد. مقیاس مورد استفاده برای نوآوری از کار گولداسمیت و هوفاکر^[۱۰۳] (۱۹۹۱) سازگار شده بود. گزینه‌های نمونه شامل «من در مورد مُد پیش از سایرین اطلاعاتی به دست می‌آورم» و «من مدل جدید را خواهم خرید بدون اینکه آن را دیده باشم» بودند.در نهایت پس از تجزیه‌وتحلیل آماری و با توجه به ادبیات موجود کسانی که گرایش به استفاده از کالاهای جدید را داشتند و نوآور بودند تمایل به خرید ناگهانی بالایی نسبت به سایرین داشتند (فا و لو^[۱۰۴], ۲۰۰۴).
ژانگ و همکارانش طی تحقیقی در سال ۲۰۰۷ با “عنوان مُدلی برای تأثیرگذاری رفتار خرید ناگهانی با بکارگیری مفاهیم بازاریابی در طول خرید آنلاین” انجام دادند که در این تحقیق آن‌ها ۳۳۲ دانشجوی کارشناسی را موردمطالعه قرار دادند تا رفتارهای خرید ناگهانی اینترنتی‌شان (به‌صورت آنلاین) را بررسی کنند. تمایل به خرید ناگهانی با مقیاس روک و فیشر از سال ۱۹۹۵ موردسنجش قرار گرفت. مقیاس هنجار درونی این تحقیق از مطالعه آجزن و درایور^[۱۰۵] که در سال ۱۹۹۲ انجام شده بود موردسنجش و سازگار شد. شرکت‌کنندگان هنجار درونی‌شان را با دو رتبه وضعیتی ارزیابی می‌کردند: «بسیاری از افرادی که برای من مهم هستند “موافق / مخالف” حضور من در این فعالیت هستند» (در یک مقیاس ۷ نقطه ای که ۱ برابر با کاملاً مخالف و ۷ برابر با کاملاً موافق بود) و «بسیاری از افرادی که در زندگی من مهم هستند فکر می‌کنند که من باید در این فعالیت حضور داشته باشم» در یک مقیاس ۷ نقطه ای که در آن ۱ برابر با غیرمحتمل و ۷ برابر با محتمل بود (مای و همکاران, ۲۰۰۷).
پس از تجزیه تحلیل آماری که به‌وسیله نرم‌افزار لیزرل صورت گرفت به این نتیجه رسیدند که تمایل به خرید ناگهانی خریدار بطور مثبتی با هنجار درونی و حالات روحی خریدار در مورد خرید ناگهانی هنگام خرید و فروش اینترنتی (آنلاین) ارتباط قوی داشت. بنابراین، خریدارانی که این احساس را داشتند که افراد مهمی در زندگی‌شان بودند از خرید ناگهانی شان حمایت می‌کردند و افرادی با این نگرش که مهم هستند در آن‌ها گرایش و تمایل به خرید ناگهانی بالایی داشتند(ژانگ و همکاران, ۲۰۰۷).
۲-۲-۲-۲-۷. تمایل به مصرف لذتی^[۱۰۶]
بر اساس دیدگاه فرایند تحریک‌پذیری، اولین هدف از خرید ناگهانی ایجاد مطلوبیت و دستیابی به لذت در زندگی است. هاوسمَن درسال ۲۰۰۰ تحقیقی با عنوان “مدل چندگانه انگیزاننده‌های مصرف‌کننده بر روی خرید ناگهانی” انجام دادند که هدف از این کار تحقیقی، بررسی اینکه خرید ناگهانی افراد به نیازهایی مانند مصارف لذتی، نیازهای اجتماعی و نیازهای خود باوری بستگی دارد و بررسی این فرضیه که ادراک مصرف‌کننده خریدهای ناگهانی را تعدیل می‌کند پرداخته است. با توجه به اینکه خرید ناگهانی به‌عنوان گونه‌ای از مصرف و خرید لذتی شناخته می‌شود که در آن مصرف بر روی «جنبه‌های چند حسی، فانتزی و احساساتی یک نفر در رابطه با کالاها» تمرکز یافته است خریداران ناگهانی به‌عنوان خریداران سرگرمی شناخته می‌شوند که از فعالیتهای خرید احساس لذت و خشنودی می‌کنند. در این تحقیق پرسشنامه شامل ۷۵ سئوال بوده و میان ۲۹۰ نفر پخش شد و بعد از بررسی ۲۷۲ تا از پرسشنامه‌ها قابل استفاده بودند. در این تحقیق از مقیاس هفت نقطه‌ای مصرف لذتی را بر اساس مقیاس سرگرمی فابر و او گوین^[۱۰۷] (۱۹۸۸) و مقیاس تازگی آنگر^[۱۰۸] (۱۹۸۱) استفاده شد و تمایل به خرید ناگهانی با بهره گرفتن از مقیاس روک و فیشِر (۱۹۹۵) موردسنجش قرار گرفت(هاسمن, ۲۰۰۰).

ازجهت روش استنتاج، این تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی می‌باشد. تحقیق توصیفی آنچه را که هست بدون دخل و تصرف توصیف و تفسیر می‌کند. این نوع از تحقیق شامل جمع‌ آوری اطلاعات به منظور آزمون فرضیه یا پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می‌باشد.
ازجهت نوع طرح تحقیق، تحقیق حاضر از نوع تحقیقات پس رویدادی^[۱] است. در این نوع تحقیق‌ها، هدف بررسی روابط موجود بین متغیرها است و داده‌ها از محیطی که به گونه‌ای طبیعی وجود داشته‌اند و یا از وقایع گذشته که بدون دخالت مستقیم پژوهش‌گر رخ داده است، جمع‌ آوری و تجزیه و تحلیل‌ می‌شود.
۱-۸- قلمرو تحقیق
هر پژوهشی باید دامنه مشخص و تعریف شده ای داشته باشد تا پژوهشگر در تمامی مراحل پژوهش احاطه کافی بر کار خود داشته باشد و بتواند پیامدهای حاصل از نمونه را به جامعه بسط دهند. قلمرو پژوهش از لحاظ موضوعی، زمانی و مکانی به شرح زیر می‌باشد.
۱-۸-۱) قلمرو موضوعی: از لحاظ قلمرو موضوعی در پی یافتن رابطه پژوهش حاضر به بررسی رابطه ساز و کارهای نظام راهبری شرکت و تخطی مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد
۱-۸-۲) قلمرو زمانی: جامعه آماری تحقیق شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد که کلیه شرکتهای پذیرفته شده از سال۱۳۸۷ تا سال۱۳۹۱بررسی قرار می گیرد. اطلاعات مربوط به شرکتهای بورسی توسط نرم افزار تدبیرپرداز وکتابخانه بورس جمع آوری خواهد شدوتجزیه وتحلیل آماری به وسیله نرم افزار Eviwes و Excelانجام می‌شود. در رابطه با ادبیات تحقیق از مطالعات کتابخانه­ای و فیش استفاده شده است و همچنین ابزار گردآوری اطلاعات در مطالعات کتابخانه­ای از فیش جهت مطالعه اسناد و مدارک از جدول خلاصه اطلاعات استفاده می­کنیم. داده ها و شواهد مورد نیاز برای آزمون فرضیه ها از سازمان بورس اوراق بهادار تهران برای گرد آوری اطلاعات از صورتهای مالی و یادداشتهای پیوست صورتهای مالی حسابرسی شده شرکت ها استفاده می شود. که بخش عمده اطلاعات سایر اطلاعات مندرج در یادداشت های پیوست، استفاده می شود.

۱-۸-۳) قلمرو مکانی: این تحقیق در محدوده شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.
۱-۹-­­ شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها
با توجه به اینکه تحقیق پیش رو در پی یافتن کیفیت مالیات می‌باشد ، هدف مطالعه یافتن روابط علت و معلولی نیست همچنین روش بکار رفته مطالعه وقایع گذشته نیست ، بنابراین تحقیق توصیفی است.
۱-۱۰-تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی
نظام راهبری شرکت: یکی از سازوکارهای تخفیف مسئله نمایندگی است. نظام راهبری شرکت به سازوکارهایی مربوط است که شرکتها در چارچوب آن فعالیت می کنند و کنترل می‌شوند. نظام راهبری شرکت این اطمینان را پدید می آورد که شرکتها سزمایه خود را بطور موثر به کار گرفته اند.
نرخ مالیات موثر: نرخی است که با نرخ مالیاتی اعلام شده متفاوت بوده و نشانگر مالیات پرداخت شده می‌باشد این نرخ از تفاوت نرخ مالیاتی اعلام شده توسط دولت با فرارهای مالیاتی شرکتها بدست می ­آید.
مالکیت نهادی: سهامداران حقوقی دولتی می­باشند که واسط بین افراد و شرکت­ها بوده و از طرف افراد اقدام به تهیه­ سهام می­نمایند، مانند: بانک­ها، بیمه­ها و نهادهای انقلابی.
۱-۱۱-ساختار کلی تحقیق
در فصل اول به بیان موضوع، اهمیت و اهداف پژوهش و همچنین ابزار و روش گردآوری اطلاعات پرداخته شد و فرضیه‌‌ها و تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق نیز ارائه شدند. فصل دوم به مبانی نظری تحقیق پرداخته و خلاصه‌ای از تحقیقات داخلی و خارجی انجام شده در این زمینه در پایان فصل ارائه شده است. در فصل سوم به موضوع و روش‌شناسی تحقیق پرداخته و توضیحات لازم در مورد جامعه، نمونه و آزمون‌های مربوط و نتایج آن ارائه شده است. در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات پرداخته شده و نتایج مربوط به آزمون فرضیه‌ها ارائه گردیده است. و بالاخره در فصل پنجم ارزیابی نتایج آزمون فرضیه ­ها، نتیجه‌گیری کلی، محدودیت‌های تحقیق، پیشنهادهای کاربردی و پیشنهاد برای تحقیقات آتی ارائه شده است.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه
مالیات عبارت است از قسمتی از درآمد یا ثروت افراد که به منظور پرداخت بخشی از هزینه‌های عمومی و حفظ منافع اجتماعی و اقتصادی و سیاسی کشور به موجب قانون به وسیله دولت وصول می شود. به عبارت دیگر برای دوام و قوام جامعه و ارائه خدمات اجتماعی توسط دولت هر یک از افراد جامعه با توجه به توان پرداخت خود مکلفند بهای قسمتی از این خدمات را به عنوان مالیات به دولت بپردازد و در این مشارکت جمعی برای رسیدن به رشد و توسعه و رفاه و کرامت انسانی سهیم باشند.
امروزه مالیات ها به عنوان یکی از ابزارهای سیاست های مالی دولت نقش تعیین کننده ای در رشد و ثبات اقتصادی ایفا می کند. به عبارت دیگر دولت می تواند با اعمال سیاست مالی انبساطی و کاهش نرخ‌های مالیاتی هم حاشیه سود تولیدکنندگان را افزایش داده و هم درآمد قابل تصرف مصرف کنندگان و در نتیجه تقاضا برای کالاها و خدمات را افزایش دهد و به این ترتیب تا حدودی با فشارهای ناشی از رکود اقتصادی مقابله نماید. همچنین دولت این توانایی را دارد که از طریق اعطای معافیتها و امتیازات مالیاتی، پس انداز و سرمایه گذاری را تحت تاثیر قرار داده و از این طریق سرمایه گذاری بخش خصوصی و در نهایت رشد اقتصادی را افزایش دهد .از طرف دیگر دولت می تواند با وضع مالیات بر کالاهای وارداتی انگیزه مصرف کنندگان داخلی را برای استفاده از کالاهای وارداتی کاهش داده و یا با وضع امتیازهای مالیاتی بر کالاهای صادراتی توان صادرات داخلی را افزایش دهد. به این ترتیب ملاحظه می شود که نظام مالیاتی با کارکردها و قابیلت های مختلفی که دارد می تواند به عنوان ابزاری کارآمد و تاثیرگذار مورد استفاده قرار گیرد که البته میزان کارآیی نظام مالیاتی در عمل تا حد زیادی به توانایی و شایستگی دولت و سطح توسعه اقتصادی بستگی دارد.
۲-۱-۱-گذشته مالیات
ایرانیان از زمان هخامنشیان برای دریافت مالیات و امورمالی کشور دفاتر و سازمانهای مرتبی داشتند. در زمان ساسانیان اخذ مالیات صورت کاملتری داشت و سه نوع مالیات به نامهای اراضی، سرشماری و سرانه دریافت می شد. پس از ظهور اسلام و در زمان حجاج بن یوسف ثقفی دفاتر مالیاتی از فارسی به عربی برگردانده شد اما در دوره سلجوقی با دستور عبدالملک کندری، وزیر طغرل، دفاتر مالیاتی مجدداً به فارسی نگارش یافت.
یکی از درآمدهای وصولی در زمان قاجار از تیول داری حاصل می شد و تیول داران کسانی بودن که زمینهای دولتی در اختیار آنها قرارمی گرفت و با کمک کشاورزان از زمین بهره برداری می کردند وسالیانه مبلغی را بابت تیول داری به شاه می پرداختند. هزینه‌های دربار، جنگها و مقرری ها از این محل تامین می- شد. در زمان امیرکبیر اصلاح گر بزرگ، بسیاری از این مقرری ها قطع و وصول مالیات که درآن زمان خراج نام داشت، ضابطه مند شد اما با کشته شدن امیرکبیر روند اصلاحات متوقف و وضع به شکل سابق برگشت. پس از پیروزی انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵، اولین کابینه قانونی تشکیل و ناصرالملک به عنوان نخستین وزیر مالیه از مجلس شورای ملی رای اعتماد گرفت و به دستور او محل کنونی رادیو تهران که محل اداره گمرک بود، به وزارت مالیه اختصاص یافت. در سال ۱۲۸۹ ادارات هفتگانه مالیه تصویب و تشکیل شد. مهمترین ادارات در آن زمان خزانه داری کل، گمرک و وصول عایدات بود. پس از مدتی محل وزارت مالیه به پارک اتابک، محل کنونی سفارت شوروی سابق انتقال یافت. در سال ۱۲۹۴ وزارت مالیه به نُه اداره تقسیم شد که عبارت بودند از: دایره وزارتی، تشخیص عایدات وخالصه جات و مسکوکات، خزانه داری کل و دیون عمومی و وظایف، گمرکات، محاکمات مالیه، کمیسیون تطبیق حوالجات، پرسنل و ملزومات و مجلس مشاور عالی برای محاکمات اداری. از سال ۱۳۰۰ به بعد دگرگونی های زیادی در وزارت مالیه رخ داد، از جمله این که حدود چهل شرکت دولتی تاسیس و بعداً منحل گردیدند وسازمان به دو قسمت مالی واقتصادی تقسیم وبه وسیله دو معاون وهفت مدیراداره می شد. در سال ۱۳۲۹ سازمان وزارت دارایی با تقلیل ادارات به تصویب رسید(قربانی،۱۳۸۹، ۵۵) .
۲-۱-۲- وضعیت کنونی مالیات
با وقوع انقلاب اسلامی ساختار وزارت امور اقتصادی و دارایی دچار تغییرات چندانی نشد و وصول درآمدهای مالیاتی همچنان از وظایف این وزارتخانه بود. تا اینکه در چارچوب اهداف برنامه سوم توسعه اقتصادی، طرح ساماندهی اقتصادی و سیاستهای دولت در زمینه اصلاح ساختار اقتصادی به عهده این وزارتخانه گذاشته شد. از مهم ترین اقدامات این وزارتخانه اصلاح نظام مالیاتی بود که شامل:
تشکیل سازمان امورمالیاتی
اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم
روزآمد کردن نظام مالیاتی کشور.
۲-۱-۳- تشکیل سازمان امور مالیاتی
سازمان امور مالیاتی کشور به موجب ماده ۵۹ قانون برنامه سوم، درسال ۱۳۸۰ تشکیل و نمودار تشکیلاتی آن در بخش ستاد سازمان در اوائل سال ۸۱ و تشکیلات ادارات کل امور مالیاتی استانها در اوائل سال جاری به تایید سازمان مدیریت و برنامه ریزی رسید.
با تشکیل سازمان امور مالیاتی، بودجه این سازمان از وزارت امور اقتصادی و دارایی تفکیک شد و در حال حاضر با خرید ساختمان جدید در حال انتزاع نهایی از وزارت اموراقتصادی و دارایی است و در هم با انتصاب مدیران کل امور مالیاتی، تشکیلات ادارات کل مالیاتی در حال استقرار است.
۲-۱-۴- اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم
همزمان با ایجاد سازمان امور مالیاتی قانون مالیاتهای مستقیم نیز اصلاح شد. نرخ مالیاتی در قانون قبلی به ۵۴ درصد می رسید که گاهی با عوارض دیگر برای شرکت‌ها و واحدهای تولیدی این نرخ به رقم ۶۷ درصد هم می رسید، با اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم حداکثر نرخ مالیاتی برای درآمد اشخاص حقیقی ۳۵ درصد می باشد و برای اشخاص حقوقی این نرخ، ثابت و۲۵ درصد می باشد که این موضوع مهم گذشته از آنکه باعث تشویق سرمایه گذاری و تولیدکنندگان می شود بسیاری از زمینه های بروز فساد اداری را نیز مسدود می کند. به علاوه هزینه‌های تمام شده تولید کالاها هم به نحو قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. متن اولیه پیشنهادی اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم در اواخر دوره اول دولت آقای خاتمی تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارائه شده بود که پس از شروع دوره دوم ریاست جمهوری و انتصاب آقای طهماسب مظاهری به وزارت امور اقتصادی و دارایی و تصدی ریاست کل سازمان امور مالیاتی کشور از سوی آقای خجسته، تغییراتی کلی در متن پیشنهادی اعمال گردید که یکی از آنها تعیین نرخ ثابت مالیات بردرآمد فعالیتهای اقتصادی بود. همچنین در قانون جدید، مالیاتهایی از قبیل مالیات بر اراضی بایر و مالیات جمع درآمد، مالیات مستغلات مسکونی خالی لغو شد و نرخ مالیات حق واگذاری، فقط به میزان ۲ درصد تعیین شد. به علاوه مالیات بر ارث نیز دارای نرخ کمتر و معافیت بیشتری شد و مالیات نقل و انتقال نیز به مقدار ثابت، معادل ۵ درصد ارزش معاملاتی تعیین گردید. برای واحدهای نوساز که برای اولین بار به فروش می‌رسند (مالیات بساز و بفروش) هم به میزان ۱۰ درصد ارزش معاملاتی اعیان واحد فروش رفته مالیات تعیین شد. هدف از اصلاح قانون مالیاتها تشویق مودیان به خود اظهاری، اظهار صحیح درآمد مشمول مالیات، جلوگیری از فرار مالیاتی و ممانعت از داشتن حسابهای دوگانه است (قربانی،۱۳۸۹، ۵۹).
۲-۱-۵- آینده مالیات
سازمان امور مالیاتی کشور، بعد از تدوین و تهیه آئین نامه های اجرائی قانون تجمیع عوارض که طی آن وصول عوارض متعدد از واحدهای تولیدی، کنارگذاشته شد و واحدهای تولیدی تنها یکبار مالیات می‌پردازند گامی مهم برای جلوگیری از بوروکراسی اداری برای وصول مالیات‌ها برداشت و در ادامه این سیاست، بررسی و تدوین روشها و دستورالعمل های اجرائی نظام مالیات بر ارزش افزوده در دست بررسی است که نیاز به بررسیهای کارشناسی وسیعی دارد. تعیین فرآیندها و مراحل مختلف تولید از جمله این اقدامات است. در اجرای موثر این نظام مالیاتی جدید تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری وسیع و آموزش نیروی انسانی بسیاری نیاز است که هم اکنون مقدمات کار توسط سازمان امور مالیاتی در دست پیگیری است. لایحه مالیات بر ارزش افزوده که درسال گذشته تقدیم مجلس شورای اسلامی گردید، مکمل قانون جدید مالیاتهای مستقیم و تجمیع عوارض است و در صورت اجرا، گامی در جهت استقرار نظام تکمیل شده و جامع مالیاتی را در کشور فراهم می سازد.
اجرای مالیات بر ارزش افزوده نیازمند استفاده از فناوری اطلاعات می باشد تا با بهره گرفتن از نیروهای متخصص بتوان نظامی را بنیان گذاری کرد که از دانش روز بهره مند باشد. در اجرای کارآمد کردن سیستم مالیاتی کشور آموزش کارکنان از اولویت خاصی برخوردار می شود و کارکنان آموزش دیده و مجرب آشنا با فناوری نوین ارتباطی بهتر می توانند سازمان را در رسیدن به اهدافش یاری دهند. تکیه بر وصول بیشتر مالیات غیر مستقیم بجای مالیات مستقیم از اهداف کلان سازمان امور مالیاتی کشور می‌باشد.
سهم مالیات از بودجه عمومی کشور در سال ۸۱ درحدود ۲۶ درصد بوده است که با توجه به استعداد بـالقوه مـالیـاتـی کـه در کشـور وجـود دارد چنین رقمی منطقی نیست و در مقایسه با سایر کشورها نیز درآمدهای مالیاتی کشور ناچیز است. اجرای مالیات بر ارزش افزوده و اقدامات دیگری که سازمان امور مالیاتی تحت بررسی دارد همگی در راستای سیاست اداره امور کشور بدون نفت می باشد که با تبلیغ و نهادینه کردن فرهنگ مالیاتی و تصویب قوانین لازم تحقق چنین امری دور از ذهن نخواهد بود.
۲-۲- انواع مالیات
مالیات بر درآمد (اشخاص): این مالیات ممکن است بر انواع درآمد شخص یا بر مجموع درآمد وی وضع شود. همه عواید شخص از منابع مختلف درآمد روی هم محاسبه می‌شود و معمولاً پس از کسر بخشودگی‌های مقرر در قانون با “نرخ‌های تصاعدی” مشمول مالیات قرار می‌گیرد.
مالیات بر درآمد شرکت‌ها: از مجموع عواید شرکت، مخارج و هزینه‌های مختلف کسر می‌گردد و درآمد ویژه باقی می‌ماند که به نرخ‌های تصاعدی مشمول مالیات قرارمی‌گیرد.
مالیات بر دارایی: مالیات بر دارایی به انواع مختلفی مانند مالیات بر ارزش اراضی، مالیات بر ارث و نقل و انتقلات بلاعوض و مالیات نقل و انتقالات قطعی تقسیم می ‌شود.
مالیات بر مصرف و فروش: مالیات بر مصرف که نوعی مالیات غیر مستقیم است، روی قیمت کالاهای مورد مصرف عمومی کشیده می‌شود و از تولید کننده کالاها و خدمات مزبور وصول می‌شود. مالیات بر مصرف جزئی از قیمت کالا را تشکیل می‌دهد به نحوی که معمولاً مصرف کننده نمی‌تواند تشخیص دهد چه مقدار از قیمت کالا بابت مالیاتی است که تولید کننده و یا فروشنده به دولت می‌پردازد.
مالیات بر مصرف: اغلب به کالاها و خدماتی تعلق می‌گیرد که در مقابل تغییرات قیمت حساسیت کمی دارند و به همین جهت این نوع مالیات یکی از منابع مهم درآمد دولت را تشکیل می‌دهد. کالاها و خدماتی که در اغلب کشورها مشمول مالیات بر مصرف قرارمی‌گیرند عبارتند از: دخانیات، بنزین، قند و شکر و بعضی دیگر از کالاهای تجملاتی.
مالیات بر فروش: به کالاهایی تعلق می‌گیرد که در مرحله خرده‌ فروشی به دست مصرف کننده می‌رسد. در این نوع مالیات فروشگاه‌ها موظف هستند که مبلغ مالیات را مجزا از قیمت کالا حساب کنند و در یک رقم جداگانه به نحوی که مصرف‌کننده از مبلغ اطلاع حاصل کند، دریافت دارند.
۲-۲-۱- پایه مالیاتی
در خصوص مبنا بودن نرخ مالیاتی بحث زیاد نمی توان کرد بیشتر روی قرائن مالیاتی که با ضرب در نرخ مالیاتی مالیات بدست می آید.
مبنای مالیات (پایه مالیاتی) : مبنای مالیات عامل متغیر یا هر مفهوم دیگری همچون درآمد یا دارایی است که طبق قانون بر آن، مالیات وضع می‌شود.
نرخ مالیات: درصدی از مبنای مالیات یا پایه‌ی مالیاتی است که مبنای محاسبات مالیات مورد نظر قرار می‌گیرد، به عبارت دیگر نرخ مالیات در هر مبنا اندازه‌ اخذ مالیات را با توجه به قوانین و آیین‌نامه های مالیاتی دولتها در مبنای مورد نظر نشان می‌دهد(قربانی،۱۳۸۹، ۲۹).
۲-۲-۲- نرخ‌های مالیات
نرخ مالیات تناسبی: نرخی که بدون توجه به تغییرات مبنای مالیات، همیشه ثابت است.