شکل ۷٫۲: مدل موقعیتی و تعاملی رفتارهای مربی- ورزشکار
۱۴٫۸٫۲٫ مدل چند بُعدی رهبری (MML)
چلادوری (۱۹۹۳) برای فهم رهبری در محیط ورزش، مدل چندبعدی رهبری را پیشنهاد کرد. در این مدل فرض بر آن است که تشابه رفتارهایی که مربی باید در یک موقعیت نشان دهد، رفتارهایی که ورزشکاران ترجیح می‌دهند مربی نشان دهد و رفتارهایی که مربی واقعاً نشان می‌دهد، بر رضایت ورزشکار و عملکرد گروه اثر مثبت دارد. بنابراین، در این مدل، برای رفتار مربی، سه حالت درنظر گرفته می‌شود: ضروری، ^[۹۲] ترجیحی^[۹۳] و واقعی^[۹۴] رفتارهای ضروری مربی در یک موقعیت شامل سازگاری و مطابقت رفتارهای مربی با هنجارهای تعیین شده تیم یا سازمان است (مانند اندازه تیم، ماهیت تکلیف و. . . ) حالت دوم، یعنی رفتارهایی که اعضاء تمایل دارند مربی نشان دهد؛ که عمدتاً برپایه خصوصیات ورزشکار مثل سن، سطح مهارت، ویژگی­های روانی و. . . است. آخرین حالت رهبری مربی، یعنی رفتارهای واقعی، رفتارهایی هستند که مربی نشان می­دهد و ویژگی­های شخصی او بر این رفتارها اثر می‌گذارد. هریک از این حالت­های رهبری مربی، به‌طور متفاوتی تحت شرایط مربوط به موقعیت، خصوصیات رهبر و ویژگی­های اعضاء قرار می‌گیرد. درمجموع، براساس این مدل، زمانی که رفتار رهبران (مربیان) مطابق با رفتارهای ترجیحی ورزشکاران و موقعیت، باشد، بازده گروه ورضایت ورزشکاران به حد مطلوب می‌رسد. چلادوری و ساله (۱۹۸۰)، با بهره گرفتن از این مدل پیشنهادی، برای ارزیابی رهبری در محیط ورزش، ابزاری به‌نام مقیاس رهبری ورزش (LSS^[95]) ساختند. LSS رفتار رهبر را در پنج بعد می‌سنجد. این ابعاد عبارتند از: تمرین و آموزش، ^[۹۶] حمایت اجتماعی، ^[۹۷] بازخورد مثبت، ^[۹۸] شیوه استبدادی^[۹۹] و شیوه دموکراتیک^[۱۰۰] (آزادمنشانه) تمرین و آموزش، شامل رفتارهایی است که مربی برای بهبود اجرای ورزشکار انجام می‌دهد. حمایت اجتماعی به رفتارهایی اشاره دارد که مربی به روابط بین فردی مثبت با ورزشکاران، توجه به رفاه آنها و ایجاد جو گروهی مثبت، توجه دارد. بازخورد مثبت به رفتارهایی اشاره می‌کند که مستلزم شناسایی و ارائه پاداش به اجرای خوب است. دو بعد آخر، شیوه تصمیم‌گیری مربی را نشان می‌دهد. سبک دموکراتیک، رفتارهایی هستند که به ورزشکار اجازه شرکت در تصمیم‌گیری مربوط به گروه را می‌دهند. از طرف دیگر سبک استبدادی، شامل تصمیم‌گیری‌های مستقل مربی با تکیه بر اختیار و اقتدار شخصی اوست. اکثر مطالعات محققان بر روی این مدل نشان داده است که افزایش رضایت ورزشکاران (چلادوری و ریمر^[۱۰۱] ۱۹۹۵) و بهبود نتایج (ویس و فردریکس^[۱۰۲] ۱۹۸۶)، با تشابه رفتارهای واقعی مربی و رفتارهای ترجیحی ورزشکاران ارتباط دارد (چلادوری و ساله، ۱۹۸۰) با توجه به مطالعاتی که پژوهشگران در مورد رهبری تحول­ گرا انجام داده‌اند، اخیراً چلادوری مواردی را به‌عنوان فاکتورهای رهبری تحول­ گرا و به مدل چندبعدی خود اضافه کرده است. (چلادوری، ۲۰۰۱)

ویژگیهای موقعیتی
ویژگیهای رهبر
ویژگیهای اعضاء
رفتارهای ضروری
رفتارهای درک‌شده
رفتارهای ترجیحی
عملکرد
رضایت
شکل ۸٫۲: مدل چند بعدی چلادوری(۱۹۹۳)
۱۵٫۸٫۲٫ مدل پیوند چندگانه رهبری^[۱۰۳]
این مدل به وسیله گری یوکل^[۱۰۴] (۱۹۹۸) مطرح و در آن نقش و تاثیر رفتار رهبری بر عملکرد گروهی تاکید شده است. در این مدل فرض بر این است که سبک­های رهبری در زنجیره^[۱۰۵] و پیوستاری قرار دارند که کاملا منفک و جدا از هم نیستند. از دیدگاه یوکل (۲۰۱۰)، دو مجموعه عوامل بر رفتار رهبر تاثیر می­گذارند:
۱ ) مجموعه عواملی که اثرات فوری رفتار رهبر بر تلاش، دانش شغلی، سازماندهی کار، انسجام و هماهنگی پیروان را با سایر افراد و گروه­ ها نشان می­دهد.
۲) مجموعه عواملی که نقش رهبر را بر عملکرد گروهی تحت تاثیر قرار می­ دهند. (یوکی و گری، ۲۰۱۰)
رمضانی نژاد و حکیمی (۱۳۹۰) به بیان و بررسی مدل­های فرایند سبک رهبری چالادورای پرداختند که این مدل­ها عبارتند از:
الف) مدل فرایند سبک دستوری رهبر که در شکل ۲ ـ ۸ عوامل موقعیتی کاهنده و افزاینده اثربخشی سبک آمرانه و پیامدهای رفتاری پیرو را بیان می­ کند.
شکل ۹٫۲: مدل فرایند سبک دستوری رهبر
ب) مدل فرایند سبک حمایتی رهبر که در شکل ۲ . ۹ عوامل موقعیتی کاهنده و افزاینده اثربخشی سبک حمایتی و پیامدهای رفتاری پیرو را بیان می­ کند.
ج (مدل فرایند سبک مشارکتی رهبر که در شکل ۲ . ۱۰ عوامل موقعیتی کاهنده و افزاینده اثربخشی سبک مشارکتی و پیامدهای رفتاری پیرو را بیان می­ کند.
شکل ۱۰٫۲: مدل فرایند سبک حمایتی
شکل ۱۱٫۲: مدل فرایند سبک مشارکتی رهبر
د) مدل فرایند سبک بازخورد مثبت رهبر که در شکل ۲ . ۱۱ عوامل موقعیتی کاهنده و افزاینده اثربخشی سبک بازخورد مثبت و پیامدهای رفتاری پیرو را بیان می­ کند.
شکل ۱۲٫۲: مدل فرایند سبک بازخورد مثبت رهبر
۱۶٫۸٫۲٫ نقش رهبری در ورزش
به منظور تسهیل در درک بیشتر نقش رهبری در ورزش­ها، چالادورای ( ۱۹۸۱ ) نسخه اصلاح نشده ای از الگوی انگیزش را ارائه داد. چنین توالی رضایت – عملکرد انگیزش این نکته است که مربی می ­تواند به آسانی در افزایش حالت انگیزشی افراد مداخله موثری نماید. (چالادورای پاکیناتان، ۱۳۹۰)
شکل ۱۳٫۲: ابعاد مختلف رفتار مربی
همانطور که در شکل (۱۳٫۲) می­بینیم، رفتار حمایت اجتماعی مربی (کادر الف) مرحله تلاش را لذت بخش ساخته و آن را از هر نوع اصطکاک میان فردی آزاد می­سازد. رفتار آموزش و تمرین (کادر ب) توانایی عضو را توسعه می­دهد و انتظارات از نقش را روشن می­سازد. بنابراین رفتار آموزش و تمرین، ارتباط بین تلاش و عملکرد را قوی می­سازد. رفتار دموکراتیک وضوح نقش را برای اعضا افزایش می­دهد و احساسات مشارکت در تصمیمات را بالا می­برد. در نهایت، رفتار بازخورد مثبت (کادر ج) توزیع عادلانه پاداش­های شخصی مربی را تضمین می­ کند (یعنی پاداش یکسان برای عملکرد یکسان) و منجر به احساس برابری و عدالت بین اعضا می­گردد. (چالادورای پاکیناتان، ۱۳۹۰)
۱۷٫۸٫۲٫ کاربرد سبک­های متفاوت مربیگری در ورزش
تعداد شایان توجهی از سبک­های مربیگری بدیهی هستند. هیچ رویکردی به تنهایی و برای همیشه به موفقیت مطلوب منتهی نمی شود. موقعیت­ها، شیوه کار کردن با اعضای گروه را دیکته می­ کند. قبل از اینکه مربی سبک رهبری اصلی خود را تعیین کند چند معیار را باید مدنظر قرار دهد (انشل، ۱۳۸۰).
شخصیت مربی: هیچ چیزی کم اثرتر از رهبری تیمی نیست که تلاش می­ کند کسی باشد که نیست، یا دارای شخصیتی باشد که با ورزشی که مربیگری می­ کند ناسازگار است. دو پژوهشگر رفتارهای ۱۰ مربی فوتبال و ۵ مربی تنیس را مقایسه کردند، که همه آن­ها مربیان موفقی بودند. آن­ها پی بردند که مربیان فوتبال شدیدتر، آمرانه­تر و منتقدتر از مربیان تنیس عمل می­ کنند. بدون تردید شخصیت مربیان و نوع رشته ورزشی آن­ها در نوع رفتارهای آن­ها دخالت دارد، بنابراین باید شخصیت مربی و موقعیت سازگار باشد(صادق، ۱۳۸۷).
ویژگی­های ورزشکاران: ورزشکاران جوان­تر نیاز به هدایت بیشتری دارند، با این وجود به شیوه ­های رفتاری آمرانه پاسخ نمی­دهند. آن­ها به این دلیل به بازی روی­می­آورند که حالت تفریحی دارد و میزان جدی بودن رقابتی معین برای کودکان باید این نیاز را منعکس کند. بازیکنان بزرگ­تر و ماهرتر (سن و سطح مهارت همیشه مترادف نیست) بیشتر پذیرای رویکرد تکلیف­گرا هستند این ورزشکاران به سبب مهارت بیش­تر در معرض ملالت و از کار افتادگی بیشتر هستند. در اینجا نوآوری وخلاقیت رهیافت­های مهمی هستند. چلادوری و کارون پی­بردند که ورزشکاران برجسته بیشتر نگران دانش و آگاهی مربی هستند تا برقراری ارتباطات شخصی، ورزشکاران جوان­تر اما کمتر ماهر، به حمایت عاطفی بیشتری نیازمند هستند مربیان هنگام تصمیم گیری در مورد سبک رهبری مناسب، باید نیازهای عاطفی ورزشکاران را در نظر بگیرند. (کارن، آی وی برای، اس آر )
ملیت: ورزشکاران ایالت متحده، بریتانیا و کانادا در انتخاب سبک رهبری فرق چندانی با هم ندارند. در صورتی که ورزشکاران دانشگاه ژاپن بیشتر از ورزشکاران کانادایی رفتار آمرانه و حمایت اجتماعی را ترجیح می­ دهند. بنابراین پیش زمینه فرهنگی نیز می ­تواند بر سبک رهبری تاثیر بگذارد(خلج، گیلدا، ۱۳۸۹).
نوع ورزش: ورزشکارانی که بیشتر ورزش­های تعاملی مثل بسکتبال، والیبال، و فوتبال انجام می­ دهند بیشتر از بازیکنان ورزش هایی مثل بولینگ و دو میدانی سبک رهبری آمرانه را ترجیح می­ دهند (خلج، گیلدا، ۱۳۸۹).
سن: بازیکنان نوجوان بیشتر روش رابطه مداری را ترجیح می­ دهند که اندکی با رفتارهای وظیفه مدار همراه باشد. به طور کلی پژوهش­ها حاکی از آن است که هر چه سن ورزشکاران بیشتر باشد، به رهبری که روش استبدادی آمرانه) دارد؛ به تمرین و آموزش تاکید می­ورزد و در عین حال، از آن­ها حمایت اجتماعی می­ کند، بیشتر گرایش دارند، یعنی هر چه سن ورزشکا ر بیشتر می­ شود، روش رهبری کنترلی­تر را ترجیح می­ دهند (مورهه، گریفین، ۱۳۷۷).
جنسیت: ورزشکارن زن روش مربیگری آزادمنشانه را ترجیح می­ دهند که) شامل شرکت در تصمیم گیری است) اما مردان روش استبدادی را ترجیح می­ دهند. بنابراین جنسیت با سن و شخصیت در تعامل است (مورهه، گریفین، ۱۳۷۷).
توانایی: نتایج برخی از پژوهش­ها حاکی از آن است که ورزشکاران ماهرتر مربی ای را ترجیح می­ دهند که رابطه مدارتر است، اما بازیکنان ضعیف­تر مربی وظیفه مدار را ترجیح می­ دهند، زیرا وی برآموزش تاکید می­ کند. برعکس یافته­های چالادورای و کارون (۱۹۸۳) حاکی از آن است که ورزشکاران ماهر روش مستبدانه را ترجیح می­ دهند. (مورهه، گریفین، ۱۳۷۷) به طور کلی توانایی ورزشکاران، عامل موثری در انتخاب سبک رهبری از سوی مربیان می­باشد. (هولمبیک، جیل، آموروس و آنتونی ۲۰۰۴)
شخصیت: دانشمندان دریافتند که ورزشکارانی که منبع کنترل را درونی می­دانند، مربیانی را ترجیح می­ دهند که در رفتار تمرین و آموزش برترند، اما کسانی که منبع کنترل را بیرونی می­دانند، سبک رهبری استبدادی را ترجیح می­ دهند. (نولان، اولیویتا و همکاران ۲۰۰۴)
موقعیت: بسیاری از رویدادها در طول مسابقه نیازمند رهبری مستحکمی هستند که در آن، کنترل اطلاعات و هدایت وجود داشته باشد. روشن است که در بیشتر موقعیت­های ورزشی مربی تصمیم نهایی را می­گیرد. مربی، در طول تمرین، شاید زمانی که رهیافت­های متعدد را مرور می­ کند، یا در طول زمان استراحت بازیکنان، می ­تواند اطلاعات بیشتری را به دست آورد. علاوه بر آن پاسخ به صدمه دیدگی یک ورزشکار مسلماً نیازمند سبک رهبری متفاوتی است. رهبران خوب خود را با نیازهای موقعیتی سازگار می­ کنند. (رابینز، استیفن پی، ۱۳۸۶)
۹٫۲٫ انسجام گروهی
مفهوم انسجام که به فرایند پویای تمایل گروه به با هم بودن و حفظ یگانگی در جهت به دست آوردن اهدافشان و یا برآورده کردن نیازهای مؤثر اعضا گفته می‌شود (کارون و همکاران، ۱۹۹۸، ص۲۱۳)، تلویحاً فرض کلی پیرامون انسجام تیمی و موفقیت تیمی را دربر می‌گیرد؛ هرچه انسجام تیم بیشتر باشد، موفقیت بیشتری را می‌توان برای تیم متصور شد. از نظر تاریخی این فرض بارها به چالش کشیده شده است. برای مثال، در سال ۱۹۶۹، لِنک داده‌هایی را از دو قهرمان آلمانیِ قایقرانی هشت ‌نفره جمع‌ آوری کرد و این فرض صریح پذیرفته‌شده را که تنها گروه‌های کوچکی که اختلاف کمی در بین اعضایشان وجود دارد یا گروه‌هایی که از یکپارچگی بالایی برخوردار هستند می‌توانند به‌طور خاص، عملکرد بهتری داشته باشند، رد کرد. مطالعۀ لنک به مانند پژوهش‌های دیگری که در طول ۲۰ سال، درون و بیرون از قلمرو روان‌شناسی ورزش انجام شده بود، سرلوحۀ کار پژوهشگران (مثلاً لندرز و لوچن، ۱۹۷۴؛ کارون و چلادورای، ۱۹۸۱) برای بیان این موضوع گردید که نوع ورزش، یک متغیر تعدیل‌کننده در رابطۀ بین همبستگی و موفقیت است؛ بنابراین، آنها به این فرضیه دست یافتند که همبستگی در ورزش‌های تعاملی (مانند والیبال) سبب افزایش موفقیت تیمی می‌شود و در ورزش‌‌هایی که اعضای تیم در آنها کار خود را با هم به معرض نمایش می‌گذارند (مانند بولینگ)، همبستگی هیچ اثری بر موفقیت تیمی ندارد یا سبب کاهش آن می‌شود.
مزایای سودمند فراتحلیل این فرصت را پیش‌رو قرار می‌دهد که قلمرو وسیعی از تحقیقات را به‌طور آماری خلاصه کرد و به شرط در دسترس بودن داده‌های کافی، نقش متغیرهای تعدیل‌کننده بالقوه را مورد بررسی قرار داد؛ بر این اساس، در سال ۱۹۹۴، هنگامی که مولن و کوپر فراتحلیل ۴۹ پژوهش را از زیررشته‌های گوناگونی در روان‌شناسی (مانند صنعتی، ورزشی، ارتشی، اجتماعی) انجام می‌دادند، پاسخ‌های روشنی را برای روان‌شناسی ورزش به دست آوردند. آنها گزارش دادند که رابطۀ مثبتی بین انسجام و موفقیت تیمی وجود دارد، به رغم اینکه مقدارش کم باشدو همچنین اینکه نیاز به آن باشدکه ورزش‌های تعاملی درتقابل باورزش‌هایی که اعضای تیم درآنها کار خود را با هم به معرض نمایش می‌گذارند، به عنوان متغیرهای تعدیل‌کننده تعیین شوند. به ‌علاوه آنها گزارش دادند «گروه‌های واقعی به‌طور معناداری تأثیرات [همبستگی ـ موفقیت] قوی‌تری را نسبت به گروه‌های مصنوعی نشان می‌دهندوحتی تیم‌های ورزشی تأثیرات قوی‌تری را نسبت به­گروه‌های واقعی غیرورزشی به­نمایش می‌گذارند» (مولن و کوپر، ۱۹۹۴، ص۲۲۴) درحقیقت، مولن و کوپر به این نتیجه رسیدند که قوی‌ترین رابطه بین انسجام و موفقیت گروهی در تیم‌های ورزشی وجود دارد، و بعد از آن در گروه‌های ارتشی و سپس در گروه‌های غیر ارتشی.
اگر چه فراتحلیل مولن و کوپر (۱۹۹۴) بینش‌های باارزشی را فراهم می‌آورد، اما اعتقاد ما این است که در مورد رابطۀ همبستگی و موفقیت در تیم‌های ورزشی، پاسخ‌های مشخصی ارائه نمی‌کند. دلیل اساسی برای این ادعا آن است که بیشتر مطالعات ورزشی شامل پژوهش‌های به‌کاررفته در فراتحلیل مولن و کوپر (مثلاً کارون و بال، ۱۹۷۸؛‌ لندرز و همکاران، ۱۹۸۲؛ ویلیامز و هکر، ۱۹۸۲) از پرسشنامه به ‌هم ‌پیوستگی ورزشی (SCQ؛ مارتنز و همکاران، ۱۹۷۲) استفاده کرده‌اند. این پرسشنامه دیگر در تحقیقات پیرامون پویایی‌های گروهی استفاده نمی‌شود، چراکه فاقد یک پایۀ مفهومی قوی است و گزینه‌های روان‌سنجی آن هرگز به‌طور کامل ثابت نشده است. (گیل، ۱۹۷۷؛ کارون و همکاران، ۱۹۹۸)
کارون و همکاران (۱۹۸۵) پرسشنامه محیط گروهی (GEQ) را تدوین کردند که مبتنی بر یک مدل مفهومی است که در آن، انسجام به عنوان نتیجه‌ای از چهار مؤلفه در نظر گرفته می‌شود: جذابیت‌های فردی در خصوص وظیفه گروهی، که نشانگر احساسات فرد در رابطه با سرگرم شدن به وظیفه گروهی است؛ جذابیت‌های فردی در خصوص اجتماع گروهی، که حاکی از احساسات شخص در رابطه با جاذبه‌های اجتماعی‌اش با گروه می‌باشد؛ یکپارچگی وظیفه با گروه، که نشان‌دهندۀ آگاهی‌های فرد از شباهت و یگانگی گروه به عنوان یک کل در ارتباط با اعمال و اهداف گروه می‌باشد؛ و یکپارچگی اجتماع با گروه، که بیانگر ادراک شخص از شباهت و یگانگی گروه به عنوان یک واحد اجتماعی است.
اسلَتر و سووِل (۱۹۹۴، ص ۴۲۴) اظهار کردند «GEQ از پتانسیل خوبی برای ایجاد دوبارۀ یک تصویر کامل‌تر از انسجام تیمی در ورزش برخوردار است». هرچند آنها به این مورد نیز اشاره کردند «تا به حال، GEQ نسبتاً در تعداد کمی از مطالعات چاپ‌ شده پیرامون رابطۀ همبستگی ـ عملکرد مورد استفاده قرار گرفته است» (ص۴۲۴).
پس از مشاهدات اسلتر و سوول (۱۹۹۴)، نویسندگان مختلفی با بهره گرفتن از پرسشنامه محیط گروهی که یک تعریف عملیاتی برای انسجام ارائه می‌دهد، رابطۀ انسجام و موفقیت در ورزش را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند؛ هرچند که متأسفانه، بیشتر تحقیقات از کاستی‌هایی در خصوص پاسخگویی به این پرسش اساسی رنج می‌برند: آیا انسجام تیمی به‌طور مثبتی با موفقیت تیمی در ارتباط است؟ یک نقص آن است که آگاهی‌های به‌دست‌آمده از انسجام ورزشکاران (مبتنی بر تعداد اندکی از تیم‌های برنده و بازنده) اغلب به عنوان موضوع اصلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است (برای نمونه ماتِسون و همکاران، ۱۹۹۷؛ کوزوب و باتن، ۲۰۰۰). به‌طور خلاصه، تجزیه و تحلیل‌های آماری از آزمایش بر روی نمونه‌های نسبتاً وسیعی از افراد و نه تیم‌ها صورت می‌گرفت. استفاده از افراد ورزشکار به عنوان واحد تحلیل به‌خودی خود نامناسب نیست. کارون و اسپینک (۱۹۹۵، ص۹۱ ـ ۹۲) بر این نکته تأکید کردند.
بحث دیگری که در ادبیات پویایی‌های گروهی وجود دارد و می‌توان شروع آن را از دهۀ ۱۹۲۰ دانست (آلپورت، ۱۹۲۴) این است که فرد یا گروه باید به عنوان واحد تحلیل قرار گیرد. البته پاسخ آن است که نمی‌توان پاسخ مشخصی ارائه کرد و بستگی به ماهیت پرسش دارد. انسجام به شناختی اطلاق می‌شود که در هریک از اذهان اعضای گروه وجود دارد. اگر پرسش مورد جستجو بر رابطۀ به‌انسجام رفتار فردی متمرکز باشد، برای مثال هواخواهی، بنابراین شناخت فرد از انسجام مورد ملاحظه دقیق قرار می‌گیرد. . . برعکس، اگر تمرکز بر رفتار یک گروه باشد، برای مثال عملکرد گروهی، بنابراین سطح میانگینِ همبستگی در گروه به عنوان واحد مناسب جهت تحلیل مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
بر این اساس، استفاده از افراد به عنوان واحد تحلیل، پاسخ به این پرسش است: آیا آگاهی‌های افراد ورزشکار از همبستگی، وابسته به بهره‌وری یا موفقیت شخصی یا تیمی است؟ هرچند که به‌کارگیری یک‌چنین روشی جهت مطالعۀ رابطۀ بین همبستگی مرکب تیمی و موفقیت تیمی پیشنهاد نمی‌شود.
همچنین پژوهش‌هایی انجام گرفته که در آنها پرسشنامه محیط گروهی به عنوان تعریف عملیاتی برای همبستگی و گروه یا تیم به عنوان واحد تحلیل به کار گرفته شده است (برای مثال از مقیاس مرکب جهت همبستگی تیمی و از درصد برنده شدن تیم برای میزان موفقیت استفاده شده است). با وجود این، تعداد زیادی از همین تحقیقات نیز یک درک محدودی از رابطۀ بین همبستگی تیمی و موفقیت تیمی ارائه می‌دهند؛ چراکه اولاً، در برخی مطالعات (مانند شانقی و کارون، ۱۹۸۷؛ اسلتر و سوول، ۱۹۹۴)، اندازۀ نمونه‌های آماری نسبتاً کم است (مثلاً کمتر از هشت تیم) و بنابراین، پرسش‌ها از همسویی با قدرت آماری به وجود می‌آیند. ثانیاً، در دیگر تحقیقات (برای نمونه ویدمِیِر و همکاران، ۱۹۹۰؛ گریو و همکاران، ۲۰۰۰) با وجود اینکه تیم‌های زیادی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، اما آنها صرفاً جهت مطالعه ایجاد شده یا گسترش پیدا کردند و تیم‌های ورزشی واقعی محسوب نمی‌شدند. همان‌طور که مولن و کوپر (۱۹۹۴) نشان دادند، «حتی ممکن است تأثیر انسجام ـ عملکرد در بین گروه‌های واقعی خیلی بیشتر از اندازه‌گیری‌های انجام‌شده باشد»؛ بر این اساس، شاید قدرت رابطۀ بین انسجام و موفقیت در مطالعات آزمایشگاهی ناچیز در نظر گرفته شده باشد.

۵- ۳- نیازهای گرمایشی و سرمایشی محیط و روش­های برآورد آن
مقدار نیاز به گرم کردن محیط در فصول سرد و سرد کردن محیط در فصول گرم، برحسب درجه - روز^[۱۹۹] محاسبه می­ شود. نحوه­ محاسبه­ی درجه - روزهای گرمایش^[۲۰۰] و سرمایش^[۲۰۱]، به ترتیب به شرح زیر است:

: درجه - روزهای گرمایش.

: آستانه­ آسایش حرارتی.
: دمای کمینه.

: دمای بیشینه.
: درجه - روزهای سرمایش (Fraiss & et al, 2010: 5).
با توجه به معادلات بالا، در صورتی که متوسط روزانه­ی دمای هوا بیش­تر از ۳/۱۸ درجه­ سانتی ­گراد باشد، نیاز به سرد کردن محیط و در صورتی که متوسط روزانه­ی دمای هوا کم­تر از ۳/۱۸ درجه­ سانتی-گراد باشد، نیاز به گرم کردن محیط به وجود می ­آید.
آستانه­ آسایش حرارتی^[۲۰۲] در کشورهای مختلف متفاوت است. سازمان هواشناسی ایران^[۲۰۳] به ترتیب برای درجه - روزهای سرمایش و گرمایش، دماهای ۲۱ و ۱۸ درجه­ سانتی ­گراد را به عنوان آستانه­ آسایش حرارتی در نظر گرفته است (فرج­زاده، ۱۳۸۸: ۲۱).

۶- ۳- محاسبه­ی نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی
برای محاسبه­ی درصد گرمایش مورد نیازی که در فصول سرد توسط تابش خورشید قابل تأمین است، می­توان از رابطه­ زیر استفاده کرد:

: نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی^[۲۰۴].
: تابش ماهانه­ی خورشید بر سطح گیرنده برحسب کیلووات­ساعت در مترمربع در روز.
: درجه - روزهای گرمایش در ماه مورد بررسی (جهان­بخش، ۱۳۷۷: ۷۷).
پس از محاسبه­ی نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی، درصد گرمایش مورد نیاز در فصول سرد را می­توان به وسیله­ شکل ۱ - ۳ محاسبه کرد.

شکل ۱ - ۳: منحنی محاسبه­ی درصد گرمایش قابل تأمین توسط خورشید
فصل چهارم
نتایج و یافته­های پژوهش
۴- تحلیل فضایی و زمانی تابش ورودی
آب­وهواشناسان برای درک و تبیین اصول حاکم بر توزیع جغرافیایی عناصر و پدیده ­های جوی سطح زمین در مقیاس­های مکانی و زمانی مختلف، تابش خورشید را کنترل­ کننده­ اصلی آب­وهوای کره­ی زمین به شمار می­آورند (مفیدی و زرین، ۱۳۸۵: ۵۴). تابش خورشید با کنترل حرارت سطح زمین، پراکندگی مکانی و زمانی رطوبت و فشار را نیز تعیین می­ کند. بنابراین، بررسی همه­جانبه­ی آن برای درک و تبیین بهتر آب­وهوای کره­ی زمین بسیار ضروری است (کاویانی و علیجانی، ۱۳۸۳: ۵۷).
در عصر حاضر، بحران­هایی نظیر محدودیت ذخائر فسیلی و آلودگی­های زیست­محیطی ناشی از مصرف بی­رویه­ی آن­ها نگرانی­های بسیاری را به وجود آورده است. بنابراین، بهره ­برداری از انرژی­های تجدیدپذیر و پاک برای کاهش بحران­های مذکور ضروری است. در بین انرژی­های تجدیدپذیر و پاک، انرژی خورشیدی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا تابش خورشید منبع اولیه­ سایر انرژی­ها، نظیر انرژی باد، زمین­گرمایی، جزر و مد و انرژی به دست آمده از سوخت­های فسیلی است. این انرژی تجدیدپذیر با محیط­زیست سازگار است و سبب آلودگی آن نمی­ شود. نامحدود و پایان­ناپذیر است. در همه کشورها وجود دارد و می­توان از آن به صورت منطقه­ای و محلی بهره ­برداری کرد، ولی انرژی­های تجدیدناپذیر، نظیر سوخت­های فسیلی، سبب آلودگی محیط­زیست می­شوند. محدود هستند و روزی به پایان می­رسند و فقط در برخی از کشورها وجود دارند (ابراهیمیِ­قوام­آبادی و فولادیِ­دهقی، ۱۳۸۲: ۴۲۶).
ایران در بین عرض­های ۲۵ تا ۴۰ درجه­ شمالی و طول­های ۴۵ تا ۶۳ درجه­ شرقی قرار گرفته است. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و توان بالای آن در دریافت انرژی خورشیدی، بهره ­برداری صحیح از این انرژی نامحدود، پاک و رایگان بسیار ضروری است؛ که با تحلیل فضایی^[۲۰۵] و زمانی تابش ورودی^[۲۰۶] خورشید برای آگاهی از مناطق مستعد و تابش­پذیر امکان­ پذیر است. به کمی کردن پدیده ­ها در سطح فضا، تحلیل فضایی گفته می­ شود (www.geog.ubc.ca).
در پژوهش حاضر تابش ورودی خورشید به صورت فضایی و زمانی تحلیل شده است. نتایج به دست آمده از تحلیل فضایی و زمانی تابش ورودی به شرح زیر می­باشد:
در ماه دسامبر کم­ترین مقدار تابش ورودی دریافت می­ شود. میانگین تابش در این ماه بین ۶/۱ تا ۳/۹ کیلووات­ساعت بر مترمربع در روز متغیر است (شکل ۴) در ماه دسامبر سیستم­های جوی کنترل- کننده­ آب­وهوای ایران در فصول سرد؛ یعنی بادهای غربی^[۲۰۷] و فرود بلند مدیترانه^[۲۰۸]، سبب به وجود آمدن جو باروکلینیک^[۲۰۹] - جو متلاطم و ناپایداری که حرکات عمودی دارد (کاویانی و علیجانی، ۱۳۸۳: ۵۷۵) - می­ شود (علیجانی، ۱۳۸۹: ۳۰). ناپایداری هوا و ابرناکی آسمان نیز سبب کاهش تابش دریافتی می­گردد. کوتاه بودن طول روز نیز، در پایین بودن تابش دریافتی در این ماه مؤثر است. با توجه به این­که شدت تابش خورشید در هر مکان، به موقعیت خورشید نسبت به آن مکان بستگی دارد (کسمایی، ۱۳۸۴: ۲۴)، در ماه دسامبر، شمال، شمال غرب و بخش­هایی از شمال شرق ایران، با میانگین ۶/۱ تا ۲ کیلووات-ساعت بر مترمربع در روز، کم­ترین مقدار تابش ورودی را دریافت می­ کنند؛ زیرا به علت بالا بودن عرض جغرافیایی، زاویه­ی تابش، مایل­تر و درنتیجه شدت تابش خورشید کم­تر است. ابرناکی آسمان، پایین بودن ساعات آفتابی و کوتاه بودن طول روز نیز در پایین بودن مقدار تابش دریافتی در مناطق مذکور مؤثر است (جدول ۴). جنوب و جنوب شرق ایران نیز با میانگین ۵/۳ تا ۹/۳ کیلووات­ساعت بر مترمربع در روز، بیش­ترین مقدار تابش ورودی را دریافت می­ کنند؛ زیرا به علت پایین بودن عرض جغرافیایی، زاویه­ی تابش، عمودتر و درنتیجه شدت تابش خورشید بیش­تر است. پایین بودن ضریب ابرناکی، بالا بودن ساعات آفتابی و بلند بودن طول روز نیز در بالا بودن مقدار تابش دریافتی در این مناطق مؤثر است (جدول ۱ - ۴).

۴-۹ ارتباط نور در مسجد شیخ لطف الله با حروف ابجد ۸۷
۴-۱۰ محاسبه کلمه شمسه با حروف ابجد ۸۷
۴-۱۱ محاسبه کلمه برتقالیه با حروف ابجد ۸۸
چکیده
در این تحقیق سعی شده به موضوع حکمت در هنر اسلامی پرداخته شود و از دیدگاه‌های متفکران هنر اسلامی، تعابیر حکمت مورد بررسی قرار گیرد. سپس به اصل و منشاء معماری اسلامی پرداخته شده و در ادامه مساجد اسلامی و عناصر آن مورد مطالعه قرار گرفته است، زیرا مساجد به عنوان مهم‌ترین بخش در معماری اسلامی است و از آن‌جایی که مسجد شیخ لطف الله در بین مساجد اسلامی به طور کامل آموزه‌های قرآنی و دینی را دنبال می‌کند، ضرورت تحقیق در مورد این مسجد را آشکار می‌کند. در این تحقیق حکمت عناصر آن مورد بررسی قرار گرفته است و همچنین در ادامه ارتباط عناصر و تزیینات مسجد شیخ لطف الله با حروف ابجد مورد تحقیق و نتیجه‌گیری قرار گرفته است.
واژهای کلیدی:
معماری اسلامی، مسجد شیخ لطف الله، حکمت در هنر، تزیینات مساجد، حروف ابجد
مقدمه
در میدان نقش جهان در حال قدم زدن هستیم و چشمانمان در حال عبور و حرکت یکنواختی ضلع شرقی میدان را در همنشینی طاق‌های سفید همسانش طی می‌کند. یک بدنه با خط آسمان کاملا صاف و افقی که ناگهان گنبدی به رنگ کرمی این حرکت را متوقف کرده و ناظر را به سوی خود می‌خواند، به سوی مسجد که حرکت می‌کنیم گنبد به آرامی در پشت سر در غروب می‌کند تا جایی که دیگر چیزی از آن دیده نمی‌شود و آنچه در مقابل دیدگان ما است سردری با شکوه با کاشی های الوان زیبا است چنان‌که در مورد مسجد شاه نیز همین‌گونه است. کل مجموعه به صورت پرده‌ای درمی‌آید که جلوی گنبد قرار گرفته و آن را از برابر دیدگان نهان می‌کند گویی که مقدس‌تر از آن است که به آسانی قابل رویت باشد. به هر حال چنان‌که از سردر به آن اندازه فاصله بگیریم که تمامیت گنبد قابل مشاهده باشد آنگاه دیگر چیزی از تزیینات آن برای ما قابل شناسایی نیست مگر تعدادی خطوط اصلی بسیار بزرگ به رنگ سیاه.

سوال اساسی اینجاست که این تزیینات پیچیده بر روی گنبد و البته در زیر و فضای درونی آن با چه منطق و استدلالی شکل گرفته اند؟ در حالی که ادراک بصری آنها بسیار دشوار و بدون چشم مسلح و با فاصله زیاد ممکن نیست!!!
در واقع عناصر بصری در این مسجد به صورت نمادین است و معنایی به جز آنچه در نگاه اول از آن دریافت می‌شود، در خود محفوظ دارد و هدف در این پژوهش پرداختن به دلایل وجودی آنهاست.
فصل اول
کلیات طرح
۱-۱ بیان مساله تحقیق
تعابیر بسیاری از حکمت وجود دارد که هر کدام اشاره به ساحاتی مختلف دارد. اما هنراسلامی تعبیری که از حکمت دارد به قلمرویی متعالی و مقدس تعلق دارد و در پی بیان امور فوق حسی و استعلایی است. در واقع اصل و جوهرش انتقال و نمایاندن پیام الهی است که در بستر راز‌ها و اسرار نمادین هنری خفته است. سمبول‌های موجود در هنر اسلامی، جنبه تزیینی نداشته و بر حسب سلیقه شخصی هنرمند به وجود نیامده است. در واقع آنها صرفاً با هدف زیباسازی آثار هنر اسلامی خلق نشده اند. از سویی دیگر، این سمبول‌ها جنبه زمینی و مادی نیز ندارند. در واقع هریک از این نمادها و سمبول‌ به نکته‌های در عالم فرازمینی اشاره دارند، و پرداختن به سرشت و معنای درونی این سمبول‌ها، بحث حکمت در هنر اسلامی را روشن می‌کند. ژرف ترین معنای حکمت که محور و اصل بنیادین آن محسوب می‌شود، «وحدانیت» است، وحدانیت است که موضوع کثرت در وحدت و وحدت در کثرت را این گونه وسیع در هنر اسلام رقم می‌زند.
هنر اسلامی، هنری است که حاصل تفکر دینی مسلمانان است. سرشت عارفانه این هنر بر پایه قرآن و در ادامه بر پایه احکام دینی یعنی نبوت و امامت شکل گرفته است. هنر اسلامی، مبین نور و جمال خداوند است. هنرمند با حضور در عالم غیب و فاصله گرفتن از جهان مادی، اسرار و رموز عالم ملکوت را در قالب یک اثر هنری جاری می‌کند. در واقع هنرمند جمال خداوند و نورِ الهی را چون آیینه نمایان می‌کند.
معماری اسلامی به مثابه یکی از بزرگترین شاخصه‌های هنر اسلامی توانسته است بخش عظیمی از خصوصیات هنر اسلامی را در بستر زمان و در طول دوره‌های گوناگون نهادینه سازد.معماری اسلامی ارتباط تنگاتنگیبا دین اسلام دارد، که نشانه اعتقاد به توحید، ایمان و عمل به آموزه ها و تعالیم دین اسلام است. مسجد همواره در میان اقوام مختلف دارای جایگاه ویژه‌ای بوده است که از طریق بررسی هنر و معماری به کار رفته در مساجد می‌توان به اهمیت نقش و جایگاه این مکان مقدس پی برد، در حقیقت جلوه بارز معماری اسلامی، مساجد به حساب می‌آید. معماری خاص مساجد و تزیینات آمیخته شده به این معماری، هریک به تنهایی نمونه‌هایی از هنرمندی‌های بی‌بدیلی است که توسط عاشقان خداوند در این مکان‌های معنوی انجام می‌شود. از آن‌جا که هنر اسلامی، هنر نمادپردازی است، پس بدون شک هریک از عناصر موجود در مساجد، پیامی جاودانی و عرفانی را دنبال می‌کنند.
در میان مساجد اسلامی، مسجد شیخ لطف الله به عنوان گوهر تابناکی در بین سرزمین‌های اسلامی می‌درخشد. اصفهان در سال ۱۰۰۶ هجری به طور رسمی پایتخت دولت صفوی شد و در این شهر یادگارهای زیبای از آن دوران به جای مانده است. مسجد شیخ لطف الله از زیباترین بناهای مذهبی دوره صفوی، است. از آن‌جایی که این مسجد ارتباط تنگاتنگی با موضوع حکمت هنر اسلامی دارد و به خوبی می‌تواند با روح سردرگم انسان ارتباط پیدا کند و اندکی آن را به سمت آرامش ببرد، پژوهش در مورد این مسجد را ضروری می نماید. در این پژوهش به معماری و تزیینات این مسجد پرداخته می‌شود و حکمت هر یک از عناصر و ارتباط آن‌ها با مفاهیم و معانی بنیادین دین اسلام روشن می‌شود. همچنین در این پژوهش سعی شده به بحث درباره ارتباط تزیینات مسجد شیخ لطف الله با حروف ابجد نیز پرداخته شود.
۱-۲ اهمیت موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن
با توجه به اینکه هنر اسلامی با هدف تجلی مفاهیم بنیادین دین اسلام شکل گرفته است و این مفاهیم و آموزه‌ها از هنر اسلامی به ویژه مساجد آن جدایی ناپذیرندو مسجد شیخ لطف الله در بین مساجد اسلامی تمامی این آموزه‌ها را به طور کامل دنبال می‌کند، از این رو پژوهش و تحقیق در این زمینه امری ضروری به نظر می رسد.
۱-۳هدفهای تحقیق

1. 1. بررسی معنای حکمت در هنر اسلامی با تکیه بر مساجد اسلامی

1. 1. بررسی ریشه های حکمی ساختار مسجد شیخ لطف الله

1. 1. بررسی ریشه های حکمی تزیینات مسجد شیخ لطف الله

۱-۴ سوالات یا فرضیه های تحقیق
۱-آیا ساختار و تزیینات مساجد اسلامی، صرفاً جنبه تزیینی دارند یا می توان برای آنها مفاهیم و مقاصد حِکمی قائل شد؟
۲- عناصر ساختاری مسجد شیخ لطف الله چون فرم گنبد، فرم محراب و … چه معنای نمادینی را دنبال می‌کنند؟
۳- تزیینات به کار رفته در مساجد اسلامی به خصوص مسجد شیخ لطف الله علاوه بر جنبه زیبایی شناسی به کدام یک از آموزه‌های اسلام اشاره دارد؟
۴- آیا تزیینات مسجد شیخ لطف الله با حروف ابجد ارتباط دارد؟
۱-۵ چهارچوب نظری تحقیق
نشانه شناسى، به مثابه علم تحلیل نشانه ها، از زمان تثبیتش، از حوزه زبان حرکت کرده و به متن ادبى سرایت نمود. در اندک زمانى، نشانه شناسى، هرگونه متن و گفتمان را دربرگرفت و به عنوان روشى براى خوانشو تحلیل، در درون پارادایم تحلیل متن، به کار گرفته شد.
در محافل فرهنگى و هنرى ایران، بحث نشانه شناسانه در باب هنر اسلامى و ایرانى مورد توجه ویژه بوده است. سخن گفتن از نظام نشانگانى به خصوص در مساجد، همواره باب ترین رویکرد به هنر سنتى اسلامى بوده و هست.
طبق نظر فردینان دو سوسور (۱۸۳۹- ۱۹۱۴)، یکی از بنیان گذاران نشانه شناسی، «نشانه متشکل از دو عنصر مستقل دال و مدلول است. دال همان تصویر [بصری یا] آوایی واژه گفتاری است و مدلول یا معنا عبارت از آن چیزی است که در ذهن مخاطب، هنگام شنیدن [یا دیدن] دال خطور می کند» (ضیمران، ۱۳۸۳، صص ۹-۸). در این پژوهش به کمک روش نشانه شناسی، به دو قسمت اصلی در مساجد پرداخته می‌شود. در ابتدا مساجد از نظر بُعد ساختاری در نظر گرفته شده و نشانه‌هایی مانند فرم گنبد، گلدسته، صحن مورد بررسی قرار می گیرد. سپس با تکیه بر بُعد تزیینی به نشانه‌هایی مانند رنگ، کتیبه‌ها، تریینات کاشیکاری و مقرنس‌ها پرداخته می شود. آنگاه می‌توانیم رابطه دال و مدلولی که در روش مطالعه نشانه شناسانه وجود دارد را مشخص کنیم، در واقع می‌توانیم به این امر بپردازیم که این عناصر چگونه قالبی دارند،مدلول آن‌ها چیست، از کدامین منبع سرچشمه می گیرند و در مجموع معانی حِکمی آنها در فرهنگ و هنر اسلامی چیست.
پس با رویکرد نشانه شناسانه عناصر مسجد شیخ لطف الله تعیین می‌شوند و حکمت نهفته در این عناصر از دیدگاه متفکران و محققان هنر اسلامی بررسی می شود.
۱-۶ روش تحقیق
روش تحقیق این پایان نامه توصیفی- تحلیلی می باشد.
۱-۷ پیشینه پژوهش
اگرچه تا کنون مسجد شیخ لطف الله، موضوع تحقیق های فراوان بوده است اما تحقیقی که از دیدگاه حکمت هنر به ساختار و تزیینات آن بپردازد و همچنین عناصر آن از دیدگاه اعداد و حروف ابجد را مورد بررسی قرار دهد تا کنون انجام نشده است. از این رو در این جا به پژوهش های زیر که در ارتباط با پیشینه پایان نامه پیش روست اشاره می شود.
مهدوی‌نژاد، محمد‌جواد، ۱۳۸۳، حکمت معماری اسلامی(جستجو در ژرف ساخت‌های معنوی اسلامی ایران)، رساله دکترا، رشته معماری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
امینی‌کیاسری،عامر،۱۳۸۷،بنیان های نظری هندسه وتزئینات در معماری مسجد گوهرشاد،کارشناسی ارشد،رشته پژوهش هنر،دانشکده پردیس باغ ملی
نکونام،اسدالله،۱۳۷۰،بررسی تزئینات وابسته به معماری اسلامی(گچبری)در محراب مسجد ورامین(قرن هشتم)، کارشناسی، رشته مرمت آثار تاریخی،دانشکده پردیس اصفهان.
زکریایی‌کرمانی، ایمان،۱۳۸۹، تجلی حکمت هنر اسلامی در بنای خانه های خدا، رساله دکترا، رشته پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
علیجانی،حمید رضا،۱۳۷۱،احادیث حکمت و هنر اسلامی در مساجد،کارشناسی ارشد، رشته معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
۱-۸ روش گرد آوری اطلاعات

تاريخ خريدها

آدرس وب سايت

نام كامل

ديگر محصولات

زمينه فعاليت

شهر

نكات خاص ويژه

كد مشتري

كد پستي

آدرس پست الكترونيكي

جدول2-1) اطلاعات مورد نیاز براي ايجاد نيمرخ اطلاعات مشتريان(2014, Wong ).
براي ايجاد نيمرخ حاوي اطلاعات فوق و سايراطلاعات مي توان از دو نوع سيستم ارتباطي استفاده كرد : سيستم هاي بازاريابي آفلاين و سيستم هاي بازاريابي آنلاين يا تركيبي از اين دو سيستم به كار مي رود. بخش هاي درگير در بازاريابي مبتني بر پايگاه داده، يك بنگاه و در طرف متقابل خريداران در يك بازار هدفخاص مي باشند كه اقدام به مبادله كالا/خدمت و اطلاعات با يكديگر مي نمايند. دارايي هاي بازاريابي در استراتژي مبتني بر پايگاه داده ها شامل تأكيد بر ارتباطات، اطلاعات و توانمندي هاي فناوري به ويژه فناوري اطلاعات مي باشد كه توسط بازارياب هاي متخصص مثل مدير خدمات مشتريان، مدير وفاداري و به طور كلي واحد بازاريابي(استراتژيك) شركت در يك چارچوب زماني نسبتاً بلندمدت با تأكيد بر مشتريان در بازارهاي هدف خاص، به مورد اجرا گذاشته مي شود.
2-12-3- استراتژي بازاريابي رابطه اي
در استراتژي مبادله اي شركت تلاش مي كند ارتباط بلندمدت دوطرفه و سودمند با مشتريان خود برقرار نمايد. اخيراً تعدادي از دانشگاه هاي اروپايي به اين فكرافتادند كه ديدگاه قديمي بازاريابي كارايي لازم را ندارد زيرا فقط براي نوع خاصي از شركت ها و بازارها مناسب است و متناسب با مبادلات اقتصادي كوتاه مدت مي باشد. لذا اقدام به ارايه پارادايم جديدي در بازاريابي نمودند ( 2014 Rid, ).
پارادايم جديد تأكيد ويژه اي بر بازاريابي رابطه اي دارد. ديدگاهي كه به جاي مبادلات اقتصادي يا اطلاعاتي بر روابط تعاملي بين خريدار و فروشنده به صورت فردي تأكيد مي كند. ارتباطات در اين استراتژي بازاريابي چهره به چهره، غيرشخصي و براساس اعتماد و همكاري مي باشد به طوري كه خريدار و فروشنده به صورت رسمي وغيررسمي داراي ارتباطات بلند مدت، فعال و توأم با اعتماد متقابل مي باشد. گرايش مديريتي در اين استراتژي بازاريابي، تأكيد بر تعامل يعني، ايجاد توسعه و تسهيل رابطه همكاري براي تأمين سود دوجانبه براي خريدار وفروشنده مي باشد. براي اجراي اين استراتژي، مديران ازسطوح مختلف بنگاه و از بخش هاي مختلف درچارچوب هاي زماني كوتاه يا بلند مدت مشاركت دارند.مي توان گفت بازاريابي رابطه اي رويكردي است كه فراهم كننده سود و منافع براي هر دوي خريدار وفروشنده مي باشد. نقش وفاداري در اين استراتژي ، بهبود ارتباطات بين خريدار و فروشنده مي باشد(2014 Wimer,). به طوري كه اينترنت به عنوان يكي از ابزارهاي اصلي فناوري اطلاعات، ارتباطات فردي بين دو طرف را افزايش مي دهد و شركت با درك و شناخت نيازها و انتظارات مشتريان، رضايتمندي هر چه بيشتر آنان را فراهم مي آورد.
از جمله روش هاي بازاريابي كه در گروه استراتژي بازاريابي رابطه اي قرار مي گيرند مي توان به روش هاي ذيل اشاره كرد:

• مديريت روابط مشتريان

• بازاريابي يك به يك

• بازاريابي تعاملي

• بازاريابي مقايسه اي

به طور كلي زماني يك شركت مي تواند ادعا كند از بازاريابي رابطه اي به طور كامل استفاده مي كند كه بتواند مشتريان را از طريق اينترنت جذب كند، آنان را براي ماندن و بازگشت به شركت و خريد مجدد از آن متعهد نمايد، خواسته ها، انتظارات و تمايلات مشتريان را درك نمايد و بتواند با مشتريان خود روابط فرد به فرد برقرار سازد ( 2014Poelman,).

2-12-4- بازاريابي مبتني بر دانش

در اين استراتژي برخلاف استراتژي مبتني بر پايگاه داده كه شركت در درك نيازها و انتظارات مشتريان يك نقش منفعلانه دارد، سعي مي كند نقشي فعال در برقراري ارتباط بلندمدت دوجانبه با مشتريان داشته باشد. به طوركلي مي توان گفت كه استراتژي هاي بازاريابي مبتني بردانش، حاصل ايجاد يك نيمرخ اطلاعات مشتريان و نيزبرقراري ارتباط سطح بالا با آنان مي باشد . در حقيقت زماني كه شركتي بتواند يك پايگاه اطلاعاتي قوي ازمشتريان، رقبا و ساير شرايط و متغيرهاي محيطي ايجادنموده و بتواند با بهره گرفتن از اين پايگاه اطلاعاتي با مشتريان خود رابطه يك به يك برقرار نمايد و تك تك كاركنان آن در مورد نيازها و خواسته هاي مشتريان آگاهي داشته باشند، داراي استراتژي بازاريابي مبتني بر دانش مي باشند.
در شركت هايي كه از استراتژي مبتني بر دانش دربازاريابي استفاده مي كنند، قوانين بازاريابي به طور مستمر مورد بازنگري واقع شده و تحت تأثير پيشرفت فناوري مي باشد. استراتژي شركت جذب مشتريان جديد توأم باحفظ مشتريان موجود بوده و شركت تعامل بسيار سطح بالا و قابل توجهي با مشتريان آگاه و هوشمند خود دارد ومشتريان به صورت فردي نگريسته مي شوند و محصولات سفارشي است (2013 ,Banerjee).
جدول 2– 2 ) انواع استراتژی های بازاریابی( 2013,Leonidou)
هوشمندي اصطلاح كليدي در بازاريابي مبتني بردانش مي باشد. هوشمندي بازاريابي فرآيند شناخت و درك آنچه كه رقبا هستند و قرار گرفتن يك گام بالاتر از آنان ازطريق جمع آوري اطلاعات قابل كاربرد در مورد رقبا وكاربرد آن در برنامه ريزي استراتژيك كوتاه و بلند مدت تجهيزات و رويه ها براي جمع آوري، تنظيم، تحليل و توزيع مناسب، به موقع و صحيح اطلاعات در نظر گرفت كه توسط تصميم گيران امور بازاريابي به منظور بهبود برنامه ريزي، اجرا و كنترل بازار مورد استفاده قرار مي گيرد. برخورداري از آزادي انتخاب و مشاركت در اتخاذ تصميمات مربوط به ساخت، توليد و خريد از مزاياي اصلي بازارهاي هوشمند مي باشد كه جريان پيوسته اطلاعات به عنوان شريان خون يك بازار هوشمند مطلوب از اهميت بالايي برخوردار است. روش هاي بازاريابي كه در اين دسته از استراتژي ها قرار مي گيرند عبارتند از:( 2013Leonidou,)

• بازاريابي مبتني برهمكاري

• بازاريابي جمعي

• بازاريابي هوشمند

بازاريابي مستمر

• بازاريابي مبتني برمديريت دانش مشتري

2-13- پایگاه داده مشتری^[3]

امروزه شرکت ها فهمیده اند که راضی نگه داشتن و حفظ مشتریان و ایجاد قابلیت های رابطه مند در سراسر شرکت اهمیت دارد و بدست آوردن پایگاه داده مشتری به واسطه بازاریابی رابطه مند برای تحقق آن اهداف یک ارزش می باشد.

پایگاه داده مشتری یکی از مهمترین و اساسی ترین ابزار بازاریابی رابطه مند می باشد. برای بسیاری از سازمان ها پایگاه داده مشتری بسیار بزرگ و پیچیده است که اغلب تحت عنوان انبار بازاریابی^[4] یا انبار داده^[5] نامیده می شود و نوع کوچک پایگاه داده بعنوان بازار داده^[6] شناخته می شود. طبق تعریف، یک پایگاه داده عبارت از یک جمع آوری بزرگ اطلاعات درباره مشتریان بالقوه و موجود شرکتها است . این اطلاعات به طوری که بتوان آنها را به آسانی با هم مقایسه کرد و یا برای کسب اطلاعات برای تصمیمات بازاریابی شرکتها در کنار هم قرار داد، ذخیره می شوند. در تمام اقسام پایگاه داده، تلاش برای ذخیره اطلاعات زیادی درباره مشتریان موجود بالقوه می باشد و داده های بدست آمده پایگاه داده تقریباً در خصوص همه جنبه های مشتریان از قبیل عادتهای معامله ای، مراحل چرخه زندگی، علایق، چیزهای دوست نداشتنی، علاقه به آگاهی از نوع فعالیت و یا اطلاعاتی از قبیل اینکه چه کسی هستند، کجا زندگی می کنند، جنسیت، چطور و کجا با شرکت آشنا شدند و در نهایت اطلاعات متممی از قبیل فامیلی، تاریخ تولد می باشد. یک پایگاه داده درست، به شرکت به شیوه های زیادی ازقبیل تصمیم گیری درباره منحنی فرسایش مشتری، میانگین خرید مشتری، عادتهای تغییر مارک، بخش بندی بازار و هدف گیری بازار کمک خواهد نمود. با بهره گرفتن از اطلاعات موجود، شرکتها می توانند به آسانی تشخیص دهند که مشتریانشان چه کسانی هستند و همچنین با شناختی که شرکت از مشتریان و نیازهای آنها بدست می آورد می تواند بطور کاراتر و موثرتر انتظارات آنها را برآورده کند و با ایجاد رضایت آنها باعث وفاداری شان به شرکت شود (2014 Hinz,).
در بازاریابی رابطه مند ، تصمیمات بازاریابی و فعالیتها نمی تواند بر پایه تکنیک های بخش بندی بازار سنتی باشد. انتخاب مشتریان برای خدمت رسانی و تصمیمات درباره اینکه چطور باید به آنها خدمت رسانی شود، باید برپایه پوشه های اطلاعاتی منحصر به فرد مشتریان و سایر انواع پایگاه داده باشد. وقتی یک شرکت با مشتریانش ارتباطات مستقیم برقرار می کند، اطلاعات خوبی در مورد نیازها، امیال و انتظارات و مقاصد آینده آنها بدست می آورد و کیفیت خوب، ادراک ارزشمند و رضایت بیشتر در این ارتباطات با مشتری حاصل می شود. پس لازم است شرکت همواره یک سیستم هوشیار برای ثبت اطلاعاتی که کارمندان در تمام سازمان روزانه بدست می آورند داشته باشد. زیرا در بازاریابی رابطه مند، پایگاه داده مشتری باید بطور مستقیم با بهره گرفتن از اطلاعات بدست آمده از رویارویی مداوم بین مشتریان و کارمندان ساخته شود.

2-14- مدیریت نگهداری مشتری^[7]

فرایند مدیریت نگهداری مشتری با درک و فهمیدن نرخهای نگهداری/جدایی شرکت و اینکه چرا مشتریان می مانند و یا جدا می شوند، ساخته می شود . هدف از ساختن مشتریان وفادار، بدست آوردن خریدهای مجدد آنها می باشد که این شاید در برگیرنده تلاشهای فروش، خدمت و یا به سادگی تماس با مشتریان برای گفتن سلام و یا تشکر از آنها برای سفارش قبلی شان باشد. مدت زمانی که یک مشتری با شرکت می ماند و به خرید ادامه می دهد باعث قویتر شدن رابطه با آنها و تحویل بهتر به آنها می شود و باعث می شود طرفین در مورد یکدیگر بیشتر یادبگیرند و از یکدیگر انتظارات معین و مشخصی داشته باشند.

ریسک نقدینگی

۰٫۰۶۵-

۱

ریسک نقدینگی

۱

۰٫۰۶۵-

کیفیت سود حسابداری

۴-۷- خلاصه ی فصل
در این فصل به تجزیه و تحلیل آماری داده‌های گردآوری شده از ۱۰۰ شرکت نمونه که در بورس اوراق بهادار تهران با در نظر گرفتن محدودیت‌های پژوهش (از جمله نداشتن بیش از ۳ ماه وقفه ی معاملاتی، حذف بانک‌ها و مؤسسات سرمایه‌گذاری و این که سال مالی شرکت‌ها منتهی به ۲۹ اسفندماه باشد)، به منظور بررسی تأثیر متغیر مستقل کیفیت سود (کیفیت اقلام تعهدی) تعریف شده روی متغیر پاسخ (ریسک نقد شوندگی سهام)، پرداخته شد. برای انجام و به کارگیری آزمون‌های آماری مختلف از نرم افزار آماری شناخته شده ی Rو همچنین Spss18 بهره گرفته شد، بدین ترتیب که ابتدا آمار توصیفی داده ها تعیین شد، سپس به بررسی آمار استنباطی و تست نرمال بودن داده‌ها مبادرت گردید تا نتیجه مطلوب‌تر و قابل اطمینان‌تری در مدل رگرسیون و تحلیل رگرسیون انجام شده، حاصل شود. پس از آن مدل رگرسیون داده‌ها تعیین و مورد تجزیه و تحلیل جامع قرار گرفت.

سرانجام پس از برآورد پارامترهای مدل نهایی اقدام به پنجک گیری و مقایسه ی نتایج دو عامل مورد مطالعه یعنی کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدینگی گردید.
با بهره گرفتن از مدل رگرسیون رابطه معکوس بین کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدینگی ثابت شد. با بهره گرفتن از ضریب همبستگی اسپیرمن بین دو پرتفوی ایجاد شده مشخص شد رابطه معکوس اما ضعیف بین دو پارامتر وجود دارد. اما انجام آزمون فرض در جدول توافقی بین دو پرتفوی ایجاد شده نشان دهنده ی استقلال و عدم وابستگی بین دو پارامتر می باشد.
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
۵-۱- مقدمه
در فرایند هر تحقیق، نتایج آن اهیمت بسزایی دارد. چرا که نتیجه گیری های تحقیق می تواند مبنایی برای رفع مشکلات موجود و یا بهبود وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب باشد. این فصل به ارائه ی خلاصه ای از تحقیق پرداخته، سپس نتایج آزمون فرضیه ی پژوهش و تجزیه و تحلیل های صورت گرفته عنوان می شود. در پایان نیز محدودیت های موجود در انجام تحقیق شرح داده شده و پیشنهاداتی برای تحقیقات بعدی ارائه می گردد.
۵-۲- خلاصه پژوهش
در این پژوهش به بررسی تاثیر کیفیت سود حسابداری به عنوان یکی از مهم ترین عوامل در انتخاب بهترین سرمایه گذاری بر ریسک نقدینگی سهام پرداخته شد. ریسک نقدینگی سهام نیز یکی دیگر از عوامل مهم و تاثیرگذار در اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاران می باشد.
آن چه به عنوان فرضیه تحقیق مورد آزمون قرار گرفت به صورت ذیل است:
شرکت هایی که دارای کیفیت سود حسابداری بالاتری هستند، ریسک نقدینگی کم تری دارند.
بر اساس فرضیه ی فوق، متغیر مستقل کیفیت سود حسابداری و متغیر وابسته ریسک نقدینگی می باشد که تاثیر کیفیت سود به همراه متغیرهای کنترلی بر اساس مدل پژوهش جفری (۲۰۱۱) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
جامعه ی مورد پژوهش تمامی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ بودند که تعدادی از آن ها به دلیل نداشتن شرایط مندرج در فصل ۳ حذف شدند.ازجمله ی این شرایط سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند، عدم تغییر سال مالی و پیوستگی اطلاعات در طی بازه ی پژوهش و نیز نبودن جزء صنایع واسطه گری مالی، بانک ها، لیزینگ و سرمایه گذاری می باشد. داده های این تحقیق از نرم افزار مالی ره آورد نوین و نیز از سایت های رسمی بورس اوراق بهادار تهران استخراج گردید.در نهایت داده های مربوط به نمونه ای شامل ۱۰۰ شرکت پذیرفته شده در بورس به عنوان نمونه ی انتخابی مورد تحقیق جمع آوری گردید.
در انجام آزمون های آماری از دو نرم افزار آماری R و SPSS18 و نیز نرم افزار اکسل بهره گرفته شد. در این تحقیق آزمون فرضیه به دو روش حل رگرسیون به روش پانل دیتا و با بهره گرفتن از مدل با اثرات تصادفی و نیز استفاده از آزمون فرض استقلال با کمک جدول توافقی انجام شد.
۵-۳- نتایج پژوهش
برای بررسی فرضیه ی تحقیق مبتنی بر وجود رابطه بین کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدینگی از مدل رگرسیون چندگانه استفاده شده است. ابتدا با بهره گرفتن از آزمون ریشه ی واحد به روش هادری، پایایی مدل؛ به کمک آزمون بروش-پاگان، همسانی واریانس های مدل؛ و به کمک آزمون BPG عدم خود همبستگی در مدل اثبات شد.
نتایج حاصل از حل مدل حاکی از این است که کیفیت سود حسابداری با P-مقدار ۰٫۰۰۷ و نوسان پذیری بازده با P-مقدار ^۶-۱۰۲٫۹۵ بیشترین تاثیرات را بر ریسک نقدینگی دارند. همچنین با توجه به ضریب منفی کیفیت سود حسابداری در رگرسیون مذکور معادل ۱٫۶۷۶- و آماره ی t معادل ۲٫۶۹۵- ، می توان نتیجه گرفت بین کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدینگی رابطه ای معنادار و معکوس وجود دارد. همچنین با توجه به ضریب مثبت نوسان پذیری بازده معادل ۰٫۰۰۹و آماره ی t معادل ۴٫۷۲۹ و میزان P-مقدار آن می توان نتیجه گرفت بین نوسان پذیری نرخ بازده و ریسک نقدینگی رابطه ای قوی و مستقیم وجود دارد. همچنین نتایج این آزمون نشان داد سایر پارامترها از جمله اندازه ی شرکت، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، رشد فروش، طول مدت چرخه ی عملیاتی، تراکم سرمایه، نسبت نقدی و عملکرد مالی هیچ تاثیر معناداری بر متغیر وابسته یعنی ریسک نقدینگی ندارند.
با توجه به میزان آماره ی F برابر با ۳٫۳۴۴ و میزان P-مقدار ۰٫۰۰۰۵ مدل در سطح اطمینان ۹۵% معنادار می باشد. بنابراین فرضیه ی پژوهش در این روش تایید می شود که با یافته های پژوهش جفری (۲۰۱۱) مطابقت دارد.
در تایید نتایج به دست آمده از مدل رگرسیون چندگانه و به تبعیت از پژوهش جفری، به کمک آزمون فرض، استقلال بین کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدینگی مورد سنجش قرار گرفت. با توجه نتایج حاصل از بررسی دو گروه شرکت های قوی و ضعیف از نظر کیفیت سود حسابداری و دو گروه شرکت های دارای ریسک نقدینگی کم و زیاد دلیلی بر رد فرض صفر یافت نشد. بدین معنا که بین دو پارامتر مورد نظر استقلال وجود دارد و نمی توان رابطه ای معنادار بین آن دو یافت. همچنین ضریب همبستگی اسپیرمن بین این دو پرتفوی، معادل ۰٫۰۶۵- ، نشان دهنده ی رابطه ای معکوس ولی ضعیف بین کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدینگی می باشد.
۵-۴- محدودیت های پژوهش
در فرایند انجام یک پژوهش علمی، شرایط و مواردی وجود دارد که چندان در کنترل پژوهشگر نمی باشند. از جمله محدودیت های حاکم بر تحقیق حاضر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم کنترل برخی از عوامل موثر نتایج پژوهش از جمله تاثیر عمده ی مسایل سیاسی و اقتصادی به خصوص بحران سال ۱۳۸۵ (رکود بازار و ریزش قیمت ها).
محدودیت زمانی: دوره ی زمانی پژوهش یکی از عوامل مهم در نتیجه ی پژوهش ها می باشد. در صورتی که قلمرو زمانی پژوهش برای دوره ی طولانی تری در نظر گرفته می شد ممکن بود نتایج دارای قابلیت تعمیم بیشتری بودند. از طرف دیگر استفاده از سال های دور ممکن است مربوط بودن نتایج را خدشه دار سازد. مساله دیگری که در این زمینه وجود دارد عدم وجود برخی اطلاعات مالی مربوط به شرکت های پذیرفته شده در بورس قبل از سال ۱۳۸۵ از جمله نبود صورت های گردش وجوه نقد برای قبل این تاریخ می باشد.
کامل نبودن اطلاعات مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران و همین طور نبود نرم افزارهای مالی دارای اطلاعات کامل و یکپارچه
وقفه ی معاملاتی سهام که در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره ی پژوهش به میزان بالا وجود داشته که منجر به کاهش نمونه و قابلیت اتکای آن می گردد.
آثار ناشی از تورم و عدم تعدیل صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس
این احتمال وجود دارد که اگر در محاسبه کیفیت سود حسابداری و همچنین ریسک نقدینگی از رویکرد های ارائه شده ی دیگری استفاده شود، نتایج متفاوتی حاصل گردد.
۵-۵- پیشنهادهای پژوهش
پیشنهادهای پژوهش در دو قسمت به شرح زیر ارائه می‌گردد:
۵-۵-۱- پیشنهادهای کاربردی حاصل از نتایج پژوهش
با توجه به تایید وجود رابطه منفی بین کیفیت سود حسابداری و ریسک نقد شوندگی در این پژوهش پیشنهاد می گردد به کلیه عواملی که موجب افزایش کیفیت اقلام تعهدی می گردد، مانند جریان نقدی عملیاتی گذشته، حال و آینده، تغییرات در درآمد، ناخالص تغییرات اموال ماشین آلات و تجهیزات و همچنین به عواملی که بر ریسک نقدشوندگی اثر گذاراند، توجه بیشتری گردد.